Informazio nagusia
Hizkuntza komunitate batek hitzen bidez komunikatzeko erabiltzen duen sistema da. Dena den, komunikatzeko ez ezik, hizkuntzek ere norberaren identitatea eraikitzen laguntzen dute eta komunitate baten parte sentiarazten ere.
Gaur egun munduan 7.000 hizkuntza inguru dauden arren, historian zehar hizkuntza zenbait galdu dira, eta, beste asko, desagertzeko bidean daude. Izan ere, herritarren % 3k munduko hizkuntzen % 96 hitz egiten du. Esaten denez, bi astean behin hizkuntza bat desagertzen da eta mende amaierarako hizkuntzen erdia galduko dela aurreikusten da.
UPV/EHUko Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedratik, hizkuntza-aniztasun horren berri eman nahi dugu, bai eta arriskuan edo galzorian dauden hizkuntzak ezagutarazi. Hori dela eta, atal honetan munduko hizkuntzei buruzko informazioa aurkituko duzu.
Ondorengo PDFan Europako hizkuntzen mapa aurkituko duzu.
Hizkuntzen kategoriak
Hizkuntzak sailkatzeko modu asko daude eta ondoren adierazi ditugun kategoriak UNESCOk hizkuntzen arrisku-maila adierazteko proposatutakoa da. Galzorian dauden hizkuntzen egoera adierazteko, honako maila hauek erabiltzen dira:
- Kaltebera: Haur gehienak mintzatzen dira, baina baliteke hizkuntzan zenbait arlotan ez izatea behar besteko presentzia.
- Arriskua: Haur gehienek ez dute etxe-hizkuntza gisa ikasten.
- Arrisku larria: Aiton‑amonek eta aurretiko belaunaldiek hitz egiten dute; gurasoen belaunaldikoek uler dezakete hizkuntza, baina ez dute hitz egiten ez euren artean ezta haurrekin ere.
- Arrisku kritikoa: Hiztun gehienak aiton‑amonen belaunaldikoak dira, eta horiek ere erdizka hitz egiten dute.
- Galdua: Hizkuntzak ez du hiztunik.
UNESCOk, 1996an, arriskuan eta galzorian zeuden munduko hizkuntzen atlasa sortu zuen paperean. Urteek aurrera egin ahala, datu gehiago eskuratu dituzte, eta edizio berriak sortu dituzte eguneratutako datuekin. Atlas horretan arriskuan dauden hizkuntzen kokapenaz gain, aurreko kategoria horiek erabiltzen ditu hizkuntzak sailkatzeko: kaltebera-zuria; arriskua-horia; arrisku larria-laranja; arrisku kritikoa-gorria eta galdua-beltza.
Egun atlasa online irakurtzeko aukera izateaz gain, mapa interaktiboa ere sortu dute hizkuntza horien informazio eguneratuenarekin. Tresna honek aukera ematen digu hainbat hizkuntzen arteko alderaketa egitea aldi berean.
Arriskuan dauden munduko hizkuntzen atlasa (PDF): https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000189453
Atlas interaktiboa: https://en.wal.unesco.org/
Hizkuntza indigenak
Komunitate indigenak munduko herritarren % 6 inguru diren arren, 4.000 hizkuntza baino gehiago hitz egiten dituzte. Hizkuntza indigenak funtsezkoak dira komunitate horien identitaterako; izan ere, euren kultura, kontzeptu eta ideiak adierazteko sistemak dira. Hortaz, hizkuntza indigena bat hiltzen denean, harekin desagertzen da munduaren ezagutzaren zati bat. Esaterako, komunitate indigena askok hizkuntzen ikuspegi interesgarria duten, zeinaren arabera hizkuntzen eta bioaniztasunaren babesa guztiz lotuta dagoen.
Komunitate horiek mota guztietako ekimenak abiarazten dituzte hizkuntza bizirik mantentzen saiatzeko. Adibide gisa, digitalizazioak eskaintzen dizkigun tresnak erabilita, Interneten duten presentzia areagotzen ari dira, hizkuntza indigenetan sortutako baliabideak guztien eskura jarriz.
UNESCOk 2022-2032 urte‑tartea Hizkuntza Indigenen Nazioarteko Hamarkada izendatu du. Horri buruzko informazio gehiago aurkituko duzu atal honetan.