Hizlariak
Etortzera animatzen bazara, gure hizlariek esateko duten guztia entzun ahal izango duzu:
Lurdes Auzmendi Ayerbe doktorea
Lurdes Auzmendik Martuteneko Eskolan egin zituen Itzulpengintza ikasketak, eta horren ostean Filiosofian lizentziatu zen Euskal Herriko Unibertsitatean. Urte batzuetan hainbat komunikabidetan (Zeruko Argian eta Euskadi Irratian) kazetari aritu ostean,bete-betean heldu zion itzulpengintzari eta interpretazioari eta hainbat alorretan aritu zen. EIZIEren(Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkartea) sustatzaileetako bat izan zen. Euskarazko interprete autodidakta izanik, lan esperientzia eta eskarmentu handia bildu zituen hainbat urtez, eta euskal administraziorako, justizia auzitegietarako eta abarretarako interpreteak prestatzen aritu zen gero. Gaur egun gradu bihurtua den UPV/EHUko Letren Fakultateko Itzulpengintza eta Interpretazioko lizentziaturaren sustatzaileetako bat izan zen, eta bertako irakasle ere bai.
Haur eta gazteentzako literatur liburu ugari itzuli ditu eta bere lanbidearekin lotutako hainbat artikulu idatzi eta argitaratu ere bai zenbait aldizkaritan, hala nola SENEZ, Diccionario historico de la Traduccion en España, Trasvases Culturales, Vasos Comunicantes, etab. Gaur egun, Garabide GKEko partaide da eta Kolonbiako nasa lurralde indigenan kokatzen den kooperazio proiektu batean ari da lanean: yuwe hizkuntza indigenaren biziberritze proiektuan. Hizkuntza horretako itzultzaile eta interpreteak prestatzea du zeregin.
Itzulpengintza, interpretazioa eta hizkuntz betebeharrak
“Si los hablantes de la lengua mixe no fueran discriminados y sus derechos lingüísticos no fueran violados, si recibiéramos educación en nuestras lenguas y fuéramos alfabetizados en ellas, si los sistemas de salud y de acceso a la justicia tomaran en cuenta el mixe y hubiera intérpretes capacitados, si contáramos con publicaciones, gramáticas y material de aprendizaje en mixe…”(Yásnaya Aguilar, Ää: manifiestos sobre la diversidad lingüística)
Yásnaya Aguilar hizkuntzalari eta idazle mixearen aipu horrek hitz gutxietan Latinoamerikako herri indigenek bizi behar duten errealitatea islatzen du. Hori ere munduko hizkuntza gutxituen milioika hiztun jasan behar dute, ez baitira haien hizkuntzak erabiltzeko eskubideak errespetatzen. Eskubide horiei hizkuntz eskubideak deitzen zaie eta, beren izaera dela eta, giza eskubideekin alderatzen dira. 1966. urtetik Unescok baieztatu zituen, baita estatu batzuen legeek ere (Kolonbia, Mexiko, Ekuador, etab.)
Hizkuntza horiek esparru desberdinetan (erakundeetan, osasunean, justizia-auzitegietan, etab.) erabiliko direla bermatzeko, itzulpenak eta interpretazioak behar dira; hortaz, itzultzaileak eta interpreteak hizkuntza horietan prestatu behar dira, askotan idatzi gabeak eta prestakuntza hori gauzatzeko baliabiderik gabekoak.
Hizkuntza indigenak edo jatorrizko hizkuntzak dituzten herrialde gehienetan, GKEen konpromisoak edo Europako irakasleen inplikazioak itzultzaile- eta interprete-taldeak eratzea ahalbidetzen ari dira. Temucoko Unibertsitatean (Txile) maputxe-interpreteak prestatzen ari den Gertrudis Payás irakaslearen adibideak edo nireak Kolonbiako Nasa Yuwe hizkuntzaren indarberritzaileekin edo Ekuadorko Quichwas-ekin lan egiten erakusten dute errealitate hori, herrialde garatuetakoa baino haratago doana, giza baliabideak eta baliabide materialak dituzten nazioarteko erakundeekin eta unibertsitateekin batera, eta profesionalen prestakuntzan ibilbide luzea eta aditua duena.
Sheila Castilho doktorea
Sheila Castilho Dublin City Universityko SALISeko irakaslea da, itzulpen automatikoan eta itzulpen teknologietan aditua. Brasilgo UNIOESTE unibertsitatean egin zituen Hizkuntzalaritza eta Hezkuntza ikasketak, eta Hizkuntza Naturalen Prozesamenduko masterra osatu zuen Wolverhamptongo eta Algarveko unibertsitateetan. Dublin City Universityn aurkeztu zuen doktore tesia 2016an.
Irish Research Councileko ikertzaile gisa aritu zen Adapt Centren lanean DELA proiektuan. Proiektu haren bitartez, dokumentu mailako itzulpen automatikoaren ebaluaziorako esaldi mailako metrikak probatzen ziren eta praktika onak ezarri. Europar Batasuneko hainbat proiektutan parte hartu du Sheilak. 40 argitalpen baino gehiago egin ditu, honako gai hauei buruzkoak:itzulpenerako teknologiak, IAren post-edizioa, IAren erabiltzaileen ebaluazioa eta itzultzaileek itzulpene automatikoari buruz duten pertzeptzioa.
Bestalde, Translation Quality Assessment: From Principles to Practice liburua koeditatu zuen 2018an. Bere ikergai nagusiak honakoak dira: testuinguruaren erabilera itzulpen automatikoan, itzulpen automatikoaren eta giza itzulpenaren ebaluazioa, erabilgarritasuna eta itzulpen teknologiak.
Muga digitalean nabigatzea: bikaintasun etikoa eta sortzailea bermatzea itzulpen automatikoaren ebaluazioarekin
Jorge Díaz-Cintas doktorea
Jorge Diaz Cintas Itzulpengintzako katedraduna da eta University College Londoneko Centre for Translation Studies (CenTraS) erakundearen sortzailea. Ikus-entzunezko itzulpengintzaren alorrarekin loturiko artikulu eta liburu ugari kaleratu ditu, esate baterako Subtitling: Concepts and Practices (Aline Remaelekin, 2021).
Ikus-entzunezko itzulpengintzaren aitzindarietako bat izanik, Jorgek itzultzaileak trebatu ditu mundu osoan zehar, nazioarteko biltzar ugaritan parte hartu du hizlari gonbidatu gisa eta Europako Batzordea, Europako Parlamentua, OOONA, Deluxe eta Netflix bezalako erakunde eta enpresetarako aritu izan da aholkulari lanetan.
Peter Langen New Trends in Translation Studies bildumako editore nagusia da eta Jan Ivarsson Saria (ESIST, 2014) eta Xenia Martinez Saria (ATRAE, 2015) jaso ditu ikus-entzunezko itzulpengintzaren alorrean egin dituen ekarpenengatik.
Ikus-entzunezko itzulpengintza: egokitzapena, aldaketak eta erresilientzia
Roberto A. Valdeón doktorea
Roberto A. Valdeón Oviedoko Unibertsitateko Ingeles Ikasketetako eta Itzulpengintzako irakaslea da eta Academia Europeako kidea. 150 argitalpen baino gehiagoren egile edota argitaratzailea da, eta horien artean daude aldizkari hauetan argitaratutako ekarpenak; Language and Intercultural Communication, Across Languages and Cultures, Meta, Intercultural Pragmatics, Terminology, The Translator, Journal of Pragmatics, Target, Babel, International Journal of Applied Linguistics, Philological Quarterly, Journalism, Journalism Studies and Translating and Interpreting Studies. Gonbidatu gisa ere argitaratu ditu hainbat aldizkaritako edizio bereziak, esate baterako Target, Meta, European Journal of English Studies, Across Languages and Cultures eta Language and Intercultural Communication.
Perspectives Studies in Translation Theory aldizkariko editore-burua da eta Benjamins Translation Libraryko editore nagusia. Besteak beste, Translation and the Spanish Empire in the Americas (John Benjamins) lanaren autorea da eta Routledge Handbook of Spanish Translation Studies liburuaren argitaratzaileetako bat.
«Argitaratu edo akabatu», indarra ala ahulezia Itzulpen Ikasketetan?
María del Carmen López Ruiz doktorea
María del Carmen López Ruiz Itzulpengintzan eta Interpretazioan doktoregoa lortu zuen Kordobako Unibertsitatean (Espainia). Bere doktore-tesiak bikain Cum Laude eta Nazioarteko Aipamena lortu ditu. 2024an, Aparteko Doktorego Saria eta “Leocadio Martín Mingorance / Pola Argentaria” (Artea eta Giza Zientziak) Ikerketa Saria jaso ditu, Kordobako Unibertsitatearen eskutik. Horri gehituta, Itzulpengintza eta Interpretazio Ikasketen Iberiar Elkartearen (AIETI) Hirurtekoko Itzulpen Tesi Onenaren Saria ere jaso du.
Itzulpengintza eta Interpretazioan graduatu zen ingeles/frantseseko aipamenarekin Kordobako Unibertsitatean. Geroago, Gaztelera/Ingelesa/Frantsesa/Alemana Itzulpengintza Espezializatuko Master ofiziala ikasi zuen (Itzulpengintza Juridikoa espezialitatearekin) eta Irakasleen Prestakuntza Masterra. Bere ikerketa alorrak diskurtso politikoen itzulpena, itzulpengintza espezializatua (juridikoa eta politikoa) eta itzulpengintzaren didaktika dira. Tokiko eta nazioarteko kongresu anitzetan parte hartu du eta ospe handiko aldizkari eta argitaletxeetan argitaratu du, (Springer, Routledge, Comares, Tirant, Peter Lang) SJR eta SPI-ko lehenengo kuartilean kokatzen direnak. Hikma Itzulpengintza aldizkariko idazkaria izan da, egun SJRko lehenengo kuartilean kokatzen dena. Gainera, hainbat irakaskuntzaren berrikuntza proiektuetan eta ikerketa proiektuetan parte hartu du.
Bere argitalpen berrien artean, honako hauek azpimarratzekoak dira: The Democrat’s Linguistic Stance towards Migration in Electoral Campaigns. Ethos, Logos and Pathos in Barack Obama’s and Joe Biden’s Discourses (Routledge), La traducción de géneros políticos primarios. Mecanismos traductológicos y argumentativos para el trasvase del ēthos, lógos y páthos en discursos EN, FR > ES (Tirant) y La traducción de elementos ideológicos y didácticos a través del análisis crítico del discurso. El caso de Los cinco y el tesoro de la isla, de Enid Blyton (EN-FR-ES) (MonTI aldizkaria).
Estatu Batuetako diskurtso deliberatiboen itzulpena eta analisia
Aintzinetik gaur egun arte, erretorika deliberatiboak esnatzen duen interesa hizlariek beren entzuleei eskaintzen dieten diskurtsoa ulertzeko eta aztertzeko topagunea izan da. Orain, gure politikoek emandako diskurtsoak hitzez hitz aztertzen ditugu beren mezuak interpretatzeko. Ahoz esaten dutena ez da hain garrantzitsua, baizik eta komunikatu ahal dutena hitzik erabili gabe. Hori dagoeneko zaila bada gure ama kultur eta hizkuntzan, oso erraz konturatu gaitezke hori are zailagoa dela beste hizkuntza batean ematea, gizarte eta kultura funtsean desberdinak baitira. Solasaldi honetan, erretorika deliberatiboaren zirrikituetatik nabigatu nahi dut, Estatu Batuetako testuinguruan ideologikoki aurrez aurre dauden bi agintari politikoren diskurtsoa aztertzeko asmoz: Barack Obama eta Donald Trump. Buruzagi horien ars bene dicendi deskribatzen duten ezaugarriak aztertu ondoren, haien diskurtsoak gaztelaniara nola itzuli diren aztertuko dut, itzulpen instituzionalaren ikuspegitik. Horretarako, diskurtso politikoen itzulpenean diskurtsoaren analisiaren diziplinan oinarritzea ezinbestekoa dela frogatuko dut, jatorrizko hizlariaren mezua eta bere forma erretorikoa, boto-emaileak konbentzitzeko balio duena, xede hizkuntzara modu baliokidean eraman daitezen lortzeko. Aurkituko ditugun zailtasunek gainditu egiten dute hizkuntzaren esparrua, oztopo kultural, sozial, ideologiko eta itzulpen-oztopo desberdinak gehitu beharko baitizkiogu. Aurkezpen honen amaieran, egungo agintari politikoen erretorika aztertzeko gai izango gara, zer esaten ari zaizkigun jakiteko; horrela, beren diskurtsoak beste hizkuntza batzuetara itzuli ahalko ditugu, haien ezaugarri diren ideologia- eta hizlaritza-ñabardurak galtzeko beldurrik gabe.