HE AZPIPROGRAMA (programa espezifikoa): HE-ERC-Starting Grant

Ekintza mota: HORIZON-ERC

UPV/EHU: Koordinatzailea

UPV/EHU IP: DANIEL RETA MAÑERU

Proiektuaren hasiera: 2024/06/01

Proiektuaren amaiera: 2029/05/31

Deskribapen laburra:

Kimika eta biologia molekulek eta elkarreraginek zuzentzen dituzte. Funtsean, molekulei lotuta mantentzen dituena lotura kimikoak dira, euren elektroi guztiak aparatzen dituzten atomoz osatuak. Aukera gogokoena bada ere, ez da bakarra: konparatiboki bakanak diren kasuetan, molekula batek elektroiak desagertuta dituenean, estatus berri eta liluragarri bat hartzen du, bere propietate kimiko eta biologikoak eraldatzen dituena, erradikal izen egokiak hobeto deskribatzen duena. Erradikalak daramatzaten molekuletan dauden tresna multzo aparta gorabehera, gaur egun eskuragarri dauden erradikalak eratzeko metodoek, nahiko zorrotzak direnek, esan nahi dute arkitektura molekular oso espezifikoek bakarrik jasan ditzaketela, eta horrek oharkabean mugatzen du aplikagarritasunaren irismena.

ERC proiektu honen helburua da desprotonazioaren ondoren erradikalen eraketa itzulgarria ohikoa eta oraindik esploratu gabea dela frogatzea molekula organiko emaile-onarleetan oro har, eta ezagutza berri hori argia igortzen duten molekuletan diseinu-irizpide berriak garatzeko eta sendagaiak aurkitzeko erabiltzea.

Helburu bakar hori lortzeko, estruktura-patroi orokor bat ustiatuko dut modu berritzaile batean, molekula batek bere karga eta espina itzulgarri bihurtzea eta direrradikal bihurtzea ahalbidetuko duena. Lehenik eta behin, molekulen hainbat osagaik (des) molekula isolatuetan direrradiala eratzen laguntzen dutela zehaztuko dut. Gero, lehen aldiz, direrradikalek proposatutako egitura-patroia partekatzen duten molekula bioaktibo ugarien funtzioa definitzeko betetzen duten rola ezarriko dut.

Molekula organiko desprotonatuen familia orokorretan alde batera uzten den izaera direrradikala azaltzean, i) proteina fluoreszenteen propietate fotofisikoen ulermen mekanizista eraldatzailea emango dut, eta ii) molekula txikien sendagaien erreaktibotasuna, bereziki inhibitzaile kobalenteen mota berri bat. Erradikal organikoen eremua kimikaren eta biologiaren arteko bidegurutze kritiko batean dago, eta, beraz, harago eramateak ikerketa-eremuak gurutzatuta polinizatzeko eta ikerketaren mugak birmoldatzeko ahalmena du.