Zergatik oihukatzen dugu jasangarritasunaren alde, baina mutu gaude hizkuntzen egoerarekin? 

1987an, Nazio Batuen Erakundeko (NBE) Brundtland Batzordeak honela definitu zuen garapen jasangarria: "egungo beharrei erantzutea, etorkizuneko belaunaldiek beren beharrak asetzeko duten gaitasuna arriskuan jarri gabe". Ondoren, NBEk lan handia egin zuen jasangarritasunaren arloan, eta hori 2015ean Batzar Nagusiak onartutako Garapenerako Agenda batean islatu zen. Ekintza-plan unibertsal horrek ordura arte ikusi gabeko irismena izan zuen, "nazioz gaindiko ikuspegi handinahiarekin", eta elkarren artean lotutako 17 helburu zehaztu zituen, 2030erako lortu beharrekoak. 

Garapen Jasangarrirako Helburu edo GJH horiek, NBEren hitzetan, "guztiontzat etorkizun hobea eta jasangarriagoa lortzeko plana" dira. "Erronka globalei" erantzuten diete, besteak beste, pobrezia desagerrarazteko, osasun eta ongizatea bermatzeko, kalitatezko hezkuntza eskaintzeko, ingurumena babesteko, giza eskubideak defendatzeko eta zuzenbidezko estatua sustatzeko. Hala ere, hizkuntzak ez dira esplizituki aipatzen, eta kultura jorratzeko modua oso mugatua da oraindik. Hizkuntzalari batek dioen bezala (Suzanne Romaine (2019: 41), "hizkuntza da jasangarritasunari buruzko eztabaida globalean falta den lotura". 

Hizkuntzek GJHen barruan duten garrantzia onartzea ez da soilik ondarea kontserbatzeko ekintza bat, urrats dinamikoa da, guztiontzako garapen zuzen eta eraginkorra bermatzeko tresna. Hizkuntza-aniztasunik gabe, komunitate asko, bereziki gutxituak, indigenak eta baztertuak, erabakiak hartzeko prozesuetatik kanpo geratzen dira, eta bizi-baliabideak berdintasunez eskuratzea ukatzen zaie. 

Hizkuntzak arriskuan jartzeak edo desagerrarazteak zerikusi handia du bazterketa horrekin. Hizkuntzaren nagusitasunak eta hizkuntzaren bidezko nagusitasunak funtsezko bazterketa-moduak sortzen dituzte, eta askotan GJHekin konpondu nahi diren erronken jatorrian daude. 

Hizkuntzaren eta garapen jasangarriaren arteko harremana azken urteotan aztertu da. Eztabaidaren lehen lerroan, Euskal Autonomia Erkidegoak bere agendari kultur eta hizkuntza aniztasunari buruzko 18. GJHa gehitu dio. FELek urtero antolatzen duen 29. kongresu honek "GJH galdua" sustatzen eta etorkizunean Nazio Batuen agenda ofizialean sartzen lagunduko du. 

Kongresu honen bidez, arriskuan dauden hizkuntza gutxituak eta indigenak mantentzearen eta biziberritzearen eta testuinguru sozial, ekonomiko, ekologiko eta linguistiko desberdinetako garapen jasangarriaren arteko lotura kontzeptualak aztertu nahi dira; era berean, hizkuntza-biziberritzea eta garapen jasangarria gero eta gehiago integratzeko beharrezkoak diren ondorio politikoak identifikatu nahi dira. 

Kongresuan hainbat azpigai jorratzen dituzten ekarpenak jasoko dira, besteak beste: 

• Arriskuan dauden hizkuntzen, hizkuntza gutxituen eta indigenen eta garapen jasangarriaren arteko loturen kontzeptualizazioa. 
  • Hizkuntzaren eginkizun nagusia garapen jasangarriaren arrakastan eta/edo porrotean (ekintza zehatzerako tresna gisa). 
  • Kontzeptuen sustapenaren eta helburuen gauzatzeko arrakastan edo porrotean zer garrantzi duten hizkuntza nazionalak eta/edo menderatzaileak vs arriskuan dauden hizkuntzak, hizkuntza gutxituak eta indigenak. 
  • Arriskuan dauden hizkuntzen biziberritzearen eta garapen jasangarriaren arteko harremana artikulatzeko eta testuinguru desberdinetan arrakasta bermatzeko ikuspegi alternatiboak. 
• Komunitatean eta erakunde publikoetan oinarritutako ekimenen esperientziak, bi agendak barne hartzen dituztenak. 
  • Garapen sozial, politiko eta ekonomikoko helburuetara iristeko, komunitateak hizkuntzak nahita mantendu eta biziberritzeko adibideak. 
  • Arriskuan dauden hizkuntzen (hau da, gutxiagotuen eta indigenen) erabilera instituzionalaren adibideak, tokiko edo nazioko testuinguruetan garapen jasangarriaren arrakasta bermatzeko. 
  • Arriskuan dauden hizkuntzen sustapenaren eta biziberritzeari lotuta, garapen jasangarrirako helburu integratu arrakastatsuen adibideak 
• 2030 Agendaren etorkizuneko ikuspegiak eta hizkuntza eta kultur aniztasunerako 18. helburua sartzeko aukerak eta erronkak. 
  • Nazioarteko programa arrakastatsuak politika egiteko, hizkuntzen arteko harremanak sustatzeko (arriskuan dauden hizkuntzak barne) eta garapen iraunkorrerako. 
  • Hizkuntzaren interkonexioaren (mantentzea eta biziberritzea) eta garapen jasangarriaren kontzientzia sustatzeko kanpainen adibideak. 
  • Arriskuan dauden hizkuntzak mantentzearen, biziberritzearen eta garapen jasangarriaren arteko lotura ulertzeko eta sustatzeko oztopoak (hau da, garapen jasangarriaren eta/edo hizkuntza-aniztasunaren ezagutza eskasa). 
  • Hizkuntzak mantendu eta biziberritzearen eta garapen jasangarriaren arteko harremana sustatzeko eragozpen politikoak eta beste batzuk nahita ezartzea. 
• 18. GJH diseinatzea. GJHek 10 helmuga dituzte batez beste. Zein hizkuntza-elementu edo -dimentsio dira funtsezkoak 18. GJHan, garapen jasangarria lortzeko? Honako aholku hauek edo antzekoak izan daitezke. 
  • Estatu guztiek kultura- eta hizkuntza-aniztasunak garapen jasangarrian duen garrantziaz jabetu behar dute. 
  • Arriskuan dauden hizkuntza gutxituen eta indigenen profila eta erabilera areagotzeko programak ezartzea hezkuntzan, komunikabideetan eta bizitza ekonomiko, sozial eta politikoaren alderdi guztietan. 
  • Nazio eta erkidego mailan neurri erabakigarriak hartzea, arriskuan dauden hizkuntza gutxituak eta indigenak mantendu eta biziberritzeko. 

=========================================== 

Kongresuan hizkuntzaren eta garapen jasangarriaren arteko lotura garatu eta nabarmenduko da. Hobe ulertzeko bideak aztertuko dira, eta bereziki arriskuan dauden hizkuntzak, gutxiagotuak eta indigenak sustatzeko konpromisoa sortuko du, garapen jasangarria lortzeko. 

Azken xedea da Garapen Jasangarrirako Helburu berri bat (18) sortzen eta formulatzen laguntzea, hizkuntzari eta helburu hori NBEren 2030 Agendaren esparruan eta hortik aurrera aplikatzeak izan behar dituen inplikazioei eskainia. 

Kongresua 2025eko urriaren 22tik 25era izango da, Euskal Herriko Unibertsitatean.

Parte-hartzea hibridoa izango da. Online streaming eta bat egiteko esteka izena ematen denean egongo da eskuragarri.

Kongresuko hizkuntzak ingelesa eta euskara izango dira, eta aldibereko interpretazioa egongo da.

Euskal hizkuntzari eta kulturari lotutako eremu batera ateraldia antolatuko da fisikoki parte hartzen dutenentzat.

Komunikazioak aurkezteko moduari buruzko informazio guztia hemen.

Hauek dira "18- Hizkuntza eta Kultur Aniztasuna" helburuarekin lotura duten Garapen Jasangarrirako beste helburu batzuk. 

Garapen Jasangarrirako 4. Helburua-Kalitatezko hezkuntza: Guztiontzako kalitatezko hezkuntza inklusiboa nahiz bidezkoa bermatzea eta etengabeko ikaskuntzarako aukerak bultzatzea.

Garapen Jasangarrirako 10. Helburua-Desberdintasunak murriztea: Herrialde bakoitzean eta herrialdeen artean desberdintasunak murriztea.

Garapen Jasangarrirako 16. Helburua-Bakea, justizia eta instituzio sendoak: Garapen jasangarrirako gizarte baketsuak eta inklusiboak sustatzea, guztioi justiziarako sarbidea erraztea, eta erakunde eraginkorrak eta inklusiboak sortzea maila guztietan.

Garapen Jasangarrirako 17. Helburua-Helburuak lortzeko aliantzak: Ezarpen-baliabideak sendotzea eta Garapen Jasangarrirako Munduko Ituna biziberritzea.

Brundtland, G.H. (1987). Our Common Future: Report of the World Commission on Environment and Development. http://www.un-documents.net/ocf-ov.htm

Fettes, M. (2023). Language and the Sustainable Development Goals: Challenges to Language Policy and Planning. In McEntee-Atalianis, L.J. & Humphrey, T. (Ed.), Language and Sustainable Development. Springer. pp. 11-24.

Garcia-Azkoaga, I., Idiazabal, I. (2021).  Garapen Iraunkorrerako Helburuei so hizkuntzen betaurrekoekin. Ekaia, 2021, 277-296. https://doi.org/10.1387/ekaia.22087

Goirigolzarri, J., Manterola, I. & Garcia-Azkoaga, I. (2025). Euskera como “lengua viva”: una contribución al debate mundial sobre los vínculos entre la sostenibilidad y la diversidad lingüística. In Roman Etxebarrieta, G. (Ed)., Ideologías, estrategias y retos en la búsqueda del encuentro comunicativo. Tirant Lo Blanc. pp. 47-63.

Gorenflo, L.J., Romaine, S., Mittermeier, R.A. & Walker-Painemilla, K. (2012). Co-occurrence of linguistic and biological diversity in biodiversity hotspots and high biodiversity wilderness areas. In Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 109 (21): 8032-8037.

Idiazabal, I. & Pérez-Caurel, M. (2019). Linguistic diversity, minority languages and sustainable development. Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea.

Marinotti, J.P (2017). Language, the Sustainable Development Goals, and Vulnerable Populations. https://www.cal.org/wp-content/uploads/2022/06/Language-the-Sustainable-Development-Goals-and-Vulnerable-Populations-Final-Report-May-2017.pdf  

McEntee-Atalianis, L.J. & Humphrey, T. (Ed.). Language and Sustainable Development. Springer.

Romaine, S. (2019). Linguistic diversity, sustainability and multilingualism: global language justice inside the doughnut hole. In I. Idiazabal & M. Pérez Caurel (ed.), Linguistic Diversity, Minority Languages and Sustainahle Development. UPV/EHU. pp. 40-62.