Bilaketa aurreratua

Ogi apurrak

Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)


Entseiuak I, Michel Eyquem de Montaigne / Eduardo Gil Bera (Klasikoak, 1992 )
aurrekoa | 105 / 47 orrialdea | hurrengoa
eu
Ez dut nahi hemen neure buruaren aurkientziaz besterik, bihar, menturaz, besterik baininteke, irakaspen berri batek alda banaza.
es
¡Buenos medios de avivar el deseo de saber en almas tímidas y tiernas, el guiarlas así con el rostro feroz y el látigo en la mano!
fr
Inique et pernicieuse forme.
en
A cursed and pernicious way of proceeding!
eu
Ez dut, gero, sinetsia izateko itzalik aski, ez dut nahi ere, sobera gaizki ikasia sentitzen bainaiz besteri irakasteko.
es
Quintiliano dice que tal autoridad imperiosa junto con los castigos, acarrea, andando el tiempo, consecuencias peligrosas.
fr
Joint ce que Quintilian en a tres-bien remarqué, que cette imperieuse authorité, tire des suittes perilleuses : et nommément à nostre façon de chastiement.
en
Besides what Quintilian has very well observed, that this imperious authority is often attended by very dangerous consequences, and particularly our way of chastising.
eu
Norbaitek, beraz, aurreko kapitulua ikusi eta, esaten zidan lehengo egun batez gehixeago luzatu beharko nintzela haurren hezkuntzari buruz.
es
¿Cuánto mejor no sería ver la escuela sembrada de flores, que de trozos de mimbres ensangrentados?
fr
Combien leurs classes seroient plus decemment jonchées de fleurs et de feuillées, que de tronçons d'osiers sanglants ?
en
How much more decent would it be to see their classes strewed with green leaves and fine flowers, than with the bloody stumps of birch and willows?
eu
Hortaz, andrea, gai honetan doiren bat banu, erabilpenik hoberena litzateke zuregandik jalgitze eder bat egin gogo duen gizon txiki horri eskaintza baten egitea (eskuzabalegia zara gizakume batez baizik hasteko).
es
Yo colocaría en ella los retratos de la Alegría, el Regocijo, Flora y las Gracias, como los colocó en la suya el filósofo Speusipo.
fr
J'y feroy pourtraire la joye, l'allegresse, et Flora, et les Graces : comme fit en son eschole le philosophe Speusippus.
en
I should paint the school with the pictures of joy and gladness; Flora and the Graces, as the philosopher Speusippus did his.
eu
Parterik aski ukan bainuen zure ezkontzean, badut ere hortik etorriko den handi eta aberats guzian interes eta eskubide zerbait;
es
Así se hermanaría la instrucción con el deleite;
fr
Où est leur profit, que là fust aussi leur esbat.
en
Where their profit is, let them there have their pleasure too.
eu
gainera nire zerbitzuen gainean duzun aspaldiko jabegoak obligatzen nau, zuri dagokizun guzian, ohore, ontasun eta abantailaren opa egitera.
es
los alimentos saludables al niño deben dulcificarse, y los dañinos amargarse.
fr
On doit ensucrer les viandes salubres à l'enfant : et enfieller celles qui luy sont nuisibles.
en
Such viands as are proper and wholesome for children, should be sweetened with sugar, and such as are dangerous to them, embittered with gall.
eu
Baina, egiaren esateko, iduritzen zait giza jakintzan dagoen zatirik korapilatsu eta zailena dela umeen hazkuntzaz eta hezkuntzaz mintzo dena.
es
Es maravilla ver el celo que Platón muestra en sus Leyes en pro del deleite y la alegría, y cómo se detiene en hablar de sus carreras, juegos, canciones, saltos y danzas, de los cuales dice que la antigüedad concedió la dirección a los dioses mismos:
fr
C'est merveille combien Platon se montre soigneux en ses loix, de la gayeté et passetemps de la jeunesse de sa cité : et combien il s'arreste à leurs courses, jeux, chansons, saults et danses :
en
'Tis marvellous to see how solicitous Plato is in his Laws concerning the gaiety and diversion of the youth of his city, and how much and often he enlarges upon the races, sports, songs, leaps, and dances:
eu
Hala nola laborantzan, landatu aurreko moduak seguruak eta errazak diren, eta landatzea bera ere bai;
es
Apolo, las Musas, y Minerva;
fr
desquelles il dit, que l'antiquité a donné la conduitte et le patronnage aux dieux mesmes, Apollon, aux Muses et Minerve.
en
of which, he says, that antiquity has given the ordering and patronage particularly to the gods themselves, to Apollo, Minerva, and the Muses.
eu
baina landatu denak bizia hartzen duenean, bada molde eta zailtasun anitz, gizonekin berdin da, landatzeko jakitate guti behar da;
es
extiéndese en mil preceptos relativos a sus gimnasios;
fr
Il s'estend à mille preceptes pour ses gymnases. Pour les sciences lettrées, il s'y amuse fort peu :
en
He insists long upon, and is very particular in, giving innumerable precepts for exercises;
eu
sortu eta gero, aldiz, axola ezberdinez lehiatzen gara, kezkaz eta beldurrez, haien hezkuntza eta hazkuntzara.
es
en la enseñanza de la gramática y la retórica se detiene muy poco, y la poesía no la ensalza ni recomienda sino por la música que la acompaña.
fr
et semble ne recommander particulierement la poësie, que pour la musique.
en
but as to the lettered sciences, says very little, and only seems particularly to recommend poetry upon the account of music.
eu
Hain beratx eta ilun baita haien aiherren gorantza, promesak hain dudazkoak eta faltsuak, non hagitz neke baita funtsezko iritziren bat finkatzea.
es
Toda rareza y singularidad en nuestros usos y costumbres debe desarraigarse y aniquilarse como monstruosa y enemiga de la comunicación social.
fr
Toute estrangeté et particularité en noz moeurs et conditions est evitable, comme ennemie de societé.
en
All singularity in our manners and conditions is to be avoided, as inconsistent with civil society.
eu
Ikusazu Simon, ikusazu Temistokles eta beste mila beren burua nola ukatzen ari ziren.
es
¿Quién no se maravillará de la complexión de Demofón, maestrasala de Alejandro, que sudaba a la sombra y temblaba al sol?
fr
Qui ne s'estonneroit de la complexion de Demophon, maistre d'hostel d'Alexandre, qui suoit à l'ombre, et trembloit au Soleil ?
en
Who would not be astonished at so strange a constitution as that of Demophoon, steward to Alexander the Great, who sweated in the shade and shivered in the sun?
eu
Hartz eta txakurkumeek erakusten dituzte beren ahier naturalak;
es
Yo he visto alguien que huía del olor de las manzanas con más horror que del disparo de los arcabuces;
fr
J'en ay veu fuir la senteur des pommes, plus que les harquebuzades ;
en
I have seen those who have run from the smell of a mellow apple with greater precipitation than from a harquebuss-shot;
eu
baina gizonak berehala ohitura, aburu eta legeetara ematen baitira, erraz aldatzen edo mozorrotzen dira.
es
otros, a quienes un ratón atemorizaba;
fr
d'autres s'effrayer pour une souris :
en
others afraid of a mouse;
eu
Neke da, gero, aiher naturalen bortxatzea.
es
otros, en quienes la vista de la leche provocaba náuseas;
fr
d'autres rendre la gorge à voir de la cresme :
en
others vomit at the sight of cream;
eu
Hortik heldu da, bidea gaizki hautatu dutelako, lanik eta denborarik aski galtzen dela haurrei egokitzen ez zaizkien gauzetara ohitarazten.
es
otros que no podían ver ahuecar un colchón.
fr
d'autres à voir brasser un lict de plume :
en
others ready to swoon at the making of a feather bed;
eu
Beti ere, zailtasun honetan, uste dut bideratu behar direla gauza hoberen eta probetxagarriei buruz, eta guti behatu beren haurtzaroen eginiko mugimenduez egiten diren aztiatzeak eta asmazioak.
es
Germánico era incapaz de soportar la presencia y el canto de los gallos.
fr
comme Germanicus ne pouvoit souffrir ny la veuë ny le chant des cocqs.
en
Germanicus could neither endure the sight nor the crowing of a cock.
eu
Uste dut, Platonek berak, bere Errepublikan, sinesmen sobera ematen diela.
es
Puede quizás a tales rarezas presidir alguna razón oculta, pero ésta se extinguirá sin duda acudiendo con el remedio a tiempo.
fr
Il y peut avoir à l'advanture à cela quelque proprieté occulte, mais on l'esteindroit, à mon advis, qui s'y prendroit de bon'heure.
en
I will not deny, but that there may, peradventure, be some occult cause and natural aversion in these cases; but, in my opinion, a man might conquer it, if he took it in time.
eu
Andrea, edergailu fina da jakintza, eta zerbitzu handiko gauza, bereziki zu zauden bezalako fortuna maila gorenean. Egiazki, esku arrunt eta apaletan ez du bere zinezko baliotasuna.
es
La educación ha logrado que yo, salvo la cerveza, todo lo demás me sea indiferente para mi sustento. Bien que para llegar a tal resultado hubo que vencer algunas dificultades.
fr
L'institution a gaigné cela sur moy, il est vray que ce n'a point esté sans quelque soing, que sauf la biere, mon appetit est accommodable indifferemment à toutes choses, dequoy on se paist.
en
Precept has in this wrought so effectually upon me, though not without some pains on my part, I confess, that beer excepted, my appetite accommodates itself indifferently to all sorts of diet. Young bodies are supple;
eu
Nahiago ditu, gogotik ere, bere bideak erabili gerra baten zuzendaritzan, herri baten agintean, printzeen edota nazioen arteko harremanetan, ezen ez argudio dialektiko baten eraikuntzan, auzi baten epaiketan edo pildora batzuen errezetan.
es
 
fr
 
en
 
eu
Beraz, andrea, horretaz atzenduko ez zarelakoan zureen hezkuntzan, zerorrek dastatu baituzu goxotasun hori, letratuen arrazakoa zarenez (oraindik ditugu gogoan aitzineko Foixeko konteen izkirioak, zure senarra, konte jauna eta zerori haiengandik heldu baitzarete;
es
El cuerpo está todavía flexible; débese, pues, plegar a todos los hábitos y costumbres;
fr
Le corps est encore souple, on le doit à cette cause plier à toutes façons et coustumes :
en
one should, therefore, in that age bend and ply them to all fashions and customs:
eu
eta François, Candaleko jauna, zure osaba, egunero beste zenbait ontzen ari da, zure familiaren gaitasun hori mendeetan barrena hedatuko dutenak) esan nahi dizut horren gain dudan fantasia bakar bat, usario arruntaren kontra;
es
y siempre y cuando que puedan mantenerse el apetito y la voluntad domados, debe hacerse al joven apto para vivir en todas las naciones y en todas las compañías, mas todavía:
fr
et pourveu qu'on puisse tenir l'appetit et la volonté soubs boucle, qu'on rende hardiment un jeune homme commode à toutes nations et compagnies, voire au desreglement et aux excés, si besoing est.
en
and provided a man can contain the appetite and the will within their due limits, let a young man, in God's name, be rendered fit for all nations and all companies, even to debauchery and excess, if need be;
eu
eta hori da, honetan, zure zerbitzurako ekartzen ahal dudan guzia.
es
que no le sean extraños el desorden y los excesos, si es preciso.
fr
Son exercitation suive l'usage.
en
that is, where he shall do it out of complacency to the customs of the place.
eu
Semeari emanen diozun irakasleak, hezkuntza osoaren ondorioa haren hautaketan baitago, izanen ditu beste atal handiak;
es
Que sus costumbres sigan el uso común;
fr
 
en
 
eu
baina nik ez ditut hemen ukitzen balioko ezer ez baitut gehituko;
es
que pueda poner en práctica todas las cosas y no guste realizar sino las que sean buenas.
fr
Qu'il puisse faire toutes choses, et n'ayme à faire que les bonnes.
en
Let him be able to do everything, but love to do nothing but what is good.
eu
eta, artikulu honetarik, nere aholkua ematen baitiot, hark sinets beza bere iduriko itxurazkoa dena.
es
Los filósofos mismos no alababan en Callisthenes el que perdiera la gracia de Alejandro, su señor, porque no quiso beber con él a competencia.
fr
Les philosophes mesmes ne trouvent pas louable en Callisthenes, d'avoir perdu la bonne grace du grand Alexandre son maistre, pour n'avoir voulu boire d'autant à luy.
en
The philosophers themselves do not justify Callisthenes for forfeiting the favour of his master Alexander the Great, by refusing to pledge him a cup of wine.
eu
Letrak bilatuko dituen etxe oneko seme batentzat, ez irabazpidetzat (helburu okaztagarri hori ez baita Musen gogokoa, eta, gainera, besteri enkaratua da eta besteren menpean), eta ez ere kanpoko abantailen baizik eta bere abantailengatik, aberastuko eta jorituko baita bere barrenean, izan nahian gizon zentzuzkoa jakintsua baino lehen, haur harentzat, diot, bilatu behar da gogo zuzena duen irakaslea gogo betea duena baino hobeki, eta, bi gauzak komenigarriak badira ere, lehenik ohiturak eta adimena, gero zientzia;
es
Nuestro joven reirá, loqueará con el príncipe, y tomará parte en la francachela misma, hasta sobrepujar a sus compañeros en vigor, firmeza y resistencia;
fr
Il rira, il follastrera, il se desbauchera avec son prince.
en
Let him laugh, play, wench with his prince:
eu
eta irakaslea joka dadin bere eginbeharrean manera berri batez.
es
no debe dejar de practicar el mal ni por falta de fuerzas ni por falta de capacidad, sino por falta de voluntad.
fr
Je veux qu'en la desbauche mesme, il surpasse en vigueur et en fermeté ses compagnons, et qu'il ne laisse à faire le mal, ny à faute de force ny de science, mais à faute de volonté.
en
nay, I would have him, even in his debauches, too hard for the rest of the company, and to excel his companions in ability and vigour, and that he may not give over doing it, either through defect of power or knowledge how to do it, but for want of will.
eu
Kontinoki oihukatzen ohi zaigu belarrietara, inbutu batera isurtzen den bezala, eta gure esanaren berresatean datza.
es
Multum interest utrum peccare aliquis nolit an nesciat.
fr
Multum interest, utrum peccare quis nolit, aut nesciat.
en
"Multum interest, utrum peccare ali quis nolit, an nesciat."
eu
Nahi nuke hau zuzen dezala eta, hasieratik, eskuetan duen arimaren helmenaren arauz, erakuts diezaion, gauzak dastarazten dizkiolarik, eta bereizten ere;
es
Tratando de honrarle, preguntó a un señor, enemigo de toda suerte de desórdenes cual ninguno, cuántas veces se había emborrachado en Alemania, por requerirlo así los asuntos del rey de Francia:
fr
Je pensois faire honneur à un seigneur aussi eslongné de ces debordemens, qu'il en soit en France, de m'enquerir à luy en bonne compagnie, combien de fois en sa vie il s'estoit enyvré, pour la necessité des affaires du Roy en Allemagne :
en
I thought I passed a compliment upon a lord, as free from those excesses as any man in France, by asking him before a great deal of very good company, how many times in his life he had been drunk in Germany, in the time of his being there about his Majesty's affairs;
eu
aldiz bidea urratzen diolarik, aldiz bera urratzera uzten.
es
respondiome que tres, me relató en qué circunstancias.
fr
il le print de cette façon, et me respondit que c'estoit trois fois, lesquelles il recita.
en
and withal told us the whole story of his debauches.
eu
Ez dut nahi bera bakarrik mintza dadin, nahi dut entzun diezaion ikasleari mintzatzen.
es
Sé de algunos que por hallarse imposibilitados de hacer otro tanto pasaron graves apuros en aquella nación.
fr
J'en sçay, qui à faute de cette faculté, se sont mis en grand peine, ayans à pratiquer cette nation.
en
I know some who, for want of this faculty, have found a great inconvenience in negotiating with that nation.
eu
Sokratesek, eta Arkesilaok ere, lehenik mintzarazten zituzten ikasleak eta gero mintzatzen zitzaizkien.Obest plerumque iis qui discere volunt auctoritas eorum docent.
es
He profesado siempre admiración grande por la maravillosa naturaleza de Alcibíades, que se acomodaba sin violencia alguna a las circunstancias más opuestas, sin que su salud sufriese ni remotamente:
fr
J'ay souvent remarqué avec grande admiration la merveilleuse nature d'Alcibiades, de se transformer si aisément à façons si diverses, sans interest de sa santé ;
en
I have often with great admiration reflected upon the wonderful constitution of Alcibiades, who so easily could transform himself to so various fashions without any prejudice to his health;
eu
Ongi da utz dezan trostan bere aitzinean haren urratsaren ezagutzeko, eta jakiteko noraino apaldu behar duen bere burua haren indarrekin moldatzeko.
es
tan pronto sobrepujaba la pompa y suntuosidad persas, como la austeridad y frugalidad lacedemonias, como la sobriedad de Esparta, como la voluptuosidad de Jonia:
fr
surpassant tantost la sumptuosité et pompe Persienne, tantost l'austerité et frugalité Lacedemonienne ; autant reformé en Sparte, comme voluptueux en Ionie.
en
one while outdoing the Persian pomp and luxury, and another, the Lacedaemonian austerity and frugality; as reformed in Sparta, as voluptuous in Ionia:
eu
Arauketa horren ezean, dena andeatzen dugu;
es
Omnis Aristippum decuit color, et status, et res.
fr
Omnis Aristippum decuit color, et status et res.
en
"Omnis Aristippum decuit color, et status, et res."
eu
horren jakitea eta horren arabera jokatzea da dakizkidan beharretan idorrena;
es
Así quisiera yo formar mi discípulo.
fr
Tel voudrois-je former mon disciple,
en
I would have my pupil to be such an one,
eu
gogo handi eta bizkor baten ondorioa da haur gogoetaraino apaltzen jakitea eta haien gidatzea.
es
Quem duplici panno patientia velat, mirabor, vitae via si conversa decebit, personamque feret non inconcinnus utramque.
fr
quem duplici panno patientia velat, Mirabor, vitæ via si conversa decebit, Personamque feret non inconcinnus utramque.
en
"Quem duplici panno patentia velat, Mirabor, vitae via si conversa decebit, Personamque feret non inconcinnus utramque."
eu
Seguru eta tenteago banabil mendian haranean baino.
es
aprovechará mejor quien los practique que quien los sepa.
fr
Voicy mes leçons : Celuy-là y a mieux proffité, qui les fait, que qui les sçait. Si vous le voyez, vous l'oyez :
en
These are my lessons, and he who puts them in practice shall reap more advantage than he who has had them read to him only, and so only knows them.
eu
Jokaera eta ikasgai berean, ohi den bezala, irakasten badira neurri eta manera askotako gogo-multzo bat, ez da harritzekoa baldin eta haur anitzetarik doi-doi bizpahiruk erdiesten badute fruitu onen bat irakaskuntzatik.
es
¡A Dios no plegue, dice un personaje de los diálogos de Platón, que el filosofar consista en aprender diversas ciencias y la práctica de las artes!
fr
si vous l'oyez, vous le voyez. J'a à Dieu ne plaise, dit quelqu'un en Platon, que philosopher ce soit apprendre plusieurs choses, et traitter les arts.
en
if you hear him, you see him. God forbid, says one in Plato, that to philosophise were only to read a great many books, and to learn the arts.
eu
Ez diezaion bakarrik ikasgaiaren hitzen kontua galdegin, baina haien zentzuaz eta gaiaz ere bai, eta ikertu behar da hartaz egin probetxua bere biziaren eta ez bere oroimenaren lekukotasunaz.
es
Hanc amplissimam omnium artium bene vivendi disciplinam, vita magis, quam litteris, persecuti sunt.
fr
Hanc amplissimam omnium artium bene vivendi disciplinam, vita magis quam literis persequuti sunt.
en
"Hanc amplissimam omnium artium bene vivendi disciplinam, vita magis quam literis, persequuti sunt."
eu
Ikasi berri duena esanarazi behar zaio ehun moduz eta ehun gairi egokituz, ikusteko ongi ikasi eta bereganatu duen, bere aitzinatzearen ezagutza Platonen irakaskuntzei hartuz.
es
León, príncipe de los fliasienos, preguntó a Heráclito Póntico cuál era la ciencia o arte que ejercía:
fr
Leon prince des Phliasiens, s'enquerant à Heraclides Ponticus, de quelle science, de quelle art il faisoit profession :
en
Leo, prince of the Phliasians, asking Heraclides Ponticus-of what art or science he made profession:
eu
Gordinkeria eta indigestioaren marka ohi da haragia irentsi bezala oka egitea ere.
es
"No ejerzo arte ni ciencia alguna: soy filósofo", respondió.
fr
Je ne sçay, dit-il, ny art, ny science : mais je suis Philosophe.
en
"I know," said he, "neither art nor science, but I am a philosopher."
eu
Urdailak ez du bere lana egin, egosteko eman zaiona aldatu ez badu moduz eta itxuraz.
es
Censurábase a Diógenes el que siendo ignorante discutiera sobre filosofía:
fr
On reprochoit à Diogenes, comment, estant ignorant, il se mesloit de la Philosophie :
en
One reproaching Diogenes that, being ignorant, he should pretend to philosophy;
eu
Gure gogoa ez da bortxaz baizik higitzen, besteren aburu eta nahiez, haien ikasgaiaren katibu eta zerbitzari.
es
"Mejor puedo hablar porque soy ignorante", repuso.
fr
Je m'en mesle, dit-il, d'autant mieux à propos.
en
"I therefore," answered he, "pretend to it with so much the more reason."
eu
Hain denbora luzez loturik ibili ondoren ez dakigu solteki ibiltzen.
es
Hegesias rogole que le leyera algo:
fr
Hegesias le prioit de luy lire quelque livre :
en
Hegesias entreated that he would read a certain book to him:
eu
Indarra eta libertatea ilaundu zaizkigu.Numquam tutelae suae fiunt Pisan ezagutu nuen bereziki gizon prestu bat baina halako moduz aristoteliarra, non bere dogma nagusia baitzen egiazko gauza guzien arauburua Aristotelen irakaspenarekiko adostasuna dela;
es
"Bromeáis, repuso Diogenes; del propio modo que preferís las brevas auténticas y naturales a las pintadas, así debéis preferir también las enseñanzas naturales, auténticas, a las escritas."
fr
vous choisissés les figues vrayes et naturelles, non peintes : que ne choisissez vous aussi les exercitations naturelles vrayes, et non escrites ?
en
"You are pleasant," said he; "you choose those figs that are true and natural, and not those that are painted; why do you not also choose exercises which are naturally true, rather than those written?"
aurrekoa | 105 / 47 orrialdea | hurrengoa

Nodoa: liferay1.lgp.ehu.eus