Hizkuntzen arteko Corpusa (HAC)
Giza adimenari buruzko entseiua, John Locke / Alberto Gabikagojeaskoa (Klasikoak, 1999
)
eu
sukarrak edo erorketak arrazoimenik edo oroimenik gabe, edo bata ez bestea gabe, utz nazake;
es
una fiebre o caída me pueden privar de la razón, de la memoria o de ambas;
fr
une Fiévre ou une chute peut m'ôter entierement la Raison ou la mémoire, ou toutes deux ensemble ;
en
a fever or fall may take away my reason or memory, or both;
eu
apoplejiaren eraginez sentimenik, adimenik, bizirik gabe gera naiteke.
es
y una apoplejía me puede dejar sin sentidos, sin entendimiento o sin vida.
fr
& une Apoplexie peut me reduire à n'avoir ni sentiment, ni entendement, ni vie.
en
and an apoplexy leave neither sense, nor understanding, no, nor life.
eu
Nire moduko forma duten beste kreatura batzuk nik daukadan baino ahalmen gehiago eta hobez edo gutxiago eta txarragoz horniturik egindakoak izan daitezke;
es
Otras criaturas de mi forma pueden haber sido hechas con más y mejores, o con menos y peores cualidades que yo;
fr
D'autres Créatures de la même forme que moi peuvent peuvent être faites avec un plus grand ou un plus petit nombre de facultez que je n'en ai, avec des facultez plus excellentes ou pires que celles dont je suis doûé ;
en
Other creatures of my shape may be made with more and better, or fewer and worse faculties than I have;
eu
beste batzuek arrazoimena eta sentimena ukan ditzakete, nirea ez bezalako eta oso bestelako forma eta gorputzaren jabe izanda.
es
y otras pueden tener razón y sensación en una forma y en un cuerpo muy diferentes del mío.
fr
& d'autres Créatures peuvent avoir de la Raison & du sentiment dans une forme & dans un Corps fort différent du mien.
en
and others may have reason and sense in a shape and body very different from mine.
eu
Horrelako ezer ez zaio esentziala ez batari ez besteari, ezein banakori, harik eta gogamenak gauzen mota edo espezieren batekin erlazionatu arte.
es
Nada de todo esto es esencial para uno u otro, ni para ningún individuo, hasta que la mente lo refiere a alguna clase o especie de cosas, y entonces, en ese momento, de acuerdo con la idea abstracta de esa clase, se descubre que algo es esencial.
fr
Nulle de ces choses n'est essentielle à aucun Individu, à celui-ci ou à celui-là, jusqu'à ce que l'Esprit le rapporte à quelque sorte ou espèce de Choses :
en
None of these are essential to the one or the other, or to any individual whatever, till the mind refers it to some sort or species of things; and then presently, according to the abstract idea of that sort, something is found essential.
eu
Nork bere pentsamenduak aztertuz gero aurkituko du ezen, esentziala suposatu eta hartaz mintzatzen hasi bezain laster, espezieren baten gogorapena edo izen orokorren batek adierazitako ideia konplexua datorkiola gogamenera, eta honexekiko erreferentzian hain zuzen esaten da koalitate hori edo bestea esentziala dela.
es
Examine cualquiera sus propios pensamientos, y podrá encontrar que tan pronto como suponga o hable de lo esencial, la consideración de alguna especie o de alguna idea compleja significada por algún nombre general le vendrá a su mente; y es en este sentido en el que se dice que esta o aquella cualidad es esencial.
fr
mais l'Espèce n'est pas plûtôt formée qu'on trouve quelque chose d'essentiel par rapport à l'idée abstraite de cette Espèce. Que chacun prenne la peine d'examiner ses propres pensées ;
en
Let any one examine his own thoughts, and he will find that as soon as he supposes or speaks of essential, the consideration of some species, or the complex idea signified by some general name, comes into his mind; and it is in reference to that that this or that quality is said to be essential.
eu
Hartara, arrazoimena edukitzea esentziala ote zaidan edo beste edozein gorpuzdun izakiri esentziala ote zaion galdetzen bazait, ezetz erantzunen dut;
es
Así que si se pregunta para más o para cualquier otro ser corpóreo particular, estar dotado de razón, contestaré que no;
fr
& il verra, je m'assûre, que dès qu'il suppose quelque chose d'essentiel, ou qui en parle, la consideration de quelque Espèce ou de quelque Idée complexe, signifiée par quelque nom général, se présente à son Esprit ;
en
So that if it be asked, whether it be essential to me or any other particular corporeal being, to have reason?
eu
ez behintzat esentzialagoa idazten ari naizen gauza zuri honi hitzak edukitzea esentziala zaion baino.
es
no más necesariamente que es esencial para esta cosa blanca en la que escribo el tener palabras escritas en ella.
fr
& c'est par rapport à cela qu'on dit que telle ou telle Qualité est essentielle.
en
I say, no; no more than it is essential to this white thing I write on to have words in it.
eu
Baina izaki partikular hori gizaki mota horretakotzat hartzen bada eta gizaki izena eman bazaio, orduan arrazoimena esentziala du, arrazoimena gizaki izenak ordezkatzen duen ideia konplexuaren zati dela jota.
es
Pero si se ha de incluir ese ser particular en la clase hombre, y ha de llevar el nombre de hombre, entonces la razón resulta esencial para él, suponiendo que la razón sea una parte de la idea compleja que significa el nombre de hombre;
fr
De sorte que, si l'on me demande s'il est essentiel à moi ou à quelque autre Etre particulier & corporel d'avoir de la Raison, je répondrai que nom, & que cela n'est non plus essentiel qu'il est essentiel à cette Chose blanche sur quoi j'écris, qu'on y trace des mots dessus.
en
But if that particular being be to be counted of the sort MAN, and to have the name MAN given it, then reason is essential to it; supposing reason to be a part of the complex idea the name man stands for:
eu
Ni idazten ari naizen gauza zuri honek hitzak edukitzea esentzial duen moduan, tratatua izenaz izendatu eta espezie horretan sailkatu nahi badut.
es
de la misma manera que es esencial para esta cosa sobre la que escribo el contener palabras, si la quiero dar el nombre de tratado e incluirlo dentro de esa especie.
fr
Mais si cet Etre particulier doit être compté parmi cette Espèce qu'on appelle Homme & avoir le nom d'homme, dès-lors la Raison lui est essentielle, supposé que la Raison fasse partie de l'Idée complexe qui est signifiée par le nom d'homme, comme il est essentiel à la Chose sur quoi j'écris, de contenir des mots, si je lui veux donner le nom de Traité & le ranger sous cette Espèce.
en
as it is essential to this thing I write on to contain words, if I will give it the name TREATISE, and rank it under that species.
eu
Esentziala edo ez-esentziala, beraz, geure ideia abstraktuekin eta berauei ezarritako izenekin erlazionaturik dago;
es
Así que lo esencial y lo no esencial se refiere solamente a nuestras ideas abstractas y a los nombres que a éstas se les anexan, lo cual no significa otra cosa que esto:
fr
De sorte que ce qu'on appelle essentiel & non-essentiel, se rapporte uniquement à nos Idées abstraites & aux noms qu'on leur donne ;
en
So that essential and not essential relate only to our abstract ideas, and the names annexed to them;
eu
eta honek beste hauxe baino ez du esan nahi, alegia, termino orokor jakin batek ordezkatzen duen ideia abstraktuan dauden koalitateak ez dituen edozein gauza partikular ezin daitekeela espezie horren barruan sailka, ez eta izen hori berari erants ere, espezie horren benetako esentzia ideia abstraktua delako.
es
que cualquier cosa particular que no conlleve esas cualidades que están contenidas en la idea abstracta que significa cualquier término general, no puede ser clasificada dentro de esa especie, ni ser llamada por ese nombre, desde el momento en que esa idea abstracta es la misma esencia de esa especie.
fr
ce qui ne veut dire autre chose, sinon que toute chose particulière qui n'a pas en elle-même les Qualitez qui sont contenuës dans l'idée abstraite qu'un terme général signifie, ne peut être rangée sous cette Espèce ni être appellée de ce nom, puisque cette Idée abstraite est la véritable essence de cette Espèce.
en
which amounts to no more than this, That whatever particular thing has not in it those qualities which are contained in the abstract idea which any general term stands for, cannot be ranked under that species, nor be called by that name; since that abstract idea is the very essence of that species.
eu
5. Horiek horrela, gorputzaren ideia, zenbaitzuek nahi duten bezala, hedadura edo espazio hutsa bada, orduan solidotasuna ez du esentzial gorputzak.
es
5. Así, si la idea de cuerpo es para algunas personas la mera extensión o el espacio, entonces la solidez no es esencial para el cuerpo;
fr
5. Cela posé, si l'idée du Corps est, comme veulent quelques-uns, une simple étenduë, ou le pur Espace, alors la solidité n'est pas essentielle au Corps, emporte solidité & étenduë, en ce cas la solidité est essentielle au Corps.
en
5. Thus, if the idea of BODY with some people be bare extension or space, then solidity is not essential to body:
eu
Beste batzuek erabakitzen badute berek gorputz izena ematen dioten ideia solidotasunak eta hedadurak osatzen dutela, orduan hedadura esentzial du gorputzak.
es
si otros hacen que la idea a la que dan el nombre de cuerpo sea la solidez y la extensión, será esencial para el cuerpo la solidez.
fr
Par conséquent ce qui fait partie de l'Idée complexe que le nom signifie, est la chose, & la seule chose qu'il faut considerer comme essentielle, & sans laquelle nulle chose particuliére ne peut être rangée sous cette Espèce, ni être désignée par ce nom-là.
en
if others make the idea to which they give the name BODY to be solidity and extension, then solidity is essential to body.
eu
Ondorioz, mota baten izenak adierazten duen ideia konplexuaren osagai dena, eta huraxe bakarrik, hartzen da esentzialtzat, berau barik ez baitago ezein gauza partikular espezie horren barruan sailkatzerik, ez izen horrekin izendatzerik. Materi zati bat aurkituko balitz, burdinaren beste koalitate guztiak leuzkakeena imanaren erakarmena jaso eta hark emandako norabide zehatza hartzekoa izan ezik, galdetuko ote luke inork ea materi zati horrek ezer esentzialik falta duenentz?
es
Por ello, tan sólo aquello que forma parte de la idea compleja de una especie significada por el nombre se debe considerar como esencial, sin lo cual ninguna cosa particular puede quedar comprendida en esa especie, ni estar autorizada para recibir ese nombre, Si pudiéramos encontrar una porción de materia con todas las cualidades que tiene el hierro, a excepción de la atracción por el imán, de manera que no fuera atraída por él ni recibiera ninguna modificación de su causa, ¿habría alguien que preguntara si le faltaba algo esencial?
fr
Si l'on trouvoit une partie de Matiére qui eût toutes les autres qualitez qui se rencontrent dans le Fer, excepté celle d'être attirée par l'Aimant & d'en recevoir une direction particuliére, qui est-ci qui s'aviseroit de mettre en question s'il manqueroit à cette portion de matiére quelque chose d'essentiel ?
en
That therefore, and that alone, is considered as essential, which makes a part of the complex idea the name of a sort stands for; without which no particular thing can be reckoned of that sort, nor be entitled to that name. Should there be found a parcel of matter that had all the other qualities that are in iron, but wanted obedience to the loadstone, and would neither be drawn by it nor receive direction from it, would any one question whether it wanted anything essential?
eu
Zentzugabekeria litzateke egiazki existitzen den gauza batek zerbait esentziala falta ote duen galdetzea.
es
Sería absurdo preguntar si una cosa realmente existente carecía de algo esencial para ella.
fr
Qui ne voit plûtôt l'absurdité qu'il y auroit de demander s'il manqueroit quelque chose d'essentiel à une chose réellement existante ?
en
It would be absurd to ask, Whether a thing really existing wanted anything essential to it.
eu
Edo galdetu al liteke honek diferentzia esentzialik edo espezifikorik egiten duen, gauzen esentzia edo espeziea zein den ebazteko geure ideia abstraktuak beste neurrik ez daukagunez gero?
es
O preguntarse si esto implicaba una diferencia especial o específica o no, ya que no tenemos otra medida de lo esencial o específico que no sean nuestras ideas abstractas.
fr
Ou bien, pourroit-on demander si cela seroit ou non une différence essentielle ou spécifique, puisque nous n'avons point d'autre mesure de ce qui constituë l'essence ou l'Espèce des choses que nos Idées abstraites ;
en
Or could it be demanded, Whether this made an essential or specific difference or no, since WE have no other measure of essential or specific but our abstract ideas?
eu
Eta naturako alde espezifikoez mintzatzea izenetan dauden ideia orokorrez mintzatu gabe inork ezin ulertzeko moduan mintzatzea da.
es
Y hablar de diferencias específicas en la naturaleza, sin referencia a ideas generales en nombres, es hablar de manera ininteligible.
fr
& que parler de différences spécifiques dans la Nature, sans rapport à des Idées générales & à des noms généraux, c'est parler inintelligiblement ?
en
And to talk of specific differences in NATURE, without reference to general ideas in names, is to talk unintelligibly.
eu
Zeren galdetu nahi nizueke zerk egiten duen naturan izaki partikular biren arteko alde esentziala, espezie baten esentzia eta molde legez hartzen den ideia abstraktuari erreferentziarik egin ezean.
es
Pues yo preguntaría a cualquiera: ¿qué es necesario para que se produzca una diferencia esencial en la naturaleza entre dos seres particulares cualesquiera, sin ninguna referencia a una idea abstracta, que es considerada como la esencia y el modelo de la especie?
fr
Car je voudrois bien vous demander ce qui suffit pour faire une différence essentielle dans la Nature entre deux Etres particuliers sans qu'on ait égard à quelque Idée abstraite qu'on considére comme l'essence à le patron d'une Espèce.
en
For I would ask any one, What is sufficient to make an essential difference in nature between any two particular beings, without any regard had to some abstract idea, which is looked upon as the essence and standard of a species?
eu
Eredu eta molde horiek guztiak albo batera utzita, beren baitan soilik kontsideraturiko izaki partikularrek beren koalitate guztiak era berean esentzial dituztela aurkituko dugu, eta banako bakoitzak gauza oro izanen duela esentzial, edo, gogorragoa dena, ezer ere ez duela esentzial izanen.
es
Y si se abandonan totalmente todos esos modelos y patrones, se podrá comprobar que los seres particulares, considerados únicamente en sí mismos, tienen todas las cualidades de una manera igualmente esencial; y todo será esencial en cada individuo, o, lo que es lo mismo, nada le será esencial.
fr
Si l'on ne fait absolument point d'attention à tous ces Modèles, on trouvera sans doute que toutes les Qualitez des Etres particuliers, considerez en eux-mêmes, leur sont également essentielles ; & dans chaque Individu chaque chose lui sera essentielle, ou plûtôt, rien du tout ne lui sera essentiel.
en
All such patterns and standards being quite laid aside, particular beings, considered barely in themselves, will be found to have all their qualities equally essential; and everything in each individual will be essential to it; or, which is more, nothing at all.
eu
Izan ere, imanak erakarria izatea burdinak esentzial duenentz galdetzea arrazoizko izan daitekeen arren, desegokia eta arinkeria hutsa dela uste dut ea neure luma zorrozteko erabiltzen dudan materi zati honek hori esentzial duen galdetzea, burdina izenaren pean edo espezie zehatz batekotzat hartu gabe.
es
Pues aunque pueda ser razonable preguntar si la atracción al imán es esencial para el hierro, creo, sin embargo, que resulta muy impropio y poco significativo preguntar si es esencial a una porción determinada de materia con la que corto ni¡ pluma, sin considerarla bajo el nombre de hierro, o como perteneciente a cierta especie.
fr
Car quoi qu'on puisse demander raisonnablement s'il est essentiel au Fer d'être attiré par l'Aimant, je croi pourtant que c'est une chose absurde & frivole de demander si cela est essentiel à cette portion particuliére de matiére dont je me sers pour tailler ma plume, sans la considerer sous le nom de fer, ou comme étant d'une certaine Espèce.
en
For, though it may be reasonable to ask, Whether obeying the magnet be essential to iron? yet I think it is very improper and insignificant to ask, whether it be essential to the particular parcel of matter I cut my pen with; without considering it under the name IRON, or as being of a certain species.
eu
Eta baldin, esan dugun moduan, espezieen muga izenak ezarrita dituzten ideia abstraktuak badira, ideia horien barruan dagoena besterik ezin da esentziala izan.
es
Y si, como se ha dicho, nuestras ideas abstractas, que tienen nombres anexados a ellas, son los límites de las especies, nada puede ser esencial, excepto lo que esté contenido en esas ideas.
fr
Et si nos Idées abstraites auxquelles on a attaché certains noms, sont les bornes des Espèces, comme nous avons dejà dit, rien ne peut être essentiel que ce qui est renfermé dans ces Idées.
en
And if, as has been said, our abstract ideas, which have names annexed to them, are the boundaries of species, nothing can be essential but what is contained in those ideas.
eu
6. Egia da maiz aipatu dudala esentzia erreala, substantzietan euron ideia abstraktuetatik ezberdina dena eta nik beraien esentzia nominala deitu diodana.
es
6. Es verdad que con frecuencia me he referido a unas esencias reales, distintas en las sustancias de las ideas abstractas de dichas sustancias, a las que he denominado sus esencias nominales.
fr
6. A la vérité, j'ai souvent fait mention d'une essence réelle, qui dans les Substances est distincte des Idées abstraites qu'on s'en fait & que je nomme leurs essences nominales.
en
6. It is true, I have often mentioned a REAL ESSENCE, distinct in substances from those abstract ideas of them, which I call their nominal essence.
eu
Esentzia erreala esanez gauza bakoitzaren osaera erreal hori esan nahi dut, esentzia nominalean konbinaturik dauden eta berarekin etengabe bizikidetzen aurkitzen ditugun propietate guztien funtsa dena, gauza bakoitzak bere baitan duen osaera partikularra, kanpoko ezerekiko inolako erlaziorik gabe.
es
Por esta esencia real significo la constitución real de cualquier cosa, la cual es el fundamento de todas aquellas propiedades que están combinadas, y que se encuentran coexistiendo, de manera constante, con la esencia nominal; esa constitución particular que cada cosa tiene en sí misma, sin ninguna relación con nada que esté fuera de ella.
fr
Et par cette Essence réelle, j'entens la constitution réelle de chaque chose qui est le fondement de toutes les proprietez, qui sont combinées & qu'on trouve coëxister constamment avec l'essence nominale, cette constitution particulière que chaque chose a en elle-même sans aucun rapport à rien qui lui soit extérieur.
en
By this real essence I mean, that real constitution of anything, which is the foundation of all those properties that are combined in, and are constantly found to co-exist with the nominal essence;
eu
Baina esentzia, kasu honetan ere, mota batekin lotzen da eta espezie bat suposatzen du.
es
Pero la esencia, incluso en este sentido, se refiere a una clase y supone una especie.
fr
Mais l'essence prise même en ce sens-là se rapporte à une certaine sorte, & suppose une Espèce :
en
that particular constitution which everything has within itself, without any relation to anything without it.
eu
Zeren, esentzia propietateak bere menpe dituen osaera erreala denez, gauzen mota bat suposatzen du, propietateak banakoei barik, espezieari dagozkio eta;
es
Pues siendo ésta una constitución real de donde dependen las propiedades, necesariamente supone una clase de cosas, ya que las propiedades pertenecen únicamente a las especies y no a los individuos;
fr
car comme c'est la constitution réelle d'où dépendent les propriétez, elle suppose nécessairement une sorte de choses, puisque les propriétez appartiennent seulement aux Espèces & non aux Individus.
en
But essence, even in this sense, RELATES TO A SORT, AND SUPPOSES A SPECIES. For, being that real constitution on which the properties depend, it necessarily supposes a sort of things, properties belonging only to species, and not to individuals: v. g.
eu
adibidez suposaturik urrearen esentzia nominala kolore partikular bat eta pisu bat eta, gainera, xaflakortasuna eta fundigarritasuna ere badauzkan gorputza dela, esentzia erreala kolaitete horiek eta euron batasuna bere menpe daukan materi atalen osaera da; eta aqua regiatan disolbagarritasunaren eta ideia konplexuarekin doazen beste propietate batzuen funtsa ere bada.
es
suponiendo que la esencia nominal del oro sea un cuerpo de un color y un peso peculiares, dotado de maleabilidad y fusibilidad, la esencia real es esa constitución de las partes de materia de las que esas cualidades y su unión dependen; y es también el fundamento de su solubilidad en aqua regia y de las demás propiedades que están comprendidas en esa idea compleja.
fr
Suppose, par exemple, que l'essence nominale de l'Or soit d'être un Corps d'une telle couleur, d'une telle pesenteur, malleable & fusible, son essence réelle est la disposition des parties de matiére, d'où dépendent ces Qualitez & leur union, comme elle est aussi le fondement de ce que ce Corps se dissout dans l'Eau Regale, & des autres propriétez qui accompagnent cette Idée complexe.
en
supposing the nominal essence of gold to be a body of such a peculiar colour and weight, with malleability and fusibility, the real essence is that constitution of the parts of matter on which these qualities and their union depend; and is also the foundation of its solubility in aqua regia and other properties, accompanying that complex idea.
eu
Hauek esentziak eta propietateak dira, beti ere aldaezintzat jotzen den mota edo ideia abstraktu orokor bat suposatuz gero;
es
He aquí esencias y propiedades, pero todas basadas en la suposición de una clase o idea abstracta general, que se considera como inmutable;
fr
Voilà des essences & des propriétez, mais toutes fondées sur la supposition d'une Espèce ou d'une Idée générale & abstraite qu'on considere comme immuable :
en
Here are essences and properties, but all upon supposition of a sort or general abstract idea, which is considered as immutable;
eu
baina ez dago materi txatal indibidualik, koalitate horiek esentzial edo berarengandik bereiztezin izateko moduan atxikita dituenik.
es
pues no existe ninguna porción individual de materia a la que ninguna de esas cualidades esté tan anexada como para ser esencial o inseparable de ella.
fr
car il n'y a point de particule individuelle de Matiére, à laquelle aucune de ces Qualitez soit si fort attachée, qu'elle lui soit essentielle ou en soit inseparable.
en
but there is no individual parcel of matter to which any of these qualities are so annexed as to be essential to it or inseparable from it.
eu
Esentzial den oro halako edo holako motakoa delako dagokio banakoari;
es
El que le sea esencial le pertenece como una condición por la que es de esta clase o de aquélla;
fr
Ce qui est essentiel à une certaine portion de matiere, lui appartient comme une condition par où elle est de telle ou telle Espèce ;
en
That which is essential belongs to it as a condition whereby it is of this or that sort:
eu
baina ideia abstrakturen baten izenpean sailkaturik egotea kenduz gero, orduan ez dago ezer beharrezko duenik, ez dago ezer banako horrengandik bereiztezin denik.
es
pero elimínese la consideración de estar clasificada bajo el nombre de alguna idea abstracta, y nada habrá entonces necesario para ella, ni inseparable suyo.
fr
mais cessez de la considerer comme rangée sous la dénomination d'une certaine Idée abstraite, dès-lors il n'y a plus rien qui lui soit nécessairement attaché, rien qui en soit inséparable.
en
but take away the consideration of its being ranked under the name of some abstract idea, and then there is nothing necessary to it, nothing inseparable from it.
eu
Benetan ere, substantzien esentzia errealei dagokienez, badirela suposatzen dugu, baina ez dakigu zer diren;
es
Además, en cuanto a las esencias reales de las sustancias, únicamente suponemos su ser, sin saber con exactitud lo que son.
fr
Il est vrai qu'à l'égard des Essences réelles des Substances, nous supposons seulement leur existence sans connoître précisément ce qu'elles font.
en
Indeed, as to the real essences of substances, we only suppose their being, without precisely knowing what they are;
eu
hala ere, espezieekin beti lotzen dituena esentzia nominala da, ustez beronen funtsa eta kausa direlarik.
es
Pero lo que las une a las especies es la esencia nominal, de la que son el fundamento y la causa supuestos.
fr
Mais ce qui les lie toûjours à certaines Espèces, c'est l'essence nominale dont on suppose qu'elles sont la cause & le fondement.
en
but that which annexes them still to the species is the nominal essence, of which they are the supposed foundation and cause.
eu
7. Hurrengo puntuan substantzien mota edo espezieak zein esentziak zehazten dituen ikusiko dugu.
es
7. La próxima cosa que es necesario considerar es por cuál de esas esencias son determinadas las sustancias en clases o especies, y, evidentemente, es por la esencia nominal.
fr
7. Il faut examiner après cela par quelle de ces deux Essences on réduit les Substances à telles & telles Espèces. Il est évident que c'est par l'essence nominale.
en
7. The next thing to be considered is, by which of those essences it is that substances are determined into sorts or species; and that, it is evident, is by the nominal essence.
eu
Argi dagoenez, esentzia nominala da hori egiten duena, berau baino ez baitu adierazten motaren ikurra den izenak.
es
Pues eso sólo, que es la señal de la clase, es lo que el nombre significa.
fr
Car c'est cette seule essence qui est signifiée par le nom qui est la marque de l'Espèce.
en
For it is that alone that the name, which is the mark of the sort, signifies.
eu
Ezinezko da, horregatik, izen orokorren pean guk sailkatzen ditugun gauzen motak zehazten dituena, izen horrek markatzen duen ideia, azaldu dugun moduan esentzia nominala deritzana ez den beste ezer izatea.
es
Por tanto, resulta imposible que las clases de cosas, que ordenamos bajo nombres generales, puedan ser determinadas por otra cosa distinta a esa idea cuyo nombre ha sido designado como signo suyo;
fr
Il est donc impossible que les Espèces des Choses que nous rangeons sous des noms généraux, soient déterminées par autre chose que par cette idée dont le nom est établi pour signe ;
en
It is impossible, therefore, that anything should determine the sorts of things, which WE rank under general names, but that idea which that name is designed as a mark for;
eu
Zergatik esaten dugu hau zaldia da.
es
y esto es, según hemos venido mostrando, lo que nosotros llamamos esencia nominal.
fr
& c'est là ce que nous appellons essence nominale, comme on l'a dejà montré.
en
which is that, as has been shown, which we call nominal essence.
eu
hori mandoa, hau aberea da, hori belarra?
es
¿Por qué decimos que esto es un caballo y ésa una mula, que esto es un animal y eso una hierba?
fr
Pourquoi disons-nous, c'est un Cheval, c'est une Mule, c'est un Animal, c'est un Arbre ?
en
Why do we say this is a horse, and that a mule; this is an animal, that an herb?
eu
Nola heltzen da gauza partikular bat mota honetakoa edo hartakoa izatera, esentzia nominal horixe daukalako baino, edo berdin dena, izena ezarrita daukan ideia abstraktu horrekin bat datorrelako baino?
es
¿Cómo sucede que una cosa particular llegue a ser de esta clase o aquélla, sino porque tiene esa esencia nominal, o, lo que es igual, porque se conforma a esa idea abstracta a la que va anexo el nombre?
fr
Comment une chose particuliére vient-elle à être de telle ou telle Espèce, si ce n'est à cause qu'elle à cette essence nominale, ou ce qui revient au même, parce qu'elle convient avec l'idée abstraite à laquelle ce nom est attaché ?
en
How comes any particular thing to be of this or that sort, but because it has that nominal essence; or, which is all one, agrees to that abstract idea, that name is annexed to?
eu
Eta nork bere pentsamenduak hausnartzea nahi nuke, horrelako edo bestelako substantzien izenak entzutean edo erabiltzean izen horiek zer motatako esentziak ordezkatzen dituzten jakiteko.
es
Me gustaría que cada uno reflexionara sobre sus propios pensamientos cuando escuche o emplee alguno de esos nombres de sustancias, para saber qué clase de esencias significan.
fr
Je souhaite seulement que chacun prenne la peine de reflêchir sur ses propres pensées, lorsqu'il entend tels & tels noms de Substances, ou qu'il en parle lui-même pour savoir quelles sortes d'essences ils signifient.
en
And I desire any one but to reflect on his own thoughts, when he hears or speaks any of those or other names of substances, to know what sort of essences they stand for.
eu
8. Eta hemendik gauzen espezieak ez dautzala, guri dagozkigunez, izen ezberdinen pean sailkatzean baino, gure baitako ideia konplexuen arabera, eta ez haietan dauden esentzia erreal zehatz eta bereizien arabera argi ageri da honako hau egiaztatzean, alegia, mota berean sailkaturiko eta izen beraz izendaturiko eta, beraz, espezie berekotzat harturiko banako askok beren osaera errealaren menpeko propietateak dituztela, espezie berekoen propietateetatik espezie diferentekoenetatik bezain ezberdinak direnak.
es
8. Y que las especies de las cosas no sean para nosotros sino el ordenarlas bajo distintos nombres, según las ideas complejas existentes en nosotros, y no según las esencias precisas, distintas y reales que hay en las cosas mismas, se deduce de lo siguiente: que encontramos que muchos de los individuos que han sido clasificados dentro de una clase, designados por un nombre común, y considerados por eso como de una especie, tienen, con todo, cualidades que dependen de su constitución real, en las que difieren tanto entre ellos como con respecto a otros individuos con los que se encuentran diferencias específicas.
fr
8. Or que les Espèces des Choses ne soient à notre égard que leur reduction à des noms distincts, selon ses idées complexes que nous en avons, & non pas selon les essences précises, distinctes & réelles qui sont dans les Choses, c'est ce qui paroît évidemment de ce que nous trouvons que quantité d'Individus rangez sous une seule Espèce, désignez par un nom commun, & qu'on considère par conséquent comme d'une seule Espèce, ont pourtant des Qualitez dépendantes de leurs constitutions réelles, par où ils sont autant differens, l'un de l'autre, qu'ils le sont d'autres Individus dont on compte qu'ils différent spécifiquement.
en
8. And that the species of things to us are nothing but the ranking them under distinct names, according to the complex ideas in US, and not according to precise, distinct, real essences in THEM, is plain from hence:-That we find many of the individuals that are ranked into one sort, called by one common name, and so received as being of one species, have yet qualities, depending on their real constitutions, as far different one from another as from others from which they are accounted to differ specifically.
eu
Nekerik gabe egiazta dezake hau gorputz naturalak azter ditzan edonork, eta kimikariak bereziki maiz gertatzen dira horretaz etsirik esperientzia gogaikarrien bitartez, sulfuro, antimonio edo bitriolo zati batean mineral berorien beste zati batzuetan aurkituriko koalitateen bila alferrik dabiltzanean.
es
Esto, que es fácil de observar para todos los que se relacionan con los cuerpos naturales, y en especial para los químicos, quienes, con frecuencia, se convencen de ello por sus tristes experiencias, cuando buscan, la mayor parte de las veces en vano, en un trozo de azufre, antimonio o vitriolo, las mismas cualidades que habían encontrado en otros fragmentos.
fr
C'est ce qu'observent sans peine tous ceux qui examinent les Corps naturels : & en particulier les Chymistes ont souvent occasion d'en être convaincus par de fâcheuses expériences, cherchant quelquefois en vain dans un morceau de souphre, d'antimoine, ou de vitriol les memes Qualitez qu'ils ont trouvées dans d'autres parties de ces Mineraux.
en
This, as it is easy to be observed by all who have to do with natural bodies, so chemists especially are often, by sad experience, convinced of it, when they, sometimes in vain, seek for the same qualities in one parcel of sulphur, antimony, or vitriol, which they have found in others.
eu
Izan ere, espezie bereko gorputzak eta izen beraren pean esentzia nominal bera dutenak izan arren, maiz, metodo zorrotzez aztertu ondoren, kimikaririk artasuenen esperantzak eta lana zapuzterainoko koalitate ezberdinak erakusten dituzte batetik bestera.
es
Pues, aunque sean cuerpos de la misma especie, teniendo la misma esencia nominal bajo el mismo nombre, sin embargo, muestran muchas veces, después de algunos exámenes, cualidades tan diferentes de un tipo u otro, como para frustrar las esperanzas y trabajos de los químicos más cuidadosos.
fr
Quoi que ce soient des Corps de la même Espèce, qui ont la même essence nominale sous le même nom ; cependant après un rigoureux examen il paroit dans l'un des Qualitez si différentes de celles qui se rencontrent dans l'autre, qu'ils trompent l'attente & le travail des Chymistes les plus exacts.
en
For, though they are bodies of the same species, having the same nominal essence, under the same name, yet do they often, upon severe ways of examination, betray qualities so different one from another, as to frustrate the expectation and labour of very wary chemists.
eu
Baina gauzak espezieetan beren esentzia errealen arabera bereiziko balira, hain ezinezko litzateke espezie bereko edozein bi substantziatan propietate ezberdinak aurkitzea, nola ezinezko den zirkulu bitan edo triangelu aldekide bitan propietate ezberdinak idorotzea.
es
Pero si las cosas se distinguieran en especies, según sus esencias reales, resultaría tan imposible encontrar propiedades diferentes en dos sustancias individuales de la misma especie, como lo es encontrar propiedades diferentes en dos círculos o en dos triángulos equiláteros.
fr
Mais si les Choses étoient distinguées en Espèces selon leurs essences réelles, il seroit aussi impossible de trouver différentes propriétez dans deux Substances individuelles de la même Espèce, qu'il l'est de trouver différentes propriétez dans deux Cercles, ou dans deux Triangles équilateres.
en
But if things were distinguished into species, according to their real essences, it would be as impossible to find different properties in any two individual substances of the same species, as it is to find different properties in two circles, or two equilateral triangles.
eu
Esentzia da, izatez, guretzat gauza partikular bakoitza klase batera edo bestera edo, gauza bera dena, izen orokor batera edo bestera mugatzen duena;
es
La esencia para nosotros es propiamente esto, lo que determina toda particularidad de esta clase o aquélla, o, lo que es lo mismo, de éste o aquel nombre general;
fr
C'est proprement l'essence, qui à notre égard détermine chaque chose particulière à telle ou à telle Classe, ou ce qui revient au même, à tel ou tel nom général ;
en
That is properly the essence to US, which determines every particular to this or that CLASSIS; or, which is the same thing, to this or that general name:
eu
eta esentzia ezin izan daiteke izen hori ezarrita daukan ideia abstraktua besterik;
es
y ¿qué otra cosa puede ser sino esa idea abstracta a la que está anexado el nombre;
fr
& elle ne peut être autre chose que l'idée abstraite à laquelle le nom est attaché.
en
and what can that be else, but that abstract idea to which that name is annexed;
eu
eta, horregatik, gauzen izate partikularrarekin baino gehiago, euron izen orokorrarekin du lotura.
es
y así, en realidad, no guarda más relación esa esencia con el ser de las cosas particulares que con sus denominaciones generales?
fr
D'où il s'ensuit que dans le fond cette Essence n'a pas tant de rapport à l'existence des choses particulières, qu'à leurs dénominations générales.
en
and so has, in truth, a reference, not so much to the being of particular things, as to their general denominations?
eu
9. Izan ere, ezin ditugu gauzak motetan sailkatu ez eta berauei izenak jarri ere, sailkatzearen helburua dena, euren esentzia errealen bidez.
es
9. Por tanto, nosotros no podemos ordenar y clasificar las cosas y, en consecuencia, darles denominaciones (que es la finalidad de la clasificación por sus esencias reales desde el momento en que éstas nos son desconocidas.
fr
9. Et en effet, nous ne pouvons point réduire les choses à certaines Espèces, ni par conséquent leur donner des dénominations (ce qui est le but de cette reduction) en vertu de leurs essences réelles, parce que ces essences nous sont inconnuës.
en
9. Nor indeed can we rank and sort things, and consequently (which is the end of sorting) denominate them, by their real essences; because we know them not.
eu
Gure ahalmenek ez garamatzate substantzien ezagutza eta bereizpenetik hurbilagora, beraietan hautematen ditugun ideia sentigarri horien bildumak baino.
es
Nuestras facultades no nos conducen más allá en el conocimiento y distinción de las sustancias de una colección de aquellas ideas sensibles que podemos observar en ellas;
fr
Nos facultez ne nous conduisent point, pour la connoissance & la distinction des Substances, au delà d'une collection des Idées sensibles que nous y observerons actuellement, laquelle collection quoi que faite avec la plus grande exactitude dont nous soyons capables, est pourtant plus éloignée de la veritable constitution intérieure d'où ces Qualitez découlent, que l'Idée qu'un Païsan a de l'Horloge de Strasbourg n'est éloignée d'être conforme à l'artifice intérieur de cette admirable machine, dont le Païsan ne voit que la figure & les mouvemens extérieurs.
en
Our faculties carry us no further towards the knowledge and distinction of substances, than a collection of THOSE SENSIBLE IDEAS WHICH WE OBSERVE IN THEM;
eu
Izan ere, bilduma hori, ahal dugun arta eta zehaztasunik handienaz egindakoa izan arren, koalitate horien iturburu den benetako barne osaeratik urrunago dago, baserritar batek Strassbourgeko erloju ospetsuaz daukan ideia, lehen esan dudan bezala, kanpoko itxura eta higidurak baino ikusten ez dizkion erloju horren barne mekanismotik baino.
es
la cual, aunque se forme con la mayor diligencia y exactitud de la que seamos capaces, está, sin embargo, más lejos de la verdadera constitución interna de la que fluyen esas cualidades, que, como ya dije, lo está la idea de un campesino del mecanismo interno de aquel famoso reloj de Estrasburgo, del que tan sólo ve su forma externa y sus movimientos.
fr
Il n'y a point de Plante ou d'Animal si peu considerable qui ne confonde l'Entendement de la plus vaste capacité.
en
which, however made with the greatest diligence and exactness we are capable of, yet is more remote from the true internal constitution from which those qualities flow, than, as I said, a countryman's idea is from the inward contrivance of that famous clock at Strasburg, whereof he only sees the outward figure and motions.
eu
Ez dago landare ez animaliarik, adimenik hornituena txunditurik eta nahasirik ez uzteko bezain mesprezagarria denik.
es
No hay planta o animal tan insignificantes que no siembren la confusión en los más preclaros entendimientos;
fr
Quoi que l'usage ordinaire des choses qui sont autour de nous, étouffe l'admiration qu'elles nous causeroient autrement, cela ne guerit pourtant point notre ignorance.
en
There is not so contemptible a plant or animal, that does not confound the most enlarged understanding.