Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)

Duvoisinek bizitzaren lehenengo urratsak eman zituen Ezpeleta herrian. Larresoroko apaiztegian hasi zituen ikasketak baina hogei urte zituela apaiz ikasketak bertan behera utzi zituen. Urte berean, aita hiltzean, haren kargua hartu zuen aduanan. Duvoisin mugazainen kapitaina izateraino heldu zen, hori, ordea, ez zen eragozpena kultura zabala har zezan. Mugan lanean hasi zeneko lehenengo urte horietan Fenelonen Aventures de Télémaque liburua itzultzeari eta euskara frantses hiztegi bat prestatzeari ekin zion. Hogeita hamar urte zituenetik Ziburun bizi izan zen. Duvoisinek euskal literaturari eta historiari buruzko artikuluak idatzi zituen frantsesez Paue eta Baionako hainbat aldizkaritan. Horrela, Euskalduna aldizkariko zuzendaria ere izan zen. D’Abbadiek antolatutako bilkura literarioetan parte-hartzailea izanda haren bidez ezagutu zuen Bonaparte printzea 1856an. Harrezkero Duvoisin Bonaparteren laguntzaile sutsua bihurtu zen printzeak euskalkiak deskribatzeko hartu zuen lan eskergan. Hain zen horrela, ezen Bonapartek bizitza osorako soldata agindu zion Duvoisini beronek printzearen asmoak hobeto betetzearren. Gauzak horrela, Duvoisinek Bonapartek agindutako lanak itzultzeari eman zion, izan ere, Duvoisin zerbait izatekotan, itzultzailea izan zen, idazlea bainoago. 1856an Kardaberazen Liburu ederra lanaren bertsioa egin eta 1857an Iturriagaren Euskal Solasak edo Dialogues Basques-en lapurterazko itzulpena argitaratu zion Bonapartek Londresen. Ondoren bibliaren (Bible edo Testament zahar eta berria) itzultzeari lotu zitzaion, 1859tik 1865era bitartean Londresen atalka argitaratua. Berriz, 1858an Duvoisinek Baionan argitara eman zuen sortu zuen liburu bakarretako bat, Laborantzako liburua izenekoa. Liburu honetan, aitaren eta semearen arteko elkarrizketa gisara eratua, Duvoisinek nekazaritzaz zuen jakinduria azaltzeaz gain, garaiko Euskal Herriko nekazaritzaren egoera azaldu eta horren gaineko benetako azterketa soziologikoa ere egin zigun. Liburu horri nolabaiteko maila literarioa aitortu badakioke ere, Duvoisin gidatutako asmo praktikoen emaitza dela adierazi behar dugu. Itzuli ez, baina bai moldatu zuen beste lan bat Baigorriko zazpi liliak izenburuko ipuin-bilduma da. Bilduma hau 1884 eta 1885 artean atalka eman zen. Decameron edota Heptameron lan errenazentisten antzeko egitura narratiboa eman zien Duvoisinek aspaldian han hemen bildu zituen taxu herrikoia zerien ipuinei. Baigorriko zazpi liliak ez zen gure artean ezaguna egin harik eta San Martinek 1987an haren edizioa egin arte. Bistan da Duvoisinek proposatu zuen egitura narratiboa, berau beste literatura batzuetan klasikoa izanagatik ere, aukera galdua izan zela sortze bidean zihoan euskal narratibarako. Bere bizitzaren azken urteetan Duvoisin Lore Jokoen lehiaketetan epaimahaikide gisa nabarmendu zen. Era berean, Duvoisinek lan ugari utzi zuen argitaratu edota burutu gabe, besteak beste Demostenesen testuak, Cervantesen Don Kixote, hiztegi bat eta gramatika apunteak.

BIBLIOGRAFIA

BIDADOR, Joxemiel (1998): “Laborarien liburuez”. Euskaldunon Egunkaria. 1995-3-31.

ETXENAGUSIA, Karmelo (1981): Iparraldeko euskal idazleak. Labayru Ikastegia. Bilbo.

MENDIGUREN, Xabier / IZAGIRRE, Koldo (1998):. Euskal literaturaren antologia. Elkar. Donostia.

MITXELENA, Koldo (1960): Historia de la literatura vasca. Minotauro. Madrid.

ONAINDIA, Santi (1973): Euskal literatura II. Etor. Donostia.

RABELLI, Alvaro (2008): “Baigorriko zazpi liliak”. Euskal Literaturaren Hiztegia. EHU-Euskara Institutua.

SALABERRI, Patxi (2002):Iraupena eta lekukotasuna. Elkar. Donostia.