EHUko Zuzenbide Fakultateko Hiztegi Juridikoa

---

---

lagapedun [cedida, cedido] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Kreditu-lagapen bateko zorduna. Ik. kreditu-lagapen.

lagapen-hartzaile [cesionaria, cesionario] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Kreditu-lagapen bateko hirugarren eskuratzailea. Ik. kreditu-lagapen.

lagatzaile [cedente] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Kreditu-lagapen bateko jatorrizko hartzekoduna. Ik. kreditu-lagapen.

laginketa bidezko fiskalizazio [fiscalización por muestreo] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Ik. laginketazko fiskalizazio.

laginketazko fiskalizazio [fiscalización por muestreo] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Laginak aztertzean datzan kontrol-mekanismoa; zergen kudeaketan eta kopuru handiko ekintzetan horren ikuskaritza egiteko prozedurak azaltzen duen eran aztertzen dira laginak. Sin. laginketa bidezko fiskalizazio.

laguntza humanitario [asistencia humanitaria] ◆ Nart. Zuz. Pu.Nazioarteko Zuzenbide Publikoa Eskuarki, naturak zein gizakiak eragindako hondamendien biktimak zaintzearren eta hondamendiaren suntsidura leuntzearren zabaltzen den larrialdiko laguntza. Sin. babes humanitario.

laguntza judizial [auxilio judicial] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Funtzio jurisdikzionalaren egikaritzan eta norberaren mugapetik at eginbideren bat praktikatu behar denean legeak epaile eta auzitegien artean aurreikusten duen laguntza edo elkarlana. [Oh. BJLO, 273. art.]

laguntza judizialeko kidego [cuerpo de auxilio judicial] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Justizia Administrazioaren zerbitzura dagoen kidego orokorra: Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (DBH) titulu akademikoa eskatzen da kidegoan sartzeko eta organo jurisdikzionalen jardueran laguntza ematea dagokie. [Oh. BJLO, 478. art.]

laguntza-, koordinazio- eta osagarritasun-eskumen [competencias de apoyo, coordinación y complemento] ◆ EB. Zuz.Europar Batasuneko Zuzenbidea EBren jarduera estatu kideenarekiko osagarria den eskumenen eremua. EBren jarduera honek kooperazioa sustatzeko xedea dauka. Espresuki baztertzen da estatu kideen araudien harmonizazioa egiteko eskumena. [Oh. EBFT, 2.5 eta 6. art.] Sin. babes-, koordinazio- eta osagarritasun-eskumen.

laikotasun [laicidad] ◆ Kontz. Ask. Zuz.Kontzientzia Askatasunari buruzko Zuzenbidea Printzipio honen bereizgarri dira, batetik, erlijio-sinesmenekiko estatuaren neutraltasuna, eta, bestetik, eremu politikoaren eta erlijiosoaren arteko banaketa. Laikotasuna herritarren erlijio-askatasuna berdintasun egoeran balia dadin bermatzeko baldintza da. Ik. estatu akonfesional, estatu laiko, estatu neutral, laikotasun positibo.

laikotasun positibo [laicidad positiva] ◆ Kontz. Ask. Zuz.Kontzientzia Askatasunari buruzko Zuzenbidea Laikotasunaren bertsio honetan, Estatuak, neutraltasun erlijiosoa mantenduta, positiboki jarduten du erlijio-askatasuna bermatzeko Konstituzioaren 16.3 artikuluan aipatzen den lankidetza-printzipioaren arabera. [Oh. EK, 16.3 art.] Ik. estatu akonfesional, estatu laiko, estatu neutral, laikotasun, lankidetza-printzipio.

laizismo [laicismo] ◆ Kontz. Ask. Zuz.Kontzientzia Askatasunari buruzko Zuzenbidea Estatuaren helburuekiko bateraezintasunagatik sortzen den fenomeno erlijiosoen balorazio ezkorra. Horren arabera, eremu publikotik kanporatu beharrekoa edo kasurik muturrenekoetan, debekatu edo desagertu beharrekoa dela kontsideratzen da erlijioa. Ik. estatu laizista.

lan [trabajo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Ordainaren truke egiten den aktibitate produktiboa.

lan autonomo [trabajo autónomo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Norbere kontura egiten den lana.

lan ordaindu [trabajo remunerado] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Ordaindua den lana, ordainaren truke egiten dena. [Oh. LE, 1.1 art.]

lan produktibo [trabajo productivo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Ondasunak zein zerbitzuak ekoizten dituen lana.

lan-administrazio [administración laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lanaren eta Gizarte Segurantzaren arloaren ardura duen Administrazio publikoaren atala. Sin. administrazio laboral.

lan-agindu [orden laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Enpresaburuaren zuzendaritza-boterean oinarrituta, enpresaburuak lanaren esparruan langileari emandako agindua. [Oh. LE, 20. art.]

lan-agintaritza [autoridad laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan-administrazio publikoaren esparruan, aginduak eman ditzakeen autoritatea.

lan-arrisku [riesgo laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lanak sorturiko arriskua.

lan-baldintza [condición de trabajo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan-betebeharraren ezaugarri bat ezartzen duen elementua.

lan-erregelamendu [reglamento laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan arloa arautzen duen erregelamendu administratiboa. Sin. erregelamendu laboral.

lan-eskubide [derecho laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Langilearen eskubidea, bere lanaren arlokoa.

lan-eszedentzia [excedencia] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea Funtzionario publikoari dagokion lan-jardunaren etenaldia, administrazio publikora itzultzeko eskubidea izan arren, kasurik gehienetan etenaldiak dirauen bitartean ordainsari-eskubidea galtzea dakarrena. Kontzeptu generikoa da, eta hainbat kategoria hartzen ditu barne, hala nola, norberaren gogoz hartutako lan-utzialdia, familia elkartzeko xedez hartutako lan-utzialdia, familiartekoren bat zaintzeko xedez hartutako lan-utzialdia, genero-indarkeriak eragindako lan-utzialdia edota terrorismoak eragindako lan-utzialdia. [Oh. 5/2015 Legegintzako Errege Dekretua, 89. art.] Sin. eszedentzia. Ik. egoera, funtzionario publiko.

lan-etekin [rendimiento de trabajo] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Zuzenean edo zeharka lan pertsonalaren, lan-harremanaren edo estatutupeko harremanaren ondorioz dirutan edo gauzatan lortutako etekina, jarduera ekonomikoaren izaera ez duena.

lan-etekin irregular [rendimiento de trabajo irregular] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Batez ere Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren esparruan agertzen da, denboran zehar irregularki jasotako ordainsariak izaten direnean, eta horregatik karga tasa txikiagoa izaten du.

lan-harreman [relación laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Langilearen eta enpresaburuaren arteko lanaren arloko hartu-emana. [Oh. LE, 1.1 art.]

lan-harreman indibidual [relación laboral individual] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Langile indibidualaren eta enpresaburuaren arteko lanaren arloko hartu-emana. Lan-kontratuak bideratzen duen harremana da. [Oh. LE, 1.1 art.]

lan-harreman kolektibo [relación laboral colectiva] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Langileen ordezkarien eta enpresaburuaren edo enpresaburu-elkarteen arteko lanaren arloko hartu-emana.

lan-harreman ordaindu [relación laboral retribuida] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lana ordaintzen denean enpresaburuaren eta langilearen artean ezartzen den harremana.

lan-harremaneko langile [empleada, empleado laboral; personal laboral] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea Lan Zuzenbidearen araberako kontratu idatzia bitarteko, administrazioan zein erakunde publiko batean zerbitzuak eskaintzen dituen pertsona. Kontratuaren iraupenaren eta ezaugarrien arabera, finkoa, mugagabea edo aldi baterakoa izan daiteke lan-harremana. [Oh. 5/2015 Legegintzako Errege Dekretua, 11. art.] Sin. lan-kontratupeko langile. Ik. enplegatu publiko.

lan-harremanetako gatazka [conflicto laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan-harremanetan azaleratutako desadostasuna. Langileen eta enpresaburuen arteko desadostasuna.

lan-kontratu [contrato de trabajo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Langileak eta enpresaburuak beren arteko lan-harremana garatzeko hartutako akordioa. Lan hori borondatezkoa, menpekoa eta ordaindua izango da, eta enpresaburuarentzat izango dira lanaren fruituak. [Oh. LE, 1.1 art.]

lan-kontratu mugagabe [contrato por tiempo indefinido] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Iraupen mugagabeko lan-harremanari dagokion kontratua. Lan-zuzenbideko kontratu arrunta da. [Oh. LE, 15. art.]

lan-kontratuaren alderdi [parte del contrato de trabajo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan-kontratua adosten duen alderdietako bat, langilea zein enpresaburua.

lan-kontratuaren amaiera [extinción del contrato] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Arrazoi desberdinengatik, lan-harremana amaitzea. [Oh. LE, 49. art.]

lan-kontratuaren mota [modalidad de contrato de trabajo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan-kontratuaren aldaera, lan-kontratuaren ezaugarri komunak edukita, ezaugarri bereziren bat duena iraupenari dagokionez, lanaldiari dagokionez, etab.

lan-kontratupeko langile [empleada, empleado laboral; personal laboral] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea Ik. lan-harremaneko langile.

lan-ohitura [costumbre laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan-arloko araua. Derrigorrezkoa dela (opinio iuris) uste den portaera errepikakorretik sortua. [Oh. LE, 3.4 art.]

lan-prestazio [prestación laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Langileak ematen duen zerbitzua; bere lana.

lanaldi [jornada] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Langileak lana zor duen aldia; lanordu kopurua. [Oh. LE, 34. art.]

lanaldi oso [tiempo completo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lanaldi osoaren ezaugarria. Eskuarki, eguneko 8 lanordukoa den lanaldiari dagokio. [Oh. LE, 12. art.; LE, 34. art.]

lanaldi osoko kontratu [contrato a tiempo completo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lanaldi osoari dagokion kontratua. Eskuarki, eguneko 8 lanordukoa den lanaldiari dagokio. [Oh. LE, 12. art; LE, 34. art.]

lanaldi osoko lan-kontratu [contrato de trabajo a tiempo completo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Eskuarki, eguneko 8 lanorduko lanaldia.

lanaldi partzial 1 [jornada parcial] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lanaldi osoaren azpitik dagoen lanaldia, eskuarki, eguneko 8 lanordutik azpikoa. [Oh. LE, 12. art.]

lanaldi partzial 2 [tiempo parcial] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lanaldi partzialaren ezaugarria. Eskuarki, eguneko 8 lanordu azpikoa den lanaldiari dagokio. [Oh. LE, 12. art.]

lanaldi partzialeko kontratu [contrato a tiempo parcial] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lanaldi partzialari dagokon kontratua. Eskuarki, eguneko 8 lanordu azpikoa den lanaldiari dagokio. [Oh. LE, 12. art.]

lanaldi partzialeko lan [trabajo a tiempo parcial] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lanaldi partzialean egindako lana. Eskuarki, eguneko 8 lanordu azpikoa den lanaldiari dagokio. [Oh. LE, 12. art.]

lanaldi partzialeko lan-kontratu [contrato laboral a tiempo parcial] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lanaldi osoaren azpitik dagoen lanaldia adostu duen lan-kontratua. [Oh. LE, 12. art.]

lanaldi-murrizketa [reducción de jornada] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Hitzartutako lanaldia murriztea. Eskubidea da, baina soldataren murrizketa proportzionala dakar. [Oh. LE, 37. art.]

lanbide [profesión] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan-mota. Sin. profesio.

lanbide-gaixotasun [enfermedad profesional] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Gizarte Segurantzan, lanak eragindako gaixotasuna, kasuko lan zehatzaren eta gaixotasun zehatzaren arteko lotura gaixotasun profesionalen zerrendan jasota baldin badago. Jasota egon ezean, lanak eragindako gaixotasuna lan-istriputzat hartzen da. [Oh. GSLO, 157. art.] Sin. gaixotasun profesional.

lanbide-heziketa [formación profesional] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan egitera bideratutako ikasketak. Sin. heziketa profesional.

landa-errentamendu [arrendamiento rústico] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Kontratu bat, zeinaren bidez, kontratugile batek (errentatzaileak) beste alderdiari (errentariari) lagatzen dion finka bat edo gehiago, edo finka horien zatiren bat, aldi baterako, horietatik nekazaritza-, abeltzaintza- edo baso-aprobetxamendua atera dezan, prezio edo errenta baten truke.

landa-zortasun [servidumbre de predios] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Jabe baten hiri edo landa-onibarrak (onibar zerbitzaria deiturikoak) grabatzen duen eskubide erreal mugatua beste onibar baten (onibar nagusi deritzonaren) titularraren probetxurako. Eskubide honen titularrak onibarraz gozatzeko aukera du, eskubidearen eraketa-tituluan adierazitako forman eta epean. Ik. onibar-zortasun.

laneko arriskuen prebentzio [prevención de riesgos laborales] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan mota batean dauden arriskuak identifikatu, eta arriskuei aurre egiteko plangintza egitea.

laneko segurtasun [seguridad laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan mota batean segurtasuna zaintzeari dagokion arloa.

lanerako ezgaitasun [incapacidad profesional] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Ik. lanerako ezintasun.

lanerako ezintasun [incapacidad laboral] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan egin ezina, langileak izandako istripu zein gaixotasunak eragina. Sin. lanerako ezgaitasun.

lanesku [mano de obra] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Ondasun edo zerbitzuen ekoizpenera bideratutako lana.

langabezia [desempleo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Langileak enplegua galtzen duenean, galtze hori borondatezkoa izan gabe, gertatzen den egoera. [Oh. GSLO, 267. art.]

langabezia-prestazio [prestación de desempleo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Betekizunak betez gero, langabezia egoeran dagoen langileari dagokion prestazioa.

langabezia-subsidio [subsidio de desempleo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Betekizunak betez gero, langabezia egoeran dagoen langileari dagokion maila asistentzialeko prestazioa. [Oh. GSLO, III. Tit., III. Kap.]

langabezia-tasa [tasa de desempleo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Populazio aktiboaren artean, enplegu bila eta enplegurik gabe dauden pertsonen portzentajea.

langile [trabajadora, trabajador] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan egiten duen pertsona.

langile autonomo [trabajadora autónoma, trabajador autónomo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Bere kontura lan egiten duen pertsona. [Oh. LAE, 1. art.]

langile autonomoen araubide berezi [régimen especial de trabajadoras autónomas, trabajadores autónomos] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Gizarte Segurantzan, langile autonomoei dagokien araubide berezia. [Oh. GSLO, IV. Tit.] Sin. langile autonomoen erregimen berezi.

langile autonomoen erregimen berezi [régimen especial de trabajadoras autónomas, trabajadores autónomos] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Ik. langile autonomoen araubide berezi.

langile-talde [grupo de trabajadoras, trabajadores] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Talde-lana esleitzen zaion langile taldea. Lan-kontratu bakarra egin daiteke talde osoarekin. [Oh. LE, 10. art.]

langileen delegatu [delegada, delegado de personal] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Enpresako langileak ordezkatzen dituen organoa, enpresan diharduten langile kopurua 50ekoa baino txikiagoa denean. [Oh. LE 62. art.] Ik. enpresa-batzordeko kide.

langileen estatutu [estatuto de las trabajadoras, los trabajadores] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Langileen eskubide eta betebehar nagusiak arautzen dituen legea.

langileen ordezkari [representante de las trabajadoras, los trabajadores] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Langileen ordezkaritza kolektiboa gauzatzen duen organoa. Izan daiteke ordezkaritza bateratua (langileen delegatua ala enpresa-batzordea), edo ordezkaritza sindikala (atal sindikala, delegatu sindikala, ala sindikatua).

langileen zirkulazio aske [libre circulación de trabajadoras, trabajadores] ◆ EB. Zuz.Europar Batasuneko Zuzenbidea EBren oinarrizko lau zirkulazio askatasunetako bat, benetako barne-merkatua lortzeko beharrezkoa dena. Honen arabera, Batasuneko herritar orok eskubidea du ordainduriko lanbide batean jarduteko edozein estatu kidetan, edozein delarik ere bere nazionalitatea, lan egin nahi duen estatuko nazionalitatea duten pertsonen baldintza berberetan. [Oh. EBFT, 45. art.]

lankidetza indartu [cooperación reforzada] ◆ EB. Zuz.Europar Batasuneko Zuzenbidea Ik. kooperazio indartu.

lankidetza leialaren printzipio [principio de cooperación leal] ◆ EB. Zuz.Europar Batasuneko Zuzenbidea Ik. kooperazio leialaren printzipio.

lankidetza-printzipio [principio de cooperación] ◆ Kontz. Ask. Zuz.Kontzientzia Askatasunari buruzko Zuzenbidea Erlijio-askatasunaren egikaritza errazteko botere publikoak konfesioekin lankidetza-harremanak izan ditzan galdatzen duen printzipioa. [Oh. EK, 16.3. art.] Ik. laikotasun positibo.

lanordu [hora de trabajo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lan egiten den ordua.

lanpostu [puesto de trabajo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Enpresa batean, funtzio jakin batzuei dagokien esparrua.

lanpostu-maila [nivel del puesto de trabajo] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea Ik. lanpostuaren maila.

lanpostu-zerrenda [relación de puestos de trabajo] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea Administrazio publikoek beren antolakuntza egituratzeko duten oinarrizko tresna, bertan aurreikusten baitira administrazio-unitate bateko lanpostuak eta lanpostu bakoitzaren ezaugarri nagusienak (denominazioa, lanbide-sailkapeneko taldea, atxikita dagoen kidegoa edo eskala —hala badagokio—, hornitzeko sistema eta ordainsari osagarria, besteak beste). [Oh. 5/2015 Legegintzako Errege Dekretua, 74. art.] Sin. lanpostuen zerrenda. Ik. eskala, kidego, talde.

lanpostuaren maila [nivel del puesto de trabajo] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea Enplegu publikoaren egituran lanpostuak sailkatzeko erabiltzen den kategoria, aldi berean, lanpostu jakin bat betetzen duen karrera-funtzionarioaren gradu pertsonala finkatzeko balioko duena. Espainiako Administrazio Orokorrean eta Euskadiko Autonomia Erkidegoko administrazioetan lanpostuak 30 mailatan sailkatzen dira. [Oh. 364/1995 Errege Dekretua, 70. art.; 6/1989 Legea, 45. art.] Sin. lanpostu-maila. Ik. funtzionario, gradu pertsonal.

lanpostuen zerrenda [relación de puestos de trabajo] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea Ik. lanpostu-zerrenda.

lansari [sueldo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Ik. soldata.

lantoki [centro de trabajo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Enpresaren baitan dagoen lantokia. Enpresak lantoki bakarra ala hainbat eduki ditzake. [Oh. LE, 1.5 art.] Sin. enpresako lantoki.

lantoki anitzeko enpresa [empresa con más de un centro de trabajo] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Lantoki bat baino gehiago dituen enpresa. [Oh. LE, 1.5 art.] Sin. enpresa lantoki anitzeko.

lapurreta [robo] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Ondarearen aurkako delitua: irabaziak lortzeko asmoz beste baten gauza higigarriez jabetzea, pertsonen kontrako indarkeria edo larderia baliatuz edo gauzetan indarra erabiliz. [Oh. ZK, 237. art. eta hurr.] Ik. lapurreta-delitu.

larderia [intimidación] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Zenbait delitu burutzeko beharrezkoa den indar psikikoa (vis psiquica). [Oh. ZK, 169. eta 243. art.]

largespen [sobreseimiento] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Prozesuari ezohiko amaiera ematen dion ebazpena, epailearena zein Justizia Administrazioaren letraduarena. Sin. artxibatze, jarduerak artxibatze, largeste.

largespen aske [sobreseimiento libre] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Zigor-prozesuari behin betiko amaiera ematen dion ebazpen judiziala, ahozko epaiketa saihesten duena; auto batean jasotzen da egitatearen zantzurik ez egoteagatik, egitatea delitu ez izateagatik edota ikertua zigor erantzukizunetik salbuetsia agertzeagatik; ebazpena irmoa bilakatzean gauza epaituaren eragina du. Sin. behin betiko artxibatze, behin betiko largespen.

largeste [sobreseimiento] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Ik. largespen.

largetsi [sobreseer] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Ik. artxibatu.

laudo [laudo] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala, Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Arbitroak jurisdikziotik at emandako ebazpen arrazoitua, gatazkan dauden bi alderdien arteko arazoa erabakitzera bideraturik dagoena. Gauza epaituaren eragina aitortzen zaio. Ondorioz, borondatez betetzen ez bada, exekutagarria da. [Oh. 60/2003 Legea, 37. art.] Sin. laudo arbitral.

laudo arbitral [laudo arbitral] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala, Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Ik. laudo.

laugarren gradu [libertad condicional] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Ik. baldintzapeko askatasun.

leasing-kontratu [contrato de leasing] ◆ Merkat. Zuz.Merkataritza Zuzenbidea Finantza-errentamendu kontratua, zeinaren bidez ondasun higigarri edo higiezin bat erabiltzeko finantzaketa behar duen enpresari batek jotzen baitu bitartekari batengana —leasing sozietate bat— ondasun horien erabilpena eskuratzeko ordainsari baten truke, betiere, ondasun horiek ustiatzeko baldintza jakinen arabera. Finantza-errendamendu jarduera gauzatzen duen leasing sozietatea izango da ondasunen jabea, eta horien erabilera ondasun-lagatze egintza juridikoaren bidez jarriko du enpresariari eskura. Kontratu atipikoa denez, ez dago erregulatua.

legalitate [legalidad] ◆ Merkat. Zuz.Merkataritza Zuzenbidea Ik. legaltasun.

legaltasun [legalidad] ◆ Merkat. Zuz.Merkataritza Zuzenbidea Zuzenbidearen printzipioa, zeinaren bidez, legea lehenesten baita botere publikoak emandako beste aginduen gainetik. Legalitate printzipioak agintzen du, adibidez, norbanako enpresariek eta sozietateek (baltzuek) Merkataritzako Erregistroan argitaratu behar izatea beraiei dagozkien merkataritzako datu garrantzitsuak. [Oh. MK, 16. art.] Sin. legalitate. ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria Ik. legezkotasun 1.

legatu [legado] ◆ Zuz. Err.Zuzenbide Erromatarra Jaraunsle-titulua eman gabe testatzaileak (decuius) testamentuan edo baieztutako kodiziloan norberaren izenean uzten duen xedapen singular-gisako bat. Horren arabera, pertsona bati edo gehiagori transmitituko zaie gauza bat edo gehiago edota gauza baten gaineko eskubide bat edo gehiago, dela baldintzapean, dela baldintzarik gabe. Sin. legatum. ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Banakako tituluaren bidez, jaraunspenaren kontura kausatzaileak eginiko mortis causa liberaltasuna. Kausatzaileak borondatez legatu-hartzaileari utzitako ondasun edo harreman juridiko zehatza.

legatu-hartzaile [legataria, legatario] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Kausatzailea banakako tituluaren bidez oinordetzen duena, jaraunspenetik ondasun edo eskubide zehatz bat jasoz. Ik. jaraunsle.

legatum [legado] ◆ Zuz. Err.Zuzenbide Erromatarra Ik. legatu.

lege [lege] ◆ Zuz. Err.Zuzenbide Erromatarra Herriak (populus) —herri-batzar edo komisioetan bilduta— zein goi mailako magistratuek (consul) edo printzeek (princeps) —haien burujabetasuna baliatuz— agindu eta xedatutako arau juridikoa. Sin. lex, lex data, lex rogata. ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Botere legegileak emandako arau juridikoa.

lege organiko [ley orgánica] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Lege mota berezi bat, arautzen dituen gaien garrantzia dela-eta Kongresuan onetsia izateko gehiengo absolutua behar duena. Besteak beste, oinarrizko eskubideen eta askatasun publikoen garapena, autonomia erkidegoen estatutuak eta hauteskunde-erregimen orokorra dira lege organikoen bidez arautu beharreko gaiak. [Oh. EK, 81. art.]

lege penal berezi [ley penal especial] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Zigor Kodeaz bestelako legea, Zigor Zuzenbidea arautzen duten legeen multzoa osatzera datorrena. Batzuetan, Zigor Kode Militarrarekin gertatzen den modura, legea osorik zigor-legeria izango da, baina arlo zehatz batekoa. Beste batzuetan, aldiz, Zinpekoen Epaimahaiaren Legearekin edo Hauteskunde Legearekin gertatzen den modura, soilik legearen atal batek izango du lotura Zigor Zuzenbidearekin.

lege pertsonal [ley personal] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Edonon egonik ere, pertsonaren zenbait eremuri aplikagarri izango zaien legedia zein den erabakitzen duena; Espainian, naziokotasunak erabakiko du legedi hori. Jarduteko gaitasun, egoera zibil, familiako eskubide eta betebehar eta oinordetza eremuetan da aplikagarri. [Oh. KZ, 9. art.] Ik. naziokotasun, nazionalitate.

lege-akzioen prozedura [procedimiento de las acciones de la ley] ◆ Zuz. Err.Zuzenbide Erromatarra Ahozko adierazpenez, keinuez eta solemnitatez jantzitako erromatar prozedura arkaikoa, bi fasetan bereizia, pretorearen aurrean lehena (in iure) eta epaile pribatuaren aurrean bestea (apud iudicem). Horren bidez epai bat ematen zuen dela demandatuaren alde, dela demandatzailearen alde. Sin. legis actiones.

lege-egintza [acto legislativo] ◆ EB. Zuz.Europar Batasuneko Zuzenbidea Legegintza-prozedura bati jarraiki, izan arrunt zein berezi, harturiko egintza, oinarri juridikoa tratatuetan duena. Sin. egintza araugile, egintza legegile.

lege-egitasmo [proyecto de ley] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Ik. lege-proiektu.

lege-hauste [infracción legal] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Prozesu zibilari dagokionez, kasazio-errekurtso apartekoa jarrri ahal izateko legeak aurreikusten duen zio bakarra. Zigor-prozesuaren kasuan ere, kasazio-errekurtsoa jartzeko zioa, formen urraketarekin batera. [Oh. PZL, 477. PKL, 847. art.]

lege-hutsune [vacío legal] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Materia zehatz bateko legezko araudi absentzia. Legeak materiaren osotasunarentzat edo egoera jakin baterako erantzun zehatzik ez duen kasuetan, legea ezartzea dagokienek osatu beharko dute, ordezko zuzenbidearen, interpretazioaren, analogiaren edota beste zuzenbide iturri batzuen bitartez. Ik. zuzenbidearen iturri.

lege-maula [fraude de ley] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Legeari iruzur egitea. Arau baten efektuak saihesteko gauzatzen den egintza ez zilegia.

lege-pilaketa [concurso de normas] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Portaera bakar bati zigor-arau bi edo gehiago aplikatu ahal zaizkionean —arauok babestutako ondasun juridikoa berbera izanik— sortzen den egoera.

lege-proiektu [proyecto de ley] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Ministroen Kontseiluak Gorte Nagusiei aurkezten dien lege-proposamen. Sin. lege-egitasmo.

legeak aurretiaz zehaztutako epaile arruntaren printzipio [principio de la jueza ordinaria predeterminada por la ley, del juez ordinario predeterminado por la ley] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Ik. legezko epailearen printzipio.

legeak aurretiaz zehaztutako epaile arrunterako eskubide [derecho a la jueza ordinaria predeterminada por la ley, al juez ordinario predeterminado por la ley] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Auzia ebatziko duen jurisdikzio-organoa hura sortu aurretik legez eratuta eta bere jurisdikzioa eta eskumena zehaztuta egotea eskatzen duen oinarrizko eskubidea. [Oh. EK, 24.2 art.] Ik. legeak aurretiaz zehaztutako epailearen printzipio.

legeak aurretiaz zehaztutako epailearen printzipio [principio de la jueza predeterminada por la ley, del juez predeterminado por la ley] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Ik. legezko epailearen printzipio.

legearen aurkako atxiloketa [detención ilegal] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Mugitzeko askatasunaren aurkako delitua; atxilotua beraren borondatearen kontra giltzaperatzean edo atxilotzean datza. [Oh. ZK, 163. art. eta hurr.]

legearen intereserako errekurtso [recurso en interés de la ley] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Doktrina jurisprudentzialaren batasuna bermatzeko, izaera prozesala duten gaietan, legeak aurreikusten duen tresna. Ezagutzeko eskumena Auzitegi Gorenarena da. [Oh. PZL, 490-493. art.]

legearen korrupzio [corrupción de ley] ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria Legea justiziaren zerbitzura jarri beharrean injustiziaren mesedetan jartzen denean suertatzen den fenomenoa. Sin. lege-korrupzio.

legearen nagusitasun [supremacía de la ley] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Zuzenbide-irizpidea, politikoki antolaturiko gizartearen bizitza —hots, estatua— eta beraren funtzionamendua legearen mende dagoela adierazten duena.

legebidezko defentsa [legítima defensa] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Erantzukizun penaletik salbuesten duen bidezkotze-kausetako bat. Norberaren edo hirugarrenen interesen defentsan jardutean gertatzen da, betiere baldintza hauek betetzen direnean: 1) bidezkoa ez den erasoa; 2) defendatzeko premia eta erabilitako bideen arrazionaltasuna; eta 3) defendatzaileak probokazio nahikorik egin ez izana. [Oh. ZK, 20.4 art.]

legebiltzar [asamblea legislativa] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Legegintza-ahalmena duten autonomia-erkidegoetako oinarrizko erakunde-egituren ordezkapen-organoa.

legedi [legislación] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila 1. Estatu edo herrialde bat arautzen duen legeen multzoa. Adibidez, Espainiako legedia. Sin. legeria. Ik. ordenamendu juridiko. 2. Alor jakin bat arautzen duen legeen multzoa. Adibidez, kontsumo legedia.

legeen arteko gatazka [conflicto de leyes] ◆ Nart. Zuz. Pr.Nazioarteko Zuzenbide Pribatua Nazioarteko egoera pribatu bati estatu baten baino gehiagoren ordenamenduak edota legeak ezargarri zaizkionean gertatzen den egoera.

legegile [legisladora, legislador] ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria Legeak xedatzeko boterea duen erakundea, legegintzaz arduratzen dena. Espainiako Estatuan, Gorte Nagusiak eta legebiltzar autonomikoak dira erakunde legegileak. [Oh. EK, 66. art. eta hurr.; 3/1979 Lege Organikoa, 25. art. eta hurr.; 13/1982 Lege Organikoa, 11. art. eta hurr.]

legegintza eskuordetu [delegación legislativa] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Ekintza juridiko bat, berez botere legegileari dagokion erregulazio-gaitasun bat botere betearazlearen esku uzten duena. [Oh. EK, 82. art.]

legegintza-dekretu [decreto legislativo] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Legearen indarra duen dekretua, botere betearazleak ematen duena botere legegileak berariaz emandako legegintza eskuordetuaren gaitasuna erabilita.

legegintza-ekimen [iniciativa legislativa] ◆ EB. Zuz.Europar Batasuneko Zuzenbidea EBren eskumenekoak diren eremuetan legegintza-prozedura bat hasteko ahalmena, Batzordeari dagokiona EBFTk bestelakorik xedatu ezean. [Oh. EBT, 17.2 art.] Sin. araugintza-ekimen, ekimen araugile, ekimen legegile.

legegintza-prozedura [procedimiento legislativo] ◆ EB. Zuz.Europar Batasuneko Zuzenbidea Lege baten onarpenera daraman EBko erakundeen ekintza-multzoa.

legeria [legislación] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Ik. legedi.

legez besteko egintza [acto no legislativo] ◆ EB. Zuz.Europar Batasuneko Zuzenbidea Legez besteko prozedurari jarraiki EBko erakunde edo organismo batek harturiko egintza. Sin. egintza ez-araugile.

legez kontrakotasun [ilegalidad] ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria Legearen aurkakoa izatearen ezaugarria.

legezko absentzia [ausencia legal] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Haren berririk izan gabe, bizitokitik falta den pertsona legez absente deklaratzea. Egoera hori dela eta desagertuaren ondarea babesteko ordezkaria izendatzea beharrezkoa izango da. Desagertze hutsak, berez, ez dakar absentzia deklaraziorik. Horretarako baldintza batzuk gertatu behar dira eta prozedura judiziala ireki behar da. Absentzia deklaratzeko beharrezkoa da urte bat baino gehiagoz egoera hori mantentzea, edota, absenteak desagertu baino lehen edo ondoren ahalorde bat izendatua izango balu, desagertutakoa hiru urtez berririk eman gabe egotea. Absentzia-deklarazioa Erregistro Zibilean inskribatzen da. [Oh. KZ, 181. art. eta hurr.]

legezko epailearen printzipio [principio de la jueza legal, del juez legal] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Zentzu positiboan, batetik, jurisdikzio-organoak antolatzeko eta auzia ebatziko duen jurisdikzio-organoa zehazteko irizpidea. Horrek eskatzen du auzia jazo aurretik honako hauek zehaztuta egotea: horretaz ebatziko duen jurisdikzio-organoa —zehaztuta eta sortuta—; horren eskumena —era guztietakoa, hau da, generikoa, objektiboa, funtzionala eta lurraldekoa—; herri berean maila bereko hainbat epaitegi egonez gero, auzigaien banaketari buruzko arauak; auzitegien kasuan, organoa osatuko duten pertsonak izendatzeko legezko prozedura; eta baita magistratu ponentea zehazteko arauak ere. Bestetik, oinarrizko eskubidea da, legeak aurretiaz zehaztutako epaile arrunterako oinarrizko eskubidea, hain zuzen. Zentzu negatiboan, printzipioak salbuespenezko auzitegiak debekatzen ditu. [Oh. EK, 24.2, 117.6 art.] Sin. epaile naturalaren printzipio, legeak aurretiaz zehaztutako epaile arruntaren printzipio, legeak aurretiaz zehaztutako epailearen printzipio. Ik. epaile arrunt, legeak aurretiaz zehaztutako epaile arrunterako eskubide, salbuespenezko epaitegi.

legezko froga [prueba legal] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Ik. froga legal.

legezko hipoteka tazitu [hipoteca legal tácita] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Tributu-kredituaren berme bat. Haren bidez tributu-zorraren ordainketa ziurtatzen da, ondasunak edo erregistro publiko batean inskribi daitezkeen eskubideak —edo haien zuzeneko produktuak, egiazkoak edo ustezkoak— periodikoki zergatzen dituzten tributuetan. Herri Ogasunak mugaeguneratuta eta ordaindu gabe dauden zerga-kredituak kobratzeko lehentasuna izango du beste hartzekodun batzuekin batera suertatuz gero; hala ere, badago salbuespen bat: hartzekodunek jaso beharreko jabaria, bahia, hipoteka edo bestelako eskubide erreala Herri Ogasunak bere eskubidea jasoarazi baino lehen erregistratu izana erregistro egokian. Sin. isilbidezko lege-hipoteka.

legezko oinordetza [sucesión legal] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Borondatezko ordenaziorik ez dagoenean, legeak berak ordenatzen duen kausatzailearen mortis causa oinordetza. Sin. ab intestato oinordetza, abintestato oinordetza. Ik. borondatezko oinordetza, oinordetza misto.

legezko ordezkari [representante legal] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Zuzenbideak beste baten izenean eta kontuan aritzeko agindu dion pertsona. Ik. ahalorde, ordezkari, ordezkaritza, ordezkaritza-ahalorde, ordezkatu, legezko ordezkaritza.

legezko ordezkaritza [representación legal] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Legeak aurreikusiriko kasuetan adingabeen eta ezgaituen izenean aritzea.

legezkotasun 1 [legalidad] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Lege-ekintzek eratzen duten baldintza edo egoera. 2. Legeekin bat datozen ekintzen nolakotasuna. ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria Indarrean dagoen ordenamendu juridikoa. Sin. legaltasun.

legezkotasun 2 [legitimidad] ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria Ik. zilegitasun.

legezkotasun-printzipio [principio de legalidad] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Zuzenbidearen oinarrizko printzipioa, zeinaren arabera botere publikoen ekintza oro indarrean dagoen legearen arabera burutu behar baita. [Oh. EK, 9. art.] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Zigor Zuzenbidearen oinarrizko printzipioa, adierazpen honekin ezagutzen dena: nullum crimen, nulla poena sine lege. Horren arabera, delitu-egitateek zein zigorrek aldez aurretik legean aurreikusita egon behar dute. Hortaz, segurtasun juridikoaren eskaera bat da, eta baita berme politiko bat ere, estatuaren boterea mugatzen duena.

legezkotu [legalizar] ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria Ik. legeztatu.

legeztatu [legalizar] ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria 1. Fenomeno edo gertakari jakin bati legezko izaera eman. Sin. legezkotu. 2. Legearen bidez baimendu.

legis actiones [procedimiento de las acciones de la ley] ◆ Zuz. Err.Zuzenbide Erromatarra Ik. lege-akzioen prozedura.

legitimatu [justificar, legitimar] ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria Aurrez zilegi ez zena zilegi egin. Ik. bidezkotu.

legitimatzaile [legitimadora, legitimador] ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria Zilegi egiten duena.

legitimazio [legitimación] ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria 1. Zilegi egitearen ekintza edo efektua. 2. Zuzenbide prozesalean, pertsona batek prozesu judizial baten parte aktibo edo pasibo izateko duen ahalmena, epaitzen ari denarekiko duen harremanagatik.

legitimazio aktibo [legitimación activa] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Prozesu jakin bat abiaraziz uzia egikaritu ahal izateko gaitasuna, zuzenbide prozesaleko arauen bitartez erregulatua. Prozesu guztietan epaileak azter dezake egoera, betebehar prozesala baita.

legitimazio arrunt [legitimación ordinaria] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Eskubide, harreman juridiko edo obligazioen titularitatetik eratorritako prozesu batean alderdia —aktibo zein pasiboa— izateko gaitasuna. [Oh. PZL, 10.1 art.]

legitimazio berezi [legitimación extraordinaria] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Arrazoi desberdinetan —nagusiki, interes pribatuan nahiz publikoan— oinarrituta, legeak espresuki eskubidearen titularitatea ez duten subjektuei esleitzen dien legitimazio mota. Ministerio fiskalarena, Espainiako Konstituzioaren 124. artikuluan oinarritua, adibide paradigmatikoa da, bai prozesu zibilean bai penalean. [Oh. PZL, 10.2 art.]

legitimazio pasibo [legitimación pasiva] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Egikaritutako uziari aurre egiteko eta ebentualki eskatutakoa betetzeko gaitasuna, zuzenbide prozesaleko arauen bitartez erregulatua. Prozesu guztietan epaileak azter dezake egoera, betebehar prozesala baita.

legitimazio plural [legitimación plural] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Prozesu jakin batean, eta uzi bakar baten inguruan, alderdi aktiboa edo pasiboa izateko gaitasuna hainbat subjekturi dagokienean gertatzen den egoera. Eratorritako alderdien aniztasuna aktiboa edota pasiboa izan daiteke. [Oh. KZ, 1139. art.]

legitimazio prozesal [legitimación procesal] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Prozesuan alderdi aktiboa edo pasiboa izateko gaitasuna. Prozesuaren hasieran kontrolatu beharreko —ofizioz edo alderdi pasiboak hala adierazi duelako— betebehar prozesala. Legitimaziorik ezak prozesuaren deuseztasuna ekar dezake.

lehen auzialdi [primera instancia] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Edozein jurisdikziotan, hasieratik eta lehen epaia (aurkaragarria dena) lortu bitartean jarraitu behar den ibilbide prozesala.

lehen mailako berrigorpen [reenvío de primer grado, reenvío de retorno] ◆ Nart. Zuz. Pr.Nazioarteko Zuzenbide Pribatua Egoera hau sortuko da foroko gatazka-arauak atzerritar ordenamendu bat izendatzen duenean ezargarri den ordenamendutzat, eta azken horren zuzenbidearen arabera, arazoa konpontzeko ezargarritzat jotzen duen ordenamendua, foroko ordenamendua denean. Sin. joan-etorriko berrigorpen.

lehentasun-eskubide [derecho de prelación] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Administrazio-organo eskudunak zerga baten ondorioz sortutako tributuobligazioa zenbatzeko burutzen duen eragiketa multzoa eta eragiketa horien emaitza jasotzen duen dokumentua. Sin. kreditu-lehenespen.

lehentasun-printzipio [principio de primacía] ◆ EB. Zuz.Europar Batasuneko Zuzenbidea EBko zuzenbidearen eta estatu kideen ordenamenduen arteko harremana eraentzen duen printzipioa. Honen arabera, bete beharrekoak diren EBko arau guztiak estatu kideen ordenamenduetako edozein xedapeni nagusitzen zaizkio eta, ondorioz, bateragarria ez den barne-arauaren aplikazio eza dakar. [Oh. EBJAren epaia, C-6/1964, Costa vs ENEL.]

lehentasunezko eskubide [derecho preferente] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Beste eskubideei gailentzen zaien eskubidea; lehentasunezko eskubidea beste eskubideen gainetik erabili ahal izango da.

lehia [lehia] ◆ Merkat. Zuz.Merkataritza Zuzenbidea Enpresariek merkatuko jarduera ekonomikoan izan behar duten jokaera, zeinaren honen bidez bermatzen baita haiek dituzten baliabideak eta horien banaketa eraginkorragoak izan daitezen kontsumitzaileentzat eta erabiltzaileentzat. Izan ere, lehiari esker, azken horiek produktu eta zerbitzu gehiago prezio hobean izango dituzte. [Oh. LBL, 3. art.]

lehiaketa [concurso] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea 1. Enplegu publikoan, karrera-funtzionarioak nahiz lan-harremaneko langileak hautatzeko erabiltzen den sistema, hautagaiek aurkeztutako merezimenduak balioestean datzana (karrera-funtzionarioen kasuan, salbuespenez erabiliko da lehiaketa langileak hautatzeko sistema bakar gisa). [Oh. 5/2015 Legegintzako Errege Dekretua, 61.6 eta 61.7 art.; 6/1989 Legea, 26.2 art.] Sin. merezimendu-lehiaketa, merezimenduen lehiaketa. Ik. funtzionario, lan-harremaneko langile. 2. Enplegu publikoan, karrera-funtzionarioek bete beharreko lanpostuak hornitzeko erabiltzen den ohiko prozedura, hautagaien merezimenduak eta gaitasunak eta, hala dagokionean, haien trebezia teknikoak balioestean datzana. [Oh. 5/2015 Legegintzako Errege Dekretua, 79. art.; 6/1989 Legea, 6.4 art., 251/1993 Legegintzako Foru Dekretua, 33. art.] Sin. merezimendu-lehiaketa, merezimenduen lehiaketa. Ik. funtzionario. ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Ik. konkurtso.

lehiaketa-oposizio [concurso-oposición] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea 1. Enplegu publikoan, karrera-funtzionarioak nahiz lan-harremaneko langileak hautatzeko sistema, oposizioaren eta merezimendu-lehiaketaren faseak dituena. Eredu honetan, merezimenduen lehiaketari emango zaion puntuazioa ezin izango da erabakigarri izan hautatze-prozesuaren emaitzan. Langile publikoak hautatzeko sistema ohikoenetako bat da, oposizio bidezko sistemarekin batera. [Oh. 5/2015 Legegintzako Errege Dekretua, 61.6 eta 61.7 art.; 6/1989 Legea, 26.3 art.; 251/1993 Legegintzako Foru Dekretua, 5.3 art.] Ik. funtzionario, lan-harremaneko langile, lehiaketa, oposizio.

lekualdaketa [traslado] ◆ Lan Zuz.Lan Zuzenbidea eta Gizarte Segurantza Enpresaburuaren erabakiz, langilea lantokiz aldatzea, gutxienez urtebetez, bere ohiko bizilekua aldatzea eragiten dion beste leku batera. Ik. desplazamendu.

lekuko [testigo] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala, Zuz. Err.Zuzenbide Erromatarra Froga-baliabide bat. Prozesu jakin batean alderdi ez den pertsona batek ezagutu duen informazioa —eztabaidatuak diren eta prozesuaren objektua osatzen duten gertakarien ingurukoa— ezagutarazteko parte hartzean datza. [Oh. PZL, 299.6, 360. art. eta hurr.]

lekuko-aditu [testigo-perito] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Prozesuan aldi berean lekuko eta aditu gisa parte hartzen duen pertsona: lekukoak ezagutza zientifiko, artistiko, praktiko edo teknikoak baditu eta haiek beraren adierazpenen oinarri badira, ez da lekuko arrunta baizik eta izaera bikoitza izanen du, legeak aitortzen duen legez. [Oh. PZL, 370.4 art.]

lekukoen galdeketa [interrogatorio de testigos] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Prozesuko froga; alderdiek epaileari eskatzea hirugarrenek prozesuan epaitzen ari diren egitateen inguruko galderei erantzuteko. Sin. lekukoen itaunketa.

lekukoen itaunketa [interrogatorio de testigos] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Ik. lekukoen galdeketa.

lekukotza [testimonio] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Prozesu jakin batean alderdi ez den pertsona batek, egia finkatzeko, ikusi, entzun edo sumatu duenaren berri emateko egiten duen adierazpena, froga gisa balio duena. Sin. testigantza.

lerrun [rango] ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria Barne-ordenamendu juridikoan arau-xedapenak hierarkikoki sailkatzeko erabiltzen den kategoria. Horren arabera, arau-xedapenek ezin izango dute goragoko lerruna duten xedapenek aurreikusitakoa urratu. Lerrun gorena duen arau-xedapena Konstituzioa da; ondoren lege-lerruna dator eta, azkenik, erregelamendu-lerruna (erregelamenduen artean, dekretuek eta Gobernuak onartutako erabakiek izango dute lerrunik altuena eta aginduak haien azpikoak izango dira). [Oh. 39/2915 Legea, 128.3 art.; 50/1997 Legea, 24. art.; 7/1981 Legea, 59. eta 63. art.; 14/2004 Foru Legea, 56. art.] Sin. maila. Ik. arau-xedapen, hierarkia.

lesio [lesión] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea Administrazioaren ondare-erantzukizunaren arloan, kalte ordaingarria. Kalte batek ordaina zor du, baldin eta ezaugarri hauek baditu: antijuridikoa izatea (hots, ez egotea arrazoi juridikorik justifikatzen duena kaltetuaren egoera), benetakoa izatea, ekonomikoki balioesteko modukoa izatea eta indibidualizatua izatea (pertsona zein talde jakin bati gertatua). [Oh. 40/2015 Legea, 32.1 eta 32.2 art.] Ik. ondare-erantzukizun.

lesioak [lesiones] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Osotasunaren aurkako delitua; edozein bide edo prozedura erabiliz beste bati osasun fisikoan edo mentalean kalteak eragitean datza. [Oh. ZK, 147. art. eta hurr.]

letradu [letrada, letrado] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Prozesuan alderdien defentsan parte hartzen duen abokatua.

lex [ley] ◆ Zuz. Err.Zuzenbide Erromatarra Ik. lege.

lex data [ley dada] ◆ Zuz. Err.Zuzenbide Erromatarra Ik. lege.

lex rogata [ley rogada] ◆ Zuz. Err.Zuzenbide Erromatarra Ik. lege.

liberalismo [liberalismo] ◆ Zuz. T.Zuzenbidearen Teoria 1. Doktrina filosofiko eta politikoa, eremu ekonomikoan ekimen pribatua eta eremu politikoan askatasun indibidualak defendatzen dituena. Bizitza ekonomiko, sozial zein kulturalean estatuaren abstentzionismoaren alde egiten du. Giza harremanetan tolerantzia eta askatasuna defendatzen dituen jokabidea.

libertas [libertad] ◆ Zuz. Err.Zuzenbide Erromatarra Legeek, ohiturek edo zuzenbide-arauek ukatzen ez badute, gizakiak nahi duena egiteko duen ahalmena.

liburu eta agirien miaketa [registro de libros y papeles] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Delitua eta haren erantzuleak ikertzeko garrantzitsua izan daitekeen erruztatuaren edo beste pertsona batzuen dokumentazioa aztertzea helburu duen epailearen eginbidea. [Oh. PKL, 573-578. art.]

likidazio [liquidación] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Zerga Administrazioaren organo eskudunaren ebazpenegintza, zerga-zorraren zenbatekoa edo zerga-arautegiaren arabera itzuli edo konpentsatu beharreko kopurua zehazten duena.

likidazio-aldi [periodo de liquidación] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Likidazio bakoitza likidatu beharreko denbora-tartea edo -epea. Tributu bakoitzaren araudian datoz zehaztuta kasuz kasu.

likidazio-oinarri [base liquidable] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Zerga-oinarriari zerga bakoitzari buruzko arauan ezartzen diren txikipenak (bidezkoak badira) aplikatuta lortzen den kopurua. Sin. oinarri likidagarri.

likidazio-proposamen [propuesta de liquidación] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Ogasunak zergapekoari bere oniritzia eman dezan bidaltzen dion likidazioa.

litiskonsortzio [litisconsorcio] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Ik. auzikidetza.

litispendentzia [litispendencia] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Ik. auzibitarte.

locatio-conductio [arrendamiento] ◆ Zuz. Err.Zuzenbide Erromatarra Ik. errentamendu.

lokalizazio iraunkor [localización permanente] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Mugitzeko zigor askatasun-gabetzailea, kondenatua beraren egoitzan edo epaileak epaian edo geroago auto ziodunean finkatutako leku zehatzean egotera behartzen duena. [Oh. ZK, 37. art.]

lotura [vinculación] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Ik. atxikimendu.

lotura bikoitz [doble vínculo] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Aita eta ama bera duten anai-arreben arteko lotura. Kode Zibilak jasotzen duen kontzeptua da, ab intestato edo testamentu gabeko oinordetza kasuetan, alboko ahaideak oinordeko diren kasuan oinordetza nola banatu den zehazteko. Ik. afinitate, ahaide, ahaidetasun, alboko ahaide, aurreko ahaide, ondorengo ahaide.

lotura-puntu [punto de conexión] ◆ Nart. Zuz. Pr.Nazioarteko Zuzenbide Pribatua Legegileak nazioarteko egoera pribatuari ezargarri zaion Zuzenbidea izendatzeko erabiltzen duen inguruabarra, nazioarteko egoeraren eta estatu baten arteko lotura adierazten duena.

lotutako delitu [delito conexo] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Delitu desberdinen arteko lotura edo erlazioa. Delitu bat burutzea beste delitu baten emaitza lortzeko asmoz.

lukurreria [usura] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila Ohikoak baino goragokoak diren korrituak finkatzen dituen mailegu kontratuaren nolakotasuna, gertaeren egoerek horietarako arrazoirik ematen ez dutenean, edo emanda ere, onartuak izan direnean mailegu hartzailearen eskarmentu gabeziagatik, bizi duen egoera larriagatik edota jarduteko gaitasunaren mugapenengatik. Ik. mailegu.

lurralde erkide [territorio común] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Espainiako estatuaren lurraldea. Han aplikatzen da Euskal Autonomia Erkidegoarenak eta Nafarroakoa Foru Komunitatearenak ez diren organo eskudunek emandako arauketa fiskala.

lurralde historiko [territorio histórico] ◆ Zuz. Zib.Zuzenbide Zibila, Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Euskal Autonomia Erkidegoko foru-lurraldea Euskal Autonomia Erkidegoko Autonomia Estatutuaren 2. eta 3. artikuluen arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako lurralde historikoek ahalmena dute, probintzien muga berberetan, autogobernu-erakunde propioak gorde edota biziberritu edo eguneratzeko.

lurralde historikoen ekarpen [aportación de los territorios históricos] ◆ Fin. Zuz.Finantza Zuzenbidea Foru-aldundiek Euskal Autonomia Erkidegoari bere aurrekontu-gastuetarako ematen dioten laguntza, Euskal Autonomia Erkidegoko aurrekontuko diru-sarreren egoera-orrietan jasotzen dena.

lurralde-antolaketa [ordenación del territorio] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea Ik. lurralde-antolamendu.

lurralde-antolakuntza [ordenación del territorio] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea Ik. lurralde-antolamendu.

lurralde-antolamendu [ordenación del territorio] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Estatu bat lurraldeari dagokionez antolatzeko dagoen era. Lurraldeari dagokionez Espainiako estatua udal, probintzia eta erkidego autonomoetan antolatuta dago eta erakunde horiek guztiek beren interesak kudeatzeko autonomia dute. [Oh. EK, 137. art.] ◆ Admin. Zuz.Administrazio Zuzenbidea Lurzoruaren eta lur-azpiaren nahiz bertan dauden baliabideen erabilera arrazoizkoena lortzera bideratutako ekintza publikoen multzoa. Lurraldearen gain eragina izango duten aginte-mailen arteko harremanen zehaztapena. Espainiako Konstituzioak aurreikusitakoari jarraiki, autonomia-erkidegoek eskumen esklusibo gisa hartu dute lurralde-antolamendua. [Oh. EK, 148.1.3 art.; 4/1990 Legea.] Sin. lurralde-antolaketa, lurralde-antolakuntza. Ik. autonomia-erkidego.

lurralde-eskumen [competencia territorial] ◆ Zuz. Proz.Zuzenbide Prozesala Legeak tokiko organo jurisdikzionalaren eskumena finkatzeko erabiltzen duen irizpidea. Prozesu zibilean, oro har, demandatuaren bizilekua da. Zigor-prozesuan, aldiz, delitua burutu den tokia.

lurraldeko itsaso [mar territorial] ◆ Nart. Zuz. Pu.Nazioarteko Zuzenbide Publikoa Barne-uretatik eta artxipelagoko uretatik haratago zabaltzen den itsas eremua, non, nazioarteko zuzenbidearekin bat etorriz, kostaldeko estatuak subiranotasuna egikaritzen duen. Eremu hau oinarri-lerroen eta ekonomia eremu esklusiboaren artean kokatzen da, eta bere barnean hartzen ditu ur-zutabea, itsas zorua, itsas zorupea eta haren gaineko aire-eremua. [Oh. IZNBK, 2. art.]

lurraldetasun-printzipio [principio de territorialidad] ◆ Zig. Zuz.Zigor Zuzenbidea Lurraldetasun-printzipioaren arabera, Espainiako zuzenbidea soilik izango zaie aplikagarria Espainiako lurraldean egindako delitu-egitateei. Hori, oinarrizko printzipioa bada ere, osagarriak diren bestelako printzipioek direla eta, Espainiako zuzenbidearen aplikagarritasuna zabaldu daiteke: pertsonalitate-printzipioa, unibertsaltasun-printzipioa eta printzipio erreala. [Oh. BJLO, 23.1 art.]

lurraldez kanpokotasun [inmunidad diplomática] ◆ Konst. Zuz.Konstituzio Zuzenbidea Ik. immunitate diplomatiko.

luzapen-arau [norma de extensión] ◆ Nart. Zuz. Pr.Nazioarteko Zuzenbide Pribatua Barne-zuzenbidearen arau sustantibo jakinen lurralde-ezarpenaren eremua zabaltzen duen arau-mota. Nazioarteko zenbait egoera pribaturi ere aplikagarri zaio halakorik. [Oh. KZ, 8. art.]

 

---

---