Egungo Euskararen Hiztegia (EEH)

Traidorea, heroia, arketipoak dira, benetan sekula izan ez den mundu ideal bati dagozkion kategoriak.  Jon Alonso   «Euskal karma», 2001 - 117. orr.

Ideologizazio-prozesua baino lehenagoko bi pertsonaia horiek gatz gabeak dira, ez dute arketipo bihurtzeko ez bokaziorik, ez aukerarik, ez gorputzik.  Anjel Lertxundi   «Mentura dugun artean», 2001 - 148. orr.

Handia da formulen komunikazio-garrantzia haren bertsoetan, eta haietaz baliatzen da topiko edo arketipotzat inolaz ere har ezin litezkeen ideiak eta edukiak indartzeko.  J. Garzia / A. Egaña / J. Sarasua   «Bat-bateko bertsolaritza», 2005 - 166. orr.

Haren pertsonaiak arketipo hutsak badira ere bizirik daude oraindik.  Koldo Biguri   «On Camillo» - Giovanni Guareschi, 2001 - 10. orr.

Horrelako uneak ez dira iritsiko non eta ez ditugun gure begiak zeharka bihurtzen gure barruan daramatzagun irudimenaren arketipo handi horietarantz.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 33. orr.

Esango nuke esan, Txomin Agirrek berak ere ez zuela sinesten Joanesen haragizkotasunean, eta arketipo ideal gisa sortu zuela, jakinaren gainean, bere ametsen eta nahien arabera -ideologia esaten zaio orain.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Errekarteko koadernoa», 2001 - 68. orr.

Pertsonaiak arketipo jakin batzuetan oinarrituta daude; nobleziako kideak dira, ez denak ordea maila bereko nobleak.     «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 20. orr.

Koldo Izagirre ere, bere poema bati indar majiko berezia ematerakoan, arketipo literario zahar honetaz baliatu zen.  Patziku Perurena   «Harrizko pareta erdiurratuak», 2004 - 85. orr.

Komiki baten orrialdeetatik sortutako arketipo adoleszente ideializatu horietakoa dirudi orain, damatxoen mangarako eginiko silueta delikatua.  Patxi Iturritegi   «Behi eroak», 2003 - 13. orr.

Infinitutasun hori bat dator, guztiz modu harrigarrian etorri ere, Halabeharraren zenbaki zigizagatsuekin eta platonikoek gurtzen duten Loteriaren Arketipo Zerutiar delakoarekin.  Juan Garzia   «Ipuin hautatuak» - Jorge Luis Borges, 1998 - 53. orr.

Casanova, erotismoaren arketipoa, Venezian jaio izanak ere badu, jakina, zerikusirik horrekin.  Anjel Lertxundi   «Italia, bizitza hizpide», 2004 - 76. orr.

Herriko jendeak, gizaera konkretuak nabarien diren lekukoak, alegia, giza eskema jenerikoak nahiago ditu, betiko arketipoak: artapuskak edo gaizto amorratuak, alderdi onak edo gaiztoak esajeratuz sortutako gizandi horiek, alegia.  Patziku Perurena   «Trapuan pupua», 2001 - 291. orr.

Hobe duzue, zuen onerako, ikusmena oihal batez estali, maitea bere arketipo-eitean, jainkosa-eitean, bizirik atxikitzeko.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 32. orr.

Pertsonaia arketipoak sortu bainoago, Laclosek idazketa arketipoak sortzen ditu: xalotasun moldakaitzaren idazkera (Cécile, Danceny), maitasun grinarena (Tourvel andrea), libertinoen idazkera maltzur, landuago eta intelektualagoa (Valmont eta Merteuil andrea).     «Harreman arriskutsuak» - Choderlos de Laclos, 1997 - 19. orr.

Maitemindua nengoen; eta hurrengo egunetan ere, maitemindu-arketipoaren portaera-kanonari estu lotzen nintzaiola, halatsu ibili nintzen, Sararen irudia burutik baztertu ezinik.  Joan Mari Irigoien   «Ipuin batean bezala», 2002 - 127. orr.

Mirabeau politikoaren arketipotzat jartzeak (ez idealtzat) esan nahi du, politiko handiaren epaian ez daukagula balorazio moral arruntekin jokatzerik.  Joxe Azurmendi   «Euskal Herria krisian», 1999 - 233. orr.

arketipo literario (3); beste arketipo (3)