Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)

2000. urtean Miren Agur Meabek (1962) Azalaren kodea deituriko liburua argitaratu zuen. Aurretik poesia idatzi bazuen ere (Oi, hondarrezko emakaitz, 1999) arrakasta berezia lortu zuen poemategi horrekin.

Azalaren kodea liburuan sentimenduen eta emakumearen erotismoaren hizkuntzatik haratago dagoen kode berri bat eskaini eta sortu nahi da. Poema sortan emakumearen identitatean sakondu nahi du egileak. Ez da hori lehendabizi gertatzen euskal literaturan, aurretik izan ditu ereduak, hala nola Arantxa Urretavizcaya, aitaren aurrean egindako erreboltarekin, edo Amaia Lasa, bere identitatea jainko guztien gainetik eraiki zuelarik. Baina idazle hauek ez bezala, Miren Agur Meabek erotismo kreatzaile baten irudia marrazten du bere liburuan, eta gorputzaren hizkera berria proposatzen du bere testuan. Ildo horretatik, liburuko azken poemak poetika bat marrazten du: “Bestelako kodea aldarrikatu nahi dut:/ hitzarena ez bezalako kodea, / hizkera ez-hitzezkoa,/ […] adierazi gura ez denaren adierazpidea “. 

Liburua lau zatitan banandua dago: “Oharrak”, “Orbainak”, “Tatuajeak” eta “Kontrazeinuak”. Denak daude idazkeraren inguruan sortuak, komunikazioaren inguruan, baina komunikazio hori batzuetan idatziz egiten dira eta, beste batzuetan, begiraden bitartez edo azalean agerturiko mezuen bidez.

“Oharrak” izeneko saila poema laburrez osatua da. Barne munduan sartzen den idazkera sortu nahi du egileak. Egunerokotasunari toki handia eman dio Miren Agur Meaberen idazkerak, gauza txikietan jartzen du arreta, baina beti ere barne munduaren egonezina adierazteko asmoz: oroimena, ezinegona, antsia, egunerokotasuna. Bizitzaren begirada umila agertuz, mundu ikuskera tragikoa dela erakusten digu poetak, eta tragedia horretatik irteteko, poesia da balio duen bide bakarra.

Bere lehen poema liburutik, Oi hondarrezko emakaitz hartatik hainbat pasarte hartu ditu bigarreneko atala (“Orbainak”) osatzeko. Lehen poema hartan Peneloperen sinbolo nagusia aztertzen zuen, emakumearen sinbolo nagusia. Eta Azalaren kodea poema liburuan aurrekoaren zatiak sartu dituenean, emakumearen aldeko kantua sortu du Miren Agur Meabek: bizitzan pozez eta gozamenez den emakumearen irudia eta sinboloa. Liburuaren estilo sinpleak, biluztuak eta berriak aldaera dakar, hizkera barroko eta irudi zalea. Egunerokotasuna alde batera utzita, irudiaren bidez identitatearen mugak eraiki nahi izan dira.

Hirugarren atalak, “Tatuajeak”, munduaren kaosa marraztu nahi du, eta era berean mundu horretan bizitzeko dagoen aterpea. Mundua krudela da, eta etorkizuna, maitasun falta, edo ulertze falta deitzen diren ezinegonez betea dago. Tatuajea, azken batean, azalean jartzen den idazkera da, baina ez da naturala, kanpotik jartzen da, kulturala da, artifiziala nahi bada. Kanpotik datorren idazkera horren aurrean, maitasunaren beharra aldarrikatzen du poetak. Behin eta berriro biltzen dira esanahi bakarrean bizitza eta idazkera, mundua eta maitasuna, bizitza gogorrak, intimitateak eta erotismoak sortzen dituzten pozak. Munduaren kaosari aurre egiteko bikoteak batera egiten duen idazkera proposatzen du poetak.

Miren Agur Meabek bikotearen hizkera poetikoa sortu du laugarren eta azken atalean, “Kontrazeinuak” izenekoan. Izenburua era bitara ulertu dezakegu: zeinuaren aurka altxatzen den hizkera poetiko gisa, edo intimitatean eta bikoteko partaideen artean sortzen den konplizitatearen eredu gisa, kontrazeinuak elkarri bidalitako mezuak dira, elkar ulertzeko ahalbideak, azalaren kode berriak, hizkuntza baino haratago aurkitzen ditugunak, elkar ulertzek, gaizki ulerturik gabe.

Bigarren saileko hizkera estetizista alde batera utzita, Miren Agur Meaberen hizkera poetikoak zehaztasuna maite du: “Dena den,/ gauza konkretuek ez dute luzapenik onartzen”. Eta gauza oso zehatzekin, bizitza arrunteko norberaren mundutxoarekin, idealismoa alde batera utzi duen mundu espresiboarekin, sortu du sakontasunaren poesia egileak.

Gauza konkretuen balorazio berria, erotismoa, maitasunaren babesa hizkuntzaren kode berria sortzeko asmoz, horra hor Miren Agur Meabe poetaren munduaren oinarriak.