Ikerketa zientifikoek frogatu eta berretsi egin dituzte eguneroko bizimodu aktiboa egiteak dakartzan onurak. Era berean, guztiz frogatuta dago jarduera fisikorik ezaren (sedentarismoa edota jarduera fisikorik eza) eta gaixotasun kronikoen (hala nola gaixotasun kardiobaskularrak, arnasketakoak, metabolikoak, osteoartikularrak eta psikearekin lotutakoak) arteko erlazioa. Horregatik guztiagatik, jarduera fisikoko espezialistek diseinatutako ariketa fisikoa (AF) beharrezkoa da egungo gizartean.

Ikasleek egungo gizartean ohikoenak diren patologien oinarria eta jarduera fisikoak patologia horiekin duen harremana ezagutzen ikasiko dute, bai prebentzioari dagokionez, bai patologia hori osasun-tratamenduetan laguntzeko programa gisa erabiltzeari dagokionez. Jarduera fisikoak gizartean zabalduen dauden patologietako batzuen aurrean dituen arriskuak eta onurak ezagutzea da helburua. Aldi berean, patologiak dituzten biztanleentzako AF programak diseinatu eta planifikatuko dira gaitasun fisikoa eta mentala hobetzeko edo mantentzeko, banakako ezaugarrien arabera.

IRAKASGAIAREN GAITASUNAK:

1. Gaixotasun kardiobaskularren, arnasketa-gaixotasunen, lokomozio-aparatuaren, endokrinoen eta neuropsikologikoen etiologia eta ezaugarriak ezagutzea, gaixotasun kardiobaskularren ondorioak ezagutzeko.

Ikaskuntzaren EMAITZAK 1- Ikasleek gure gizarteko gaixotasun nagusiek gizakiarengan dituzten eraginak eta kausak aztertuko dituzte, bai eta AF erregularrak biztanle-talde guztietan bizimodu osasungarria sustatzeko dituen ondorioak eta onurak ere.



2. Patologiak dituzten biztanleentzako familia-hezkuntzako programak diseinatzea eta planifikatzea, gaitasun fisikoa eta mentala hobetzeko edo mantentzeko, banakako ezaugarrietara egokituta.

2. Ikaskuntzaren EMAITZAK-Ikasleek osasunerako eta ongizaterako jarduera fisikoko praktika bat diseinatzen eta antolatzen jakingo dute, helmugako biztanleek uler dezaten jarduera fisikoaren eta osasunaren eta ongizatearen arteko erlazioa, biztanleria mota bakoitzerako material egokiarekin.



3. Patologiak dituzten pertsonengan arrisku-faktoreak eta kontraindikazio-ariketak interpretatzea, praktika segurua ziurtatzeko, patologia bakoitzaren arabera.

3. Ikaskuntzaren EMAITZAK - Ikasleek jarduera fisikoak eta kirol-jarduerak egiteak osasunean eragin ditzakeen arriskuak aztertuko dituzte, biztanleria-taldeetan istripuak eta gehiegizko esfortzuak saihesteko.



4. Zenbait farmakok jarduera fisikoan dituzten ondorioak ezagutzea, ariketaren diseinuan eta monitorizazioan dituzten inplikazioak baloratzeko eta, horrela, gertaera negatiboen arriskua saihesteko.

4. Ikaskuntzaren EMAITZAK. Ikasleek jakingo dute zer eragin duten farmako nagusiek kirol-jarduera fisiko bat egitean, arriskuak saihesteko eta, behar izanez gero, nola jokatu jakiteko.



ZEHARKAKO GAITASUNAK:

G017: jarduera fisikoaren eta kirolaren eremuko literatura zientifikoa ingelesez ulertzea (landu, ebaluatu eta kalifikatu egiten da).

G017 GAINERAKO GAITASUNAREN EMAITZAK. Ikasleek irakurketatik lortutako informazioa erabiliko dute beren esperientziaren garrantzia esku-hartze profesionaleko testuinguru errealetan kokatzeko eta baloratzeko, eta hobekuntzak edo alternatibak planteatzeko.

G021: osasun-arloko jarduera profesionalean bikaintasun- eta kalitate-ohiturak garatzea. (Landu eta ebaluatu egiten da).

1-AURKEZPENA: ikasgaia gaikako multzotan aurkezten da, eta bloke horietan garatzen da: a) patologien deskribapena (kausak eta osasunean dituen ondorioak), farmako nagusiak eta horiek AFren praktikan duten eragina; b) AFren bidez laguntzeko programa, arretak, arriskuak, kontraindikatutako ariketak eta azken gida zientifikoetan oinarritutako EFEren diseinua barne.



2- APARATU KARDIOZIRKULATORIOAREN PATOLOGIAK.

- Gaixotasun baskularrak: aterosklerosia, kardiopatia iskemikoa, gaixotasun baskular periferikoak

- Hipertentsio arteriala



3- ARNAS APARATUAREN PATOLOGIAK:

- Asma eta Broncoespasmo ahaleginarekiko erreaktiboa

- Neumopatia kronikoak



4- LOKOMOZIO-APARATUAREN PATOLOGIAK:

- Rakisaren asaldura estatikoak: zerbikalgiak, dorsalgiak eta lunbalgiak

- Bizkarrezurraren patologia degeneratiboa: diskopatiak, artrosia

- Goiko gorputz-adarraren afekzio traumatikoak eta ez-traumatikoak

- Beheko gorputz-adarraren afekzio traumatikoak eta ez-traumatikoak

- Hezurretako gaixotasun orokorrak: osteoporosia, gaixotasun erreumatikoak



5- SISTEMA ENDOKRINOAREN PATOLOGIAK:

- Obesitatea eta sindrome metabolikoa

- Diabetesa

- Dislipemiak

- Hipotiroidismoa/Hipertiroidismoa



6- LOAREN APNEA:

- Oinarri fisiopatologikoak

- Jarduera fisikoaren arriskuak eta onurak



7- ONKOLOGIA:

- Patologia onkologikoa eta ariketa fisikoa



8- SISTEMA NEURO-PSIKOLOGIKOAREN PATOLOGIAK:

- Antsietatea

- Depresioa eta Alzheimerra

- Eskizofrenia

- Esklerosi anizkoitza

- Fibromialgia.



9- PATOLOGIETAKO AF-aren DISEINUA-APLIKAZIO PRAKTIKOA:

- Diseinu indibidualizatua: pertsona baten osasun- eta patologia-egoera ezagutzea, dituen arriskuak zehaztea, familia-hezkuntzako programa diseinatzea.

Irakasgaiak funtsezko bi zati ditu:

A) patologiaren edo patologia-taldeen deskripzio teorikoa eta magistrala, ikasleekiko interakzioa erraztuz etengabeko feedbacka lortzeko.

B) patologiaren laguntza-programa, AF-aren diseinuaren eta ezarpenaren bidez, alderdi teorikoa (azken aurrerapenak AF-aren diseinuan) eta benetako kasuei buruzko azterlanetan aplikatzea barne. Taldeka lan egingo da, AF-ko programak garatzeko. Lan horiek nahitaez entregatu behar dira ebaluazio jarraitua egiteko, eta horietako batzuk azken ebaluazioaren modalitatean ere eskatuko dira.

- G017 zeharkako konpetentzia (Jarduera fisikoaren eta ingelesezko kirolaren esparruko literatura zientifikoa ulertzea) irakurketa zientifikoen bidez ebaluatu eta kalifikatuko da, bai eta irakurketa horiek EFren diseinuan duten aplikazioa ere.

• Ebaluazio Jarraituaren Sistema
• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 50
  • Test motatako proba (%): 20
  • Banakako lanak (%): 10
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 15
  • Lanen, irakurketen... aurkezpena (%): 5

Ebaluazioa bi modutan egin ahal izango da, modu jarraituan edo amaieran:

ETENGABEKO EBALUAZIOA

Irakasgaia 2 zatitan banatuko da: patologien ezagutzari buruzko zati teorikoaren %50 + patologiak dituzten pertsonen lanbide-heziketaren diseinuari buruzko notaren %50.



Patologien EZAGUTZARI buruzko zati teorikoaren %50eko nota ebaluatzeko, gai-zerrenda lau multzotan banatuko da:

1-Kardiobaskularra eta hipertentsioa.

2-Arnasketa-gaixotasunak + loaren apnea + Obesidad-Sindrome metabolikoa + Hipo-Hipertiroidismoa.

3-Gaixotasun osteoartikularrak.

4-Gaixotasun mentalak + neurologikoak + fibromialgia.

Bloke bakoitzaren ondoren, kontrol bat egingo da, eta gainditutzat jotzeko, 4/10 bat lortu beharko da. Lau zatien batez bestekoaren guztizkoan, notak 5/10 edo handiagoa izan beharko du. Zati batean adierazitako 4/10a lortzen ez bada, azken azterketara igaroko da. Kontrol bakoitzak 5 galdera labur izango ditu.

Lau aldeetara aurkeztu den ikaslea, horietako hiru 5 (>5) baino nota handiagoarekin eta lau alderdietako bat 4 (< 4) baino nota txikiagoarekin gaindituta, azken deialdi arruntean aurkeztu ahal izango da < 4 zatiarekin bakarrik. 2 zati edo gehiago bertan behera utzi baditu, amaierako azterketara aurkeztuko da, gai guztiarekin.

Lehen kontrolera aurkezten ez diren ikasleak zuzenean igaroko dira azken azterketa arruntera.



Patologiak dituzten pertsonentzako AF-ko DISEINU-PARTEAREN %50a banaka eta taldeka ebaluatuko da:

- Banakakoa: test motako azterketa (%20), AF diseinuaren zati teorikoa eta ariketa fisikoaren intentsitateen diseinua (%10). Test motako azterketa ohiko eta ez-ohiko deialdien egun ofizialetan egingo da, eta puntu negatiborik gabe okerreko erantzunengatik, eta gutxienez 7/10eko notarekin proba gainditu ahal izateko.



- Taldekakoa: gutxienez 2 kide, gehienez 4 talde bakoitzean. Irakurketa espezializatuak eta hausnarketak (%5), ahozko formalean edo grabatuetan aurkeztu beharrekoak, aurrez aurre egin behar ez bada. Ebaluazioa eta kalifikazioa (G017 gaitasuna) errubrika baten bidez, eta taldeko kalifikazioa. AF-aren intentsitatearen diseinua eta saioak (%15), kasu-azterketarekin, ikasturtean zehar garatuz eta aurkeztuz joango dena. Ebaluazioa eta kalifikazioa: taldearen errubrika eta kalifikazioaren bidez.*

* Ataza bakoitzaren notaren kalifikazioa taldekideen artean banatuko da egindako lanaren arabera, hau da, irakasleak puntuaketa osoaren nota bat proposatuko du eta ikasleek taldekideen artean banatuko dute nota hori.

- Beharrezkoa da testak, intentsitateak diseinatzeko banakako probak eta kasu-azterketak gainditzea, AF-aren zatia gainditzeko.



- Ikasleren batek bi aldeetako bat gainditzen ez badu, onartu gabeko zatia bakarrik joango da ezohiko deialdira. Nota partzialak ikasturte batetik hurrengora gorde daitezke, kasuan kasuko gaitasunak gainditu direla ulertuta.



Etengabeko EBALUAZIOARI UKO EGITEA: ebaluazio-proben pisua kalifikazioaren %40tik gorakoa izanik, nahikoa izango da "patologien ezagutza" eta "AF-aren diseinua" ataletako probetara ez aurkeztea, azken kalifikazioa aurkeztu gabe edo aurkeztu gabe geratzeko. Dena den, ikasleek ere 9 asteko epea izango dute lauhileko irakasgaietarako, lauhilekoa hasten denetik aurrera uko egiteko.



AZKEN EBALUAZIOA:

Patologien zati teorikoaren %50eko nota. 10 galdera labur egingo dituen azterketa bat izango du. Azterketa hori gainditutzat jotzeko, 5/10 lortu beharko da.

%50eko nota patologiak dituzten pertsonentzako AFren diseinu-zatian. Azterketa bat izango du, test moduko galderekin (puntu negatiborik gabe eta gutxienez 7/10 proba gainditzeko), eta AF-aren intentsitatearen diseinua (%25). Era berean, kasua aztertzeko lana ere aurkeztu behar da (%20), bai eta irakaslearekin adostutako artikulu zientifiko bati buruzko ahozko aurkezpena ere (%5). Zati hau gainditutzat jotzeko, beharrezkoa da 5/10 bat ateratzea proba guztietan.

DEIALDIARI UKO EGITEA

- Deialdiari uko eginez gero, ez aurkeztutzat edo ez aurkeztutzat joko da.

- Azken ebaluazioa denean, azterketen data ofizialean ezarritako probara aurkezten ez bada, automatikoki uko egingo zaio dagokion deialdiari.

Protokoloa, UPV/EHUko EBALUAZIO PROBETAN ETA LAN AKADEMIKOETAN PRAKTIKA DESHONESTAK EDO FRAUDULENTAK PREBENITZEARI ETA ETIKA AKADEMIKOARI BURUZKOA: azterketako eta ebaluazioko ohiko printzipio etikoak hautsiz gero, ZERO (0,0-SUSPENTSOA) kalifikatuko da.

ETENGABEKO EBALUAZIOA: Ebaluazio-irizpideak ohiko deialdiko berberak izango dira. Ikasleren batek ohiko deialdian bi alderdietako bat gainditzen ez badu, onartu gabeko zatia bakarrik aurkeztu ahal izango da ezohiko deialdian. Gainditutako nota partzialak hurrengo ikasturterako gorde daitezke, ebaluatutako gaitasunak gainditu direla kontuan hartuta.

Gainerako ikasleek amaierako ebaluazioa egingo dute, patologien teoria (%50) eta ariketa fisikoaren diseinua (%25) barne hartuta. Nahitaezkoa da kasu-azterketa batean ariketa fisikoa diseinatzeko lana entregatzea (%20) eta irakaslearekin adostutako artikulu zientifiko bat ahoz aurkeztea (%5).

Azken ebaluazioa denean, azterketen data ofizialean ezarritako probara aurkezten ez bada, automatikoki uko egingo zaio dagokion deialdiari.

UPV/EHUko EBALUAZIO-PROBAK ETA LAN AKADEMIKOETAN: azterketako eta ebaluazioko ohiko printzipio etikoak hautsiz gero, ZERO kalifikazioa izango du (0,0-SUSPENTSO).

KLASEAN AURKEZTUTAKO ARTIKULU ZIENTIFIKOAK.

Oinarrizko bibliografia

American College of Sports Medicine, 2021. ACSM´s guidelines for exercise testing and prescription. 11th ed.

Gehiago sakontzeko bibliografia

Klasean bertan emango diren artikuluak.

Web helbideak

PubMed Home: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez
Exercise is medicine: http://www.exerciseismedicine.org/