María Isabel Bilbao Bengoechea

(Bilbo, 1917ko apirilaren 25a - Santander, 2015eko abenduaren 28a)

Bizkaiko laugarren emakumeaizan zenkolegiatua eta Tokoginekologian espezialista.

Miguel Bilbao eta María Bengoechea Alde Zaharreko ehun-merkatarien alaba, biak oso aldekoak beren seme-alaben unibertsitate-hezkuntzari dagokionez; izan ere, hiru alabek lizentziatura-ikasketak amaitzea lortu zuten, bik Zuzenbidean eta Isabelek Medikuntzan, bidean aurkitu zituzten zailtasunak gorabehera, ikasketen erdian gerra zibila zegoela.

Batxilergoko ikasketak Ama Teresiarren ikastetxean egin zituen, eskaintzen zituzten aukerak lortu arte, eta, ondoren, Bilboko Irakaskuntza Ertaineko Institutuan jarraitu zuen. Zaragozako Unibertsitatean hasi zituen Medikuntza ikasketak, familiak hiri hartan ezagunak zituelako¹.

Gerra zibilak Zaragozara joatea galarazi zion 1936-37 ikasturtean, baina 1936ko Bilboko Medikuntza Fakultatean matrikulatu ahal izan zen, Basurtuko Ospitalean erizain eta anestesista gisa lan egiten zuen bitartean.

Hori dela eta, Isabel Euskal Herriko Medikuntza Fakultateko lehen ikaslea, emakumea, izendatu zuten. Ohore hori Azkuna doktoreak eman zion 2001ean, eta Andre Txit Prestu titulua eman zion, zahartzaroan izugarri gozatu zuena.

Gerrako urte haiek baliatu zituen Valladolideko Unibertsitatean erizain titulua lortzeko.

Zaragozako Unibertsitatean Medikuntzako lizentziatura amaitu zuen 1943ko urriaren 26an, eta berarekin hasi ziren hiru ikaskideetatik amaitu zuen emakume bakarra izan zen. Imajinatu beharra dago familiaren zailtasuna eta bultzada hain handia, bidaiak eta komunikazioak izugarri prekarioak ziren urte haietan.

Manuel Sanjuan Bahamonde ginekologian eta obstetrizian espezialista eta Aragoiko mediku ospetsuen familia bateko kidearekin ezkondu zen. Lehenengo alaba jaio ondoren, senar-emazteak Bilbora joan ziren bizitzera, han Isabelen aita gaixorik baitzegoen. Tokoginekologian aditua zen, Gizarte Segurantza hasiberriaren aitzindaria. Bizkaiko Sendagileen Elkargoan 1948ko urtarrilaren 21ean inskribatu zen, 1020 zenbakiarekin, eta Tokoginekologia espezializazioa jaso zuen bertan. Medikuen Elkargoaren 1956ko urtekarian agertzen da helbidea Areilza doktorearen kaleko 27. zenbakian duela, nahiz eta aurretik Campuzano plazan bizi izan.

Senarrarekin batera lan egin zuen Gizarte Segurantzako espezialista gisa², Areilza doktorea kaleko anbulatorioan eta bere kontsultategi pribatuan. Ebakuntza kirurgikoak egiten zituzten eta erditzeak artatzen zituzten Bilboko Erietxean. Baina Manuelen heriotza goiztiarrak, 61 urte besterik ez zituela, ordura arteko bizitza profesionala eten zuen. Zenbait hilabetez zalantzan egon ondoren, non medikuntzaren jarduera bertan behera uztea pentsatu baitzuen, kontsolamendu bat aurkitu zuen hari dedikazio eta entrega handiagoa emanez. Ordutik aurrera lan gogorragoa egin zuen eta 80 urte bete arte ez zen erretiratu. Ez behar ekonomikoak zituelako, medikuntzaren praktika bere pasio eta entretenimendu bihurtu zelako baizik; orain bere «hobby» deituko geniona.

Bi alabek gurasoen urratsak jarraitu zituzten eta medikuak dira; hala ere, tokoginekologia baino espezialitate gogorragoak aukeratu dituzte. Isabel hematologian espezialista izan da Puerta de Hierro ospitalean (Madril), eta María Victoria mikrobiologian Marqués de Valdecilla ospitalean (Santander). Isabel Santanderren bizi izan zen, azken horrekin, izan zuen bizitza luzearen azken urteetan, ehun urte inguru zituela hil baitzen.

Ikaragarria eta oso hezigarria da emakume honek bere bizitzan zehar erakutsitako kemena, eta eskertzekoa da, halaber, bere gurasoen eskuzabaltasuna eta ahalegina, bere ametsak betetzea ahalbidetu baitzuten guztientzat eta bereziki emakumeen heziketarako zailak ziren garai haietan.

1 Merkatari lanbidea zuenez, gurasoek harremanak zituzten Zaragozako merkatariekin, Bartzelonara egindako lan-bidaietan ezagututakoak.
2 1963ko maiatzaren 6ko BOEren 108. zenbakiaren gehigarria, 14. or.

N.B. Liburuaren egilearen baimenarekin hartutako biografia: Bizkaiakolehenak: Médicas que abrieron caminos. Egilea: Juan Gondra Rezola doktorea. Bizkaiko Sendagileen Elkargoak argitaratua, 2. edizioa, 2020.