Teresa Fernández-Crespok Errioxako eta Arabako zazpi hilobi megalitikotan bildutako datuek adierazten dute norbanako jakin batzuk ez zirela lurperatzen, "adin eta, beharbada, sexu irizpideak tarteko". Beraz, UPV/EHUko ikertzailearen arabera, herritarren zati handi bat baztertzen zuen hileta errekrutatze horrek adieraz dezake hileta eremu berberaren erabilera kolektiboa(gizarte megalitikoetan berdintasuna zegoelako zantzu gisa ulertu da sarri) benetan estaltzen ari litzatekeela hasiera batean hierarkizaturiko erkidego jakin batzuen pribilegioak.

"Artikuluan proposatzen dugu lurperatuak nahita hautatu zirela; horretarako, oinarri dugu megalitoen osaera demografikoetan gorabehera handiak daudela, biztanleria natural arkaikoaren aldean. Identifikatutako joerak bost urtetik beherako haurrei eragiten die ia sistematikoki, baina heldu batzuei ere eragiten die (batez ere femeninoei). Bada, horrek adieraz dezake dolmenetarako sarbidea mugatua zela; zehazki, eskubide edo pribilegio jakin batzuk zituztenentzat. Hori arkeologia tradizionaleko literaturak defendatu izan duenaren aurkakoa da", azaldu du Teresa Fernández-Crespok.

Teresa Fernández-Crespok eta Concepción de la Rúak sinatutako lanak zazpi dolmen aztertu ditu: bi egungo Araba probintziako udalerri batean daude (Alto de la Huesera eta San Martín, biak Goardian) eta bost Errioxako Autonomia Erkidegoan (La Cascaja, Peciñan; Collado del Mallo, Trevijanon; Peña Guerra II, Naldan; Collado Palomero I, Vigueran; eta Morena, Montalvo de Camerosen). Zazpi hilobi megalitiko horietako bakoitzean norbanako kopuru jakin bat aurkitu da: hamar baino gutxiago aurkitu dira hilobiren batean(Fuente Morenan, esaterako) eta ehun baino gehiago beste batean (Alto de la Hueseran). Guztira 248 dira.

Isotopoen analisia

Monumentuak biztanle talde jakin batentzat erreserbatutako hileta eremuak izatearen ideiari dagokionez, azalpen posible bat, nahiz eta bakarra ez izan —ondorioztatu du Fernández-Crespok—, biztanleen arteko estatus ezberdintasunarekin lotuta egon daiteke. "Hipotesi hori onartzen badugu, posible da gizarte maila beherengoan zeudenak (beraz, dolmenetan sartzeko betekizunak betetzen ez zituztenak) bestelako hileta egituretan lurperatzea. Egitura horiek eraikitzeko eta mantentzeko ahalegin txikiagoa egin beharko litzateke; hala nola kobazulo naturaletan, harkaizpeetan edo fosetan. Nolanahi ere den, ikerketaren egungo egoerak ez du ahalbidetzen gezurtatzea biztanleriari edo kulturari lotutako beste kausa batzuek eragin izana lurperatuen hautatze hori. Hori dela eta, baliteke gaur egun Oxfordeko Unibertsitatean isotopo egonkorrekin hilobi horietako batzuetako hezur hondarrekin egiten ari garen azterketek argi apur bat eman ahal izatea kontu honi".

Teresa Fernández-Crespo: Eusko Jaurlaritzaren doktorego ondoko ikertzailea da UPV/EHUn eta Oxfordeko Unibertsitateko Research Laboratory for Arcaeology and the History of Art laborategian. Hango ikerketa proiektu baten bidez, Ebro haraneko Neolitoko eta Kalkolitoko biztanleen dieta eta mugikortasuna aztertzen ari da; zehazki, isotopo egonkorrak aztertzen dihardu, testuinguru horretan lurperatzeko leku gisa erabilitako eremu garaikideen aniztasuna ulertzeko(kobazulo naturalak, harkaizpeak, monumentu megalitikoak eta lurperatzeko fosak).

Erreferentzia bibliografikoa:
Teresa Fernández-Crespo, Concepción de-la-Rúa: ‘Demographic evidence of selective burial in megalithic graves of northern Spain', Journal of Archaeological Science (Volume 53, January 2015, Pages 604–617). DOI: 10.1016/j.jas.2014.11.015