Emakumea, ijito-etniakoa eta UPV/EHUk Zuzenbidean graduatutako lehenengoa izateak duen garrantzia oso albiste esanguratsua da unibertsitate publikoarentzat; izan ere, Secretariado Gitano Fundazioak egindako azterlan batek egiaztatzen duenez, estatu mailan ijitoen % 17k baino ez dituzte Derrigorrezko Bigarren Mailako ikasketak amaituta, biztanleria osoaren % 77ren aldean. Eta ehuneko txiki horretatik % 3k bakarrik amaitzen ditu unibertsitate-ikasketak.

Esan digute oso nota onak atera dituzula Zuzenbide Graduan. Orain Abokatutza eta Prokuradoretza Masterra ikasten ari zara. Zurea eta zuzenbidea bokaziozkoak dira, ezta?
Ez pentsa, selektibitatea egin ondoren zalantza izan nuen Zuzenbidearen eta Enpresen Administrazio eta Zuzendaritzako graduaren artean. Azkenean, Zuzenbide Gradua aukeratu nuen, eta, egia esan, ekarpen handia egin dit. Giza Eskubideei buruzko ikasi dudanari esker, ezagutzen ditut ditugun eskubideak eta diskriminazio ororen debekua, bereziki, sexua, arraza, kolorea, jatorri etnikoa edo soziala dela-eta egindakoa.

«Nire Gradu Amaierako Lanak azken 600 urteetan Espainian aldarrikatu diren ijitoen kontrako legeen historia juridikoa ezagutzeko balio izan zidan»

Nire Gradu Amaierako Lanak azken 600 urteetan Espainian aldarrikatu diren ijitoen kontrako legeen historia juridikoa ezagutzeko balio izan zidan. Ijitoak bortxatuak izan gara, diskriminatuak, eta hainbat sarraski saiakera jasan ditugu, horietako bat Espainian 1749an. Ijitoen kontrako lege horiek guztiek sistema sozial, politiko, ekonomiko eta kultural bat egituratu dute, definizioz, eta horrek ondorio larriak ekarri ditu eta ditu gure eskubideen bidezko erabileran. Hori dela eta, Zuzenbidearen bidez, aukeratu dudan formakuntzaren bidez (prestatzen jarraitzen dut oraindik ere masterrari esker), legeria betetzea defendatu ahal izango dut, dauden tresna guztiak erabiliz (une honetan, Violeta Pérez Manzanok graduondoko ikasketak eta Amuge - Euskadiko Emakume Ijitoen Elkartea eta Romi Berriak elkarteetan egiten duen lana uztartzen ditu).

Bihar, Zuzenbideko Graduatuen diplomak emateko ekitaldia egingo da Bizkaia Aretoan, Zuzenbideko Fakultateko Bizkaian. Emakume izateak, ijito-etniakoa izateak eta UPV/EHUn Zuzenbidean graduatutako lehenengoak duen garrantzia gure unibertsitatearentzat albiste interesgarria dela iruditzen zaigu. Zuk nola bizi duzu?
Harrotasun handiz bizi dut une hau, ez baita banakako garaipen bat, baizik eta nire familiak egin duen ahalegin kolektiboaren emaitza, ijitoen aurkako jarri dizkiguten hesi bakoitza gainditzeko eta prestakuntza-aukera guztiak bermatzeko. Une hau familia nire ondoan  dudala bizitzea pozgarria da. Eskerrak eman nahi dizkiet lagundu eta babestu nauten guztiei.

«Hezkuntza-sistemak sinestarazten digu ikastea ez dela guretzat»

Estereotipoak desmuntatzen dituzu. Ezin dira pertsona batzuen ezaugarriak kultura oso batera estrapolatu, ezta?

Lehenik eta behin, estereotipo horiek nondik datozen pentsatu behar da, ijitoen kontrako aurreiritzien isla baitira. Estereotipo horiek homogenizatu egiten gaituzte, eta, batzuetan, guretzat baliotsuak diren alderdiak erabiltzen dituzte gu barregarri uzten saiatzeko. Gogoan dut institutuko irakasle batek esan zidala ijitoek «musikarako eta azoka txikietan aritzeko bakarrik balio dugula». Gure herriarentzat funtsezkoak diren bi balio gutxietsi nahi izan zituen: artea eta lana. Egia esan, azoka txikiak bizirauteko aukera eman dio Ijito Herriari, eta funtsezkoa da gure historia ulertzeko. Ni oso eskertuta nago azoka txikiarekin, horrek ahalbidetu didalako ni prestatzea eta gaur egun Ijito Herriaren eskubideen defentsan borrokatu ahal izatea. Ijitoak askotarikoak gara eta aurre egin nahi izan diguten homogeneizazioaren aurka agertzen gara, gure berezitasuna aldarrikatuz eta gure ikuspegi sozial, politiko eta kulturalari balioa emanez.

Arrazakeria handia jasan duzu hezkuntza-sisteman?

Nik neuk zortea izan dut eskola-segregazioa zuzenean jasan ez dudalako, hori baita ijitoen kontrako praktika agerikoenetako bat hezkuntza-sisteman. Baina, zoritxarrez, zeharka bai bizi izan dut arrazakeria: hezkuntza-sistemak etengabe sinestarazten digu ikastea ez dela guretzat. Nik neuk lehen pertsonan bizi izan dut, sentitzen duzu ez zarela gai, unibertsitatean gradu bat ikastea ez dela zurea. Izan ere, Zuzenbide graduaren lehen urtean karrera utzi nuen, sentitzen nuen ez nintzela nahikoa eta hilabete batzuk egon nintzen eskolara joan gabe. Ziur nengoen ez nintzela itzuliko, baina nire familiaren laguntzari esker, berriro ekin nion.

Beste gauza bat gehitu dezaket?

«Eskola-segregazioa da ijitoen kontrako praktika agerikoenetako bat hezkuntza-sisteman»

Jakina!

Unibertsitateari eta nire graduari dagokionez, faltan botatzen dut graduan ikasi ditudan ikasgaietan ijito-herriaren aurka egon diren lege diskriminatzaileak gehiago jorratu ez izana, adibidez.

Secretariado Gitano Fundazioak 2019an egindako azken azterlanak, Espainiako ijito-populazioak enpleguari eta pobreziari dagokienez duen egoerari buruzkoak, berresten zuen ijitoen % 17k baino ez dituztela amaituak Derrigorrezko Bigarren Mailako Ikasketak, biztanleria osoaren % 77ren aldean. Eta, ehuneko txiki horretatik, % 3k bakarrik amaitzen ditu unibertsitate-ikasketak. Nola eman dakioke buelta?

Erreferenteak falta zaizkigu, eta horrek asko desmotibatzen gaitu ikasle gisa. Nik, zorionez, oso erreferente garrantzitsua izan dut nire osaba Ramonengan, Gizarte Hezkuntza diplomatura unibertsitatean ikasi baitzuen, eta erreferente horri esker, ziur nago, honaino iritsi naizela. Era berean, nire amaren eta aitonaren erresilientzia eta egokitzeko gaitasuna baloratzen ditut. Biak Helduen Hezkuntzan trebatu baitziren.

Horregatik, garrantzitsua dirudi biharkoa bezalako ekitaldietan zu bezalako pertsonek ahotsa izatea.

Nire ahotsa ijito bakar batengana iristen bada eta horrek edozein modutan inspiratzen badu, bere burua prestatzera, sistemak desafiatzen gaituen indarkeriei aurre egitera eta gure artean akordioak lortzera eta elkarrekin borrokatzera, nire helburua beteko dut.

Zer helarazi nahiko zenioke unibertsitate komunitateari ikasle ijitoen egoerari dagokionez?

Hezkuntza-sistema osatzen dugun eragile bakoitza modu koordinatuan lan egiteko gai izatea gustatuko litzaidake, ijitoen kontrako indarkeriarik gabeko prestakuntza bermatzeko. Horretarako, ezinbestekoa da eskola-segregazioarekin amaitzea, eta hezkuntza-maila goreneko eskola bermatzea, aukera-berdintasuna bermatuko duena eta neska ijito bakoitzak aukerez betetako etorkizun batekin amets egin ahal izatea ahalbidetuko duena.