DESCRIPCIÓN

Aproximación al sistema penal desde la perspectiva de los servicios psicosociales de cooperación con la justicia y, en particular, de las posibilidades de intervención de las y los profesionales de Trabajo social en ese ámbito.

- Descriptores básicos:

Conflictos sociales y actividad jurisdiccional. Ámbitos de intervención social en la Administración de justicia. Sistema penal. Proceso penal. Garantías y límites del poder punitivo. Responsabilidad penal: Delitos y penas. Las víctimas de delitos. Ejecución de sanciones en medio abierto. Ejecución de la pena de prisión. Trabajo social penitenciario.

CONTEXTUALIZACIÓN

Esta asignatura forma parte del módulo de Herramientas legales y organizativas para el Trabajo Social (24 Ects). Se trata de una asignatura de segundo curso que se imparte durante el primer cuatrimestre. Es troncal (básica de rama), se oferta en euskera y castellano, y está dotada con 6 Ects, lo que supone un total de 150 horas: 60 presenciales y 90 no presenciales, aproximadamente.

- Relación con otras materias básicas de curso: Observatorio de recursos sociales, Técnicas de intervención en Trabajo social, Estructura y estratificación social, Psicología social para el Trabajo social.

- Relación con otras materias de módulo: Ciudadanía y Administración pública (1º curso).

IRAKASGAIAREN HELBURUAK ETA METODOLOGIA



HELBURU OROKORRA.

Irakasgaiaren helburu nagusia, Justizia Administraziorako sarrera bat egitea da, Gizarte Langile izan behar duten ikasleei egokitua. Horregatik lehenik eta behin zuzenbide penalaren gaineko lehenengo hurbilketa funtsezkoa eta orotarikoa mamitzeari ekingo zaio. Zuzenbide penalen eduki funtsezkoa geureganatzea ez da lan tekniko eta aseptiko bezala planteatuko. Ikuspegi kritikoa abiapuntua izango da, bai delituaren bai zigorraren teoriak eta horien balorazioa aztertzerakoan.

Horregatik delitu zein zigorren arau orokorrak eta delitu multzo jakin batzuk jorratzearekin batera, presondegiaren esparrurako lehenengo sarrera ere egingo dugu, zigor batzuen (presoaldiaren) azkeneko fasea den neurrian, baina, baita ere esku-hartze penalaren osoko irudia ematen digulako, sistema penalari buruzko balorazio egokiei ekiteko ezinbestekoa dena.

Ikasturtean zehar, bai eduki teorikoen bai kasu praktikoen bitartez prozedura penaleko ideia nagusiak ere ikusgai izango dira. Horrek guztiak Justizia Administrazioaren ikuspegi orokorra emango digu.



HELBURU ZEHATZAGOAK.

Ikasturtearen bukaeran ikaslea gai izan beharko da, zuzenbide penaleko benetako kasu baten aurrean bere burua orientatzeko: alegia, delitu garrantzitsu batzuen kalifikazio juridikoa egiten jakiteko; baita zigorraren eta bestelako ondorio juridiko-penalen zehaztapena egiteko ere.

Aldi berean, lege penalak ulertu eta aplikatzeaz gain, errealitate juridiko-penala baloratzeko gaitasun kritikoa barneratu beharko da, diren lege penaletan alderdi positiboez, negatiboez eta horiekiko alternatibaz jakitun izanik.



METODOLOGÍA



Egitaraua lantzeko lehenengo tresna klase teorikoa dugu, beti ere sortzen diren arazoak eztabaidatzeko leku zabala izan behar duena, ikasle eta irakaslearen arteko eztabaidagunea alegia.



Klase praktikoen bitartez, klase teorikoetan aurkeztutako kontzeptu nagusiak haien benetako ingurunean nola funtzionatzen duten ikusteko aukera izango dugu, batez ere delituaren kalifikazio juridikoa eta zigorraren zehaztapena egiteko. Horretarako nagusiki benetako epaietatik ateratako kasuak jorratuko dira.



Egitarauaren 3. eta 4. IKASGAIen eduki gehienak klase praktikoetan besterik ez dira jorratuko. Gainontzeko ikasgaietatik alderdi batzuk ere klase praktikoetan txertaturik ikasiko dira.



Ez dira delitu guztiak aztergai izango eta horregatik gizarte-lanaren eguneroko jarduerekin lotura zuzenekoagoa duten portaera deliktiboak egitarauaren erdigunean izango dira: hala nola, lesioak, mehatxuak, sexu-askatasunaren aurkakoak, ondare delitu batzuk (ebasketa, lapurreta...) edota droga-trafikoaren ingurukoak.

EGITARAUA



LEHENENGO ATALA:

SARRERA, ZATI OROKORRA ETA PRESONDEGI-SISTEMA



1 IRAKASGAIA ZUZENBIDE PENALAREN SARRERA



1.0. Justizia-Administrazioa eta zuzenbide penala. 1.1. Zuzenbide penala gizarte-kontrolerako tresna gisa. Ezaugarriak. 1.2. Zuzenbide penalaren lehenengo definizioa (¿objektiboa¿) eta elementuak. 1.3. Zuzenbide penala "sistema penala"ren baitan. 1.4. Legeria penala. 1.5. Zuzenbide penalaren funtzioa eta printzipioak Estatu sozial, demokratiko eta zuzenbidezkoan: legezkotasun printzipioa, esku-hartze penalaren onurazko printzipioa, subsidiariotasun eta ultima ratio printzipioak, ondasun juridikoen babes esklusiboaren printzipioa, zigorren gizatasun printzipioa, erruduntasun printzipioa, proportzionaltasun printzipioa eta birgisarteratze printzipioa.



2 IRAKASGAIA ZUZENBIDE PENALAREN ZATI OROKORRA (I): DELITUAREN TEORIA



2.1. Delituaren definizioa dogmatikoa. 2.2. Portaera eta portaera baztertzen duten kausak. 2.3. Tipikotasuna: dolozko tipoa, zuhurtziagakeria eta ez-egitea. 2.4. Zuzenbidekontrakotasuna eta bidezkotze-kausak: legebidezko defentsa, beharrizan egoera, eginbehar baten betetzea eta eskubide baten bidezko egikaritzea. 2.5. Errunduntasuna edo egozpen pertsonala. Erruduntasuna baztertzen duten kausak: aldakuntza psikikoa, buru-nahaste iragankorra, toxikazio osoa, aldakuntza oharmenean, adingabetasuna, debeku errakuntza eta beldur menperaezina. 2.6. Zigorgarritasuna. 2.7. Delituaren garapen-gradua: burutzea, saiakuntza eta prestamen-ekintzak. 2.8. Egiletza eta partaidetza. 2.9. Delituaren inguruabar aldarazleak: aringarriak eta astungarriak. 2.10. Lege-pilaketa eta delitu-pilaketa.



3 IRAKASGAIA ZUZENBIDE PENALAREN ZATI OROKORRA (II): ZIGORRAK ETA BESTE ONDORIO JURIDIKOAK



3.1. Zigor Kodean dagoen zigor-sistema eta joera politiko-kriminalak: hasierako hausnarketa. 3.2. Pena askatasun-gabetzaileak: espetxealdia, lokalizazio iraunkorra eta isuna ez ordaintzeagatiko erantzukizun pertsonal subsidiarioa. 3.3. Zigor askatasun-gabetzaileak etetea eta ordeztea. 3.4. Isuna. 3.5. Gizartearen aldeko lanak. 3.6. Eskubideaz gabetzen duten beste zigorrak. 3.7. Zigorrak zehazteko arauak. 3.8. Segurtasun-neurriak. 3.9. Ondorio erantsiak. 3.10. Adingabeen kasuetan ezarri beharreko neurriak. 3.11. Erantzukizun zibila. 3.12. Erantzukizun kriminala azkentzea eta delitu-aurrekariak.



4. IRAKASGIA ESPETXEALDIAREN BETEARAZPENA: PRESONDEGI SISTEMA



4.1. Espetxealdiaren sorrera eta bilakaera historikoa. 4.2. Espainiako presondegi-sistema (indibidualizazio zientifikoa) eta horren printzipio nagusiak (birgisarteratzea eta legezkotasun-printzipioa). 4.3. Presondegi-sistemaren inguruko erakunderik garrantzitsuenetariko batzuk: tratamendua (sailkapena), lana, disziplina erregimena, baimenak, komunikazioak, bisitak, hezkuntza, etab. 4.4. Presondegietako jardueraren kontrola: zaintza-epailea.



BIGARREN ATALA: ZATI BEREZIA





5 IRAKASGAIA: ZUZENBIDE PENALAREN ZATI BEREZIA (I)



5.1. Giza hilketa. 5.2. Erailketa: maltzurkeria, prezioa eta ankerkeria. 5.3. Lesioak. 5.4. Etxeko indarkeriaren hausnarketa berezia. 5.3. Familia-harremanen aurkako zenbait delitu.



6 IRAKASGAIA: ZUZENBIDE PENALAREN ZATI BEREZIA (II)



6.1. Askatasunaren aurkako delituak (I): mehatxuak eta derrigortzeak. 6.2. Askatasunaren aurkako delituak (II): derrigortzeak 6.3. Sexu-askatasunaren aurkako delituak. 6.3.1. Sexu-erasoak. 6.3.2. Sexu-abusuak. 6.3.3. Sexu-jazarpena. 6.3.4. Erakuts-zalekeria eta sexu-zirikatze delituak. 6.3.5. Prostituzioaren inguruko delituak. 6.3.6. Galbideratze-delitua..



7 IRAKASGAIA: ZUZENBIDE PENALAREN ZATI BEREZIA (III)



7.1. Ondare-delituak: ebasketa, lapurreta, estortsioa, ibilgailuak erabiltzeko lapurreta eta ebasketa, usurpazioa, iruzurra, bidegabeko jabetzapena eta kalte-delituak. 7.2. Droga-trafikoa.

Además de metodología expositiva, utilizo con frecuencia ejercicios o problemas prácticos. Entre otras metodologías de aprendizaje activo, en esta asignatura empleo siempre al menos un caso (Metodología de Casos).

• Continuous Assessment System
• Final Assessment System
• Tools and qualification percentages:
  • Realization of Practical Work (exercises, cases or problems) (%): 40
  • En el caso de que la docencia y la evaluación tengan que ser virtuales, el examen se realizará a través de las herramientas que ofrece la aplicación E-gela (cuestionarios, examen oral vía blackboard etc.). Además, si alguien tuviera problemas técnicos durante el desarrollo del examen, esa persona podría ser examinada de manera oral por cualquier vía telemática (%): 60

EBALUAZIOA



Azterketa idatzizkoa izango da.



Nahi duenarentzat, ordea, jarraikako ebaluazioaren filosofian oinarritutako sistema osagarria eskaintzen da: alegia,

¿ sei kasu praktikoen gaineko txostena idatziz aurkezten duenak (horietako bat klase praktiko batean ahoz aurkeztu beharko duelarik)

¿ eta klase praktiko guztietara joateko bai eta modu aktiboan parte hartzeko konpromesuari ere eusten dionak,

azkeneko kalifikazioaren hamar puntutatik bat eta lau puntu artean eskuratzeko aukera izango du (azterketa teorikoaren kalifikaziora zuzenean gehituko direnak).



Borondatezko sistema honetan parte hartzeko zerrenda ikasturtearen lehenengo astetan osatuko da.

Al alumnado que haya superado la evaluación continua con una puntuación de 7 o más, se le tendrá en cuenta esa calificación en la convocatoria extraordiaria, pero su peso en la nota final se reduce al 35%.

Los y las estudiantes que no hayan superado la evaluación continua o no se hayan presentado, tendrán sólo un examen final.

Zigor Kodea, eguneratua.

Basic bibliography

OINARRIZKO MATERIALAK



¿ LANDA GOROSTIZA, J-M., Zuzenbide Penaleko Ikasgaiak (Zati Orokorra eta Zati Berezia), Euskal Herriko Unibertsitatea, Bilbo, 2003 (225 orr.) [Euskal Herriko Unibertsitatearen Web orriaren bitartez eskuragarri].



¿ LANDA, J-M./LOBERA, A./SAINZ DE ROZAS, R./URRUTIA, A./URRUTIA, E., Zigor kodea. Código Penal, Deustuko Unibertsitatea/IVAP-HAEE, Bilbo, 2. argitaldia, 2004.



¿ MUÑOZ CONDE/GARCIA ARAN, Derecho penal. Parte general, Valentzia, 2010.



¿ DIEZ RIPOLLÉS, Derecho penal español Parte General en esquemas, Valentzia, 2007.

¿ GARCIA-PABLOS, Derecho penal. Introducción, Madril, 2002.

¿ GARCIA-PABLOS, Tratado de Criminología, Valentzia, 1999.

¿ GRACIA MARTIN, et alter, Lecciones de consecuencias jurídicas del delito, Valentzia, 2004.

¿ LANDA GOROSTIZA, ¿1995.eko Kode Penal berriaren balorazio orokorra¿, ELERIA (Euskal Herriko Legelarien Aldizkaira), 1996, O zenbakia., 75-89 orr.

¿ LANDA GOROSTIZA, ¿Adingabea zuzenbide penalaren aurrean: 5/2000 Lege Organikoarekiko hurbilketa kritikoa¿, ELERIA (Euskal Herriko Legelarien Aldizkaira), 2002, 9 zenbakia., 25-39 orr.

¿ LANDA GOROSTIZA, ¿Unibertsitatearen zeregina legegintza euskaldunean: zuzenbide penaletik egindako hausnarketa¿ Eleaniztasuna eta teknika legegilea. Plurilingüísmo y técnica legislativa, Eusko Legebiltzarra-Parlamento Vasco argitaratzailea, Vitoria-Gasteiz, 2001, 237-246; baita ere ELERIA (Euskal Herriko Legelarien Aldizkiira), 2001, 8 zenbakia., 93-98 orr.

¿ MAPELLI CAFFARENA, Las consecuencias jurídicas del delito, Madril, 2011.

¿ MIR PUIG, Derecho penal. Parte general, Bartzelona, 2008.

¿ ORTS BERENGUER, et alter, Compendio de Derecho penal Parte General, Valentzia, 2008.

¿ QUINTERO, et alter, Comentarios al Código penal. Tomos I, II y III, Iruñea, 2008.

¿ TAMARIT SUMALLA, et alter, Curso de Derecho penitenciario, Bartzelona, 2005.

¿ ZUGALDIA ESPINAR, Fundamentos de Derecho penal. Parte general. Las teorías de la pena y de la ley penal, Valentzia, 1993.

In-depth bibliography

• ATIENZA, M.; El sentido del Derecho, Ariel, Barcelona, 2012.
• FERRAJOLI, L.; Derecho y razón, Madrid, 1995.

Journals

ELERIA (Euskal Herriko Legelarien Aldizkaria)

Web addresses

http://testubiltegia.ehu.es/