Emile Durkheim (1858-1917) soziologo aitzindariaren arabera —eta gaur egun baieztatu daitekenez—, gizarte-isolamendua mehatxu larri bat izan daiteke osasunerako eta biziraupenerako, eta erritu kolektiboak funtsezkoak dira gizarte baten kohesioa eta osasuna bermatzeko. Durkheimen arabera, aldizka ospatzen diren erritu kolektiboek berrindartu egiten dituzte talde-balore eta -sinesmenak, eta kohesio soziala sustatzen dute. Horrenbestez, gizabanakoak gizartearekiko fede eta energia eraberrituak dituztela itzultzen dira beren bizitza indibidualetara. Eraberritze-sentsazio hori eferbeszentzia kolektiboak ahalbideratzen du, alegia, pertsonen arteko elkarreragin emozionalaren bitartez sortzen den bateratasun emozionalak. Orain arte, ordea, oso ikerketa gutxitan egiaztatu ahal izan da Durkheimen teoria.

”Gizakia izaki soziala da, eta erritu kolektiboetan parte hartzeak eragin psikologiko positibo ugari ditu, bai talde gisa, bai indibiduo gisa”. Hala adierazi du Gizarte Psikologia CCE ikertaldeko kide Jon Zabalak. ”Ikerketen arabera, erritu kolektiboetan parte hartzeak integrazio soziala sustatzen du, sinesmen sozialetan positiboki eragin, eta maila indibidualean (adibidez, autoestimuan eta bizitzarekiko asebetetzean) zein kolektiboan ahalduntzen du, besteak beste. Ez da harritzekoa, beraz, COVID-19aren pandemiari aurre egiteko hartutako isolamendu-neurriak estres-, antsietate- eta depresio-maila altuagoekin erlazionatu izana”, dio.

Oinarrizko Psikologia Prozesuak eta Garapena Saileko ikertzaileek ondorioztatu dute Korrikan Durkheimen teoria betetzen dela. Ikerketa 2019ko Korrikako parte-hartzaileen lagin baten gainean egin zuten, hiru urratsetan: Korrika hasi aurretik, Korrika egiten zen bitartean eta Korrika bukatu eta gerora. Datuak jasotzeko, onlineko hiru galdeketari erantzun zieten parte-hartzaileek, urrats bakoitzeko banari.

Eferbeszentzia kolektiboa

Ikertzaileen arabera, ”parte-hartzaileek ongizatearen adierazle maila altuagoak erakusten dituzte Korrikan parte hartu ondoren, aurretik baino. Eta, adierazle horietako batzuetan, adibidez, integrazio sozialaren kasuan, maila horrek iraun egiten du Korrika bukatu eta sei astera ere“. Ikertzaileek, gainera, proba estatistiko batzuen bitartez, baieztatu dute Durkheimek aipatzen duen ”eferbeszentzia kolektiboa” dela eragin positibo horiek azaltzen dituena. ”Parte-hartzaileak integratuago sentitzen dira taldean, herrian eta komunitatean, kolektiboki ahaldunduago, eta, gainera, pertsonekiko eta gizartearekiko ikuspegi positiboagoa dute”, adierazi du Zabalak. Bestalde, egiaztatu ez duten arren, ikertzaileen ustez, beste ikerketa batzuen emaitzak ikusita, espero izatekoa da parte-hartzaileek gerora ere predisposizio handiagoa izatea euskararen aldeko ekintzak egiteko.

Durkheimen teoria modu honetan egiaztatu duten ikerketak ez dira asko, eta, zentzu horretan, berritzailea da lan hau, besteak beste datuak hiru fasetan aztertu dituztelako eta, horri esker, ikusi ahal izan dutelako erritu kolektiboetako parte-hartzearen eragin psikologiko positiboek zenbat iraun dezaketen denboran.

Horrek argi erakusten du gizakion osasun mentalerako oso garrantzitsuak direla erritu kolektiboak, nahiz Korrikaren dimentsiokoak, nahiz txikiagoak, hala nola lagun arteko afariak edo familiako kideekin egiten ditugun bilkurak, integrazio soziala sustatzen baitute. Haien bidez, ”gure talde erreferenteekiko sinesmen eta balore sozialak indartzen ditugu, taldearen parte eta estimatuak sentitzen gara, eta horrek motibazioak ematen dizkigu gure buruak eta gainerakoak hobeto zaintzeko. Horrek zentzua ematen dio gure bizitzari, munduan kokatzen laguntzen baitigu”. Beraz, Zabalaren iritziz, ez da kasualitatea pandemia-garaian arazo psikologikoak ugaritu izana: ”Osasunaren prebentzio-programetan kontuan hartu beharreko faktoreetako bat izan behar du partaidetza kolektiboak”.

Informazio osagarria

Ikerketa hau Jon Zabalaren doktore-tesiaren atal bat da. Oinarrizko Psikologia Prozesuak eta Garapena Sailean ari da tesia egiten, Aitziber Pascual Jimeno irakaslea zuzendari eta Susana Conejero López irakaslea zuzendarikide dituela.