Alboko esklerosi amiotrofikoa (ELA) gaixotasun neurodegeneratiboa da, garuneko neuronei eta bizkarrezur-muinari eragiten diena, eta muskulu-kontrola galtzea eragiten duena. Bartzelonako Unibertsitateak eta Materialen Fisika Zentroak (CFM, mistoa CSIC-UPV/EHU) gidatutako ikerketa batek estrategia terapeutiko potentzial bat diseinatu du oraindik sendabiderik ez duen patologia horri heltzeko. Tranpa molekularra da, ELA genetikoa eragiten duen konposatu peptidiko ohikoenetako batek – polyG dipeptidoa – organismoan eragin toxikoak eragitea saihesten duena. Emaitzek erakusten dute estrategia horrek gaixoen neuronen heriotza murrizten duela, baita gaixotasunaren animalia-eredu bat ere (ozpin-euliak). 

Science Advances aldizkarian argitaratutako nazioarteko ikerketa horren lehen egileak Juan Alberto Ortega Cano, Medikuntza eta Osasun Zientzien Fakultatekoa eta UBko Neurozientzien Institutukoa (UBneuro), eta Ivan Sasselli, Materialen Fisika Zentrokoa (CSIC-UPV/EHU) dira. Zaragozako Unibertsitateko eta Northwestern Universityko (Chicago, AEB) ikertzaileek ere parte hartu dute, besteak beste. 

ELAren arrazoi genetiko ohikoenetako bat C9orf72 genearen mutazioa da; izan ere, familiako ELAren eraginpean dauden pazienteen % 33 inguru eta Espainiako noizbehinkako ELAren eraginpean daudenen % 5 daude. Paziente horiengan dipeptidoak sortzen dira, karga positibo askorekin, eta ondorio oso toxikoak eragiten dituzte neurona motorretan. Ikerketaren lehen zatian, ikerketa-taldeak teknika konputazionalak eta esperimentalak konbinatu zituen dipeptido horien ulermen molekularra eta prozesu patologiko hori nola sortzen duten hobetzeko. 

Una unión tóxica para las neuronas 

Emaitzek erakutsi zuten konposatu horien toxikotasuna, neurri batean, RNA erribosomalari (RNAr), zelulan proteinen sintesia eta informazio genetikoa itzultzeko prozesuan parte hartzen duen molekula bati, lotzen direlari zor diotela. «Ikusi dugu dipeptido horiek, bereziki Arginako aminoazidoan aberatsak direnak (poli-glizina-arginina edo polyGR), RNAren eskualde jakin batera batzen direla, eta erribosomen biosintesiari eragiten diotela (gure organismoaren proteinak sintetizatzeaz arduratzen diren egitura txikiak) eta proteinak giza neurona motorretara itzultzen direla, horien heriotza eraginez», azaldu du Juan Alberto Ortega Cano irakasleak. «Gainera — gehitu du ikertzaileak — polyGRren eta ARNrRren arteko elkarrekintza polyGRren eta beste ikerketa batzuetan deskribatu ziren beste proteina erribosomal batzuen arteko interakzioa baino askoz indartsuagoa da, eta dipeptido horiek zelulen erribosomekin bat egiteko zergatik duten kidetasun handia azaltzen du». 

Emaitza horien aurrean, ikerketa-taldeak estrategia berritzaile bat diseinatu zuen polyGR dipeptidoak engainatzeko eta haien toxikotasuna murrizteko. Tranpa bat sortu zuten, prozesu patologikoan polyGr-ak lotzen diren RNArren sekuentzia espezifikoa imitatzen zuen molekula bat, lotura horren ondorio neurotoxikoak saihesteko. In vitro pazienteen ehunetik eratorritako neuronetan eta in vivo gaixotasunaren ereduetan (ozpin-euliak) estrategia hori aplikatzeak erakusten duenez, «proteinen itzulpenean erribosomen biosintesian dauden akatsak eta polyGR adierazten duten zeruko toxikotasuna murrizten ditu, baita C9orf72 genean mutazioak dituzten ELAko pazienteak motoneuronetan hiltzea ere», zehaztu du ikertzaileak. 

Oraindik ikerketa handia egin beharko da estrategia berritzaile horren funtzionamendua erabat baliozkotu eta ulertzeko, baina egileek artikuluan adierazten dutenez, emaitza itxaropentsu horiek indartu egiten dute RNAren tranpak erabiltzea baliagarria dela «ez bakarrik ARN-proteina interakzioak aztertzeko, baita neuronak beste gaixotasun neurodegeneratibo batzuetan sortzen diren proteina anomaloen ondorio kaltegarrietatik babesteko ere».