Vital Fundazioak COVID-19ri buruzko hamalau ikerketa-proiektu jarriko ditu abian, Bioaraba Osasun Ikerketarako Institutuarekin eta Euskal Herriko Unibertsitatearekin (UPV/EHU) elkarlanean. Proiektu horien garapena Arabako gizartean pandemiak dituen ondorioak arintzeko Vital Fundazioak apirilean egindako ezohiko deialdiaren barruan kokatu da. Bi erakundeek 312.000 euro jasoko dituzte guztira, aipatutako lan horiek garatzeko. Axier Urresti Vital Fundazioetako zuzendari exekutiboak, Mª Angeles Garcia Bioaraba Osasun Ikerketarako Institutuko zuzendari zientifikoak eta Ivan Igartua UPV/EHUko Arabako Campuseko errektoreordeak aurkeztu dituzte proiektuak, prentsaurreko batean.

COVID-19 sortu ondoren, Vital Fundazioak ezohiko laguntza-deialdi bat egin zuen Arabako gizartean dituen eraginak arintzeko, eta milioi bat euroko diru-hornidura berezia eman zion. 'Laguntzen ari direnei lagundu' lelopean, irabazi-asmorik gabeko elkarteei irekia zegoen, baita deialdiaren helburuekin bat zetozen proiektuak aurkezten zituzten erakunde eta profesional guztiei ere, hau da, arlo sozialekoak, lurraldearen biziberritzekoak eta berrikuntza eta garapen teknologikoaren arlokoak. Uztailaren 15era arte egon da bizirik deialdia.

Laguntzen deialdi berezia 787.000 euroko kopuru globalera iritsi da, eta % 40 (312.000 euro) osasun ikerketaren esparrura bideratuko du, Bioaraba Osasun Ikerketarako Institutuaren eta UPV/EHUren eskutik. Hain zuzen ere, hamalau proiektu jarriko dituzte martxan, bederatzi Bioaraban (200.000 euro jasoko dituzte) eta bost UPV/EHUn (112.000 euro jasoko dituzte). Gainera, pandemiak bereziki eragindako bi eremutan ere ekimenak ordaintzeko aukera emango du laguntzen deialdiak: laguntza-arloan (263.000 €) eta hezkuntzan eta kulturan (127.000 €). Azkenik, enpleguaren eta garapen ekonomikoaren alorrera (79.000 €) eta kirol-eremura (6.000 €) ere bideratu dira funtsak.

Osasun-ikerketari dagokionez, hainbat esparru hartuko dituzte. Bioaraba Osasun Ikerketako Institutuaren bidez, honako hauek jarriko dira abian:

1.- Gripe-txertoaren eraginaren ebaluazioa COVID-19 birusak infektatutako pazienteengan. Ikertzaile nagusia Naiara Parraza (Bioarabaren Metodologia eta Estatistika Unitatea) izango da, eta gripearen aurkako txertoak populazioa COVID-19ko etorkizuneko agerraldietatik babestuko lukeen aztertu nahi da. Zehazki, aztertu nahi da COVID-19k eragindako infekzio-arriskua handiagoa den txertoa hartu ez duten edo txertoa hartu duten pertsonengan, eta behatu txertoa hartu duten pazienteek eboluzio hobea edo okerragoa duten SARS-CoV-2k eragindako infekzioaren ondoren. 

2.- COVID-19ren aurka egiteko biriketako simulagailuaren bidezko arnas terapiak garatzea eta baliozkotzea. Ikertzaile nagusia Francisco Javier Ribas da (Araba ESIko Neumologia Zerbitzua). Berrikuntza-proiektu horrek biriketako simulagailu bat emango dio AUOko Oxigenoterapia Taldeari, eta hori ezinbesteko elementua da osasun-laguntzan arnas terapiak garatzeko eta baliozkotzeko. Gaur egun ez dago biriketako simulagailurik Euskal Herrian.       

3.- SARS-CoV-2 infekzioan hainbat erresistentek eragindako bakterioen eta fungikoen gaininfekzioak paziente kritikoetan. Analisi farmakozinetiko-farmakodinamikoa tratamendu antibiotikoa optimizatzeko. Marina Fernández (Arabako ESIko Mikrobiologia Saila, UPV/EHUko Farmazia Fakultatearekin lankidetzan). Nazioarteko azterlanetan oinarrituta, jakina da COVID-19 pazienteek arrisku handiagoa dutela bakterioen eta fungikoen gaininfekzioak izateko ospitaleko egonaldian, ondorioz, paziente horien morbilitatea eta hilkortasuna areagotu egiten da. Horregatik, Araba ESIko ZIUn dauden pazienteen tratamendu antibiotikoa eta antifunikoa ebaluatu nahi da, antrimikrobianoaren dosifikazio-erregimenak optimizatzeko eta erresistentzien garapena murrizteko. 

4.- Inguruneen simulazioan oinarritutako ikaskuntza-plataforma. Gaspar Sanchezek (Arabako ESIko Fisika Medikoko Zerbitzua) zuzenduko du pandemia-egoeran dauden osasun-profesionalen prestakuntza-beharrei irtenbidea eman nahi dien proiektu hau, irakaskuntza tradizionala aurrez aurreko eran eten egin baita. Larrialdiko ingurune klinikoak simulatzeko aplikazio bat diseinatzea planteatzen da, COVID-19 duten pazienteak tratatzen dituzten pneumologoak trebatzeko.

5.- COVID-19 duten pazienteak zaintzearen esperientzia. Medikuen bizipenak: zailtasunak, indarguneak eta gatazka etikoak. Iñaki Saralegui (Arabako ESIko Medikuntza Paliatiboko Unitatea). Ospitale-eremuko lehenengo lerroan COVID-19 pazienteei arreta emateko diziplina anitzeko taldeetan parte hartu duten medikuen bizipena ezagutzeko proiektua da. Esperientzia honetatik eratorritako ondorio emozionalak eta balizko balore-gatazkak aztertu nahi dira.  

6.- Konplikazio kardiobaskularrak COVID-19 infekzioa eta kalte miokardikoa duten pazienteetan. Lucas Tojalek (Arabako ESIko Kardiologia Zerbitzua) jarriko du abian proiektu hau, ospitaleratzean eta 18 hilabeteko jarraipenean zehar COVID-19ren ondorioz ospitaleratutako pazienteek dituzten konplikazio kardiobaskularrak ebaluatzen dituena. Ondorio kardiobaskularrei buruzko informazio gehiago ematen saiatuko da ikerketa.      

7.- Zainketa intentsiboen osteko sindromea COVID-19 duten pazienteetan. Intzidentzia eta lotutako faktoreak. Sebastian Iribarrenen eskutik (Araba ESIko Medikuntza Intentsiboko Zerbitzua), gaixotasunaren ondorioetan zentratutako beste ikerketa bat da. Zainketa Intentsiboetako Unitatean ospitaleratutako paziente askok, gaixotasuna gainditu ondoren, narriadura fisiko, kognitibo edo psikologikoa dute, 'Zainketa intentsiboen osteko sindromea' izenekoa. Biziraun duten pazienteengan sindromeak duen eragina ebaluatu eta arrisku-faktoreak identifikatu nahi ditu ikerketak. 

8.- Zer eragin dute D bitamina, Zinc eta Selenio kontzentrazio serikoek COVID-19ko pazienteetan?. Ikertzaile nagusia Miguel Angel Sanchez izango da (Araba ESIko Neumologia Zerbitzua, UPV/EHUko Farmazia Fakultateko Nutrizio eta Obesitate Taldearekin elkarlanean). COVID-19ren aurkako borrokan etorkizunean egin daitezkeen nutrizio-esku-hartzeetarako oinarriak finkatu nahi ditu proiektuak. Zehazki, zehaztu behar da ea loturarik dagoen D bitaminaren mailen eta gaixotasunaren larritasunaren artean, eta ea loturarik dagoen Zinc eta Selenio mailen eta gaixotasunaren larritasunaren, ospitaleko egonaldiaren iraupenaren eta hilkortasunaren artean.

9.- COVID-19ren ondoriozko osasun mentaleko inpaktua eta osasun-arretako premiak. Saioa López (Arabako ESIko Psikiatria Zerbitzua). Carlos III.a Osasun Institutuarekin batera finantzatutako azterlan bat da, eta pandemiak, Araban, osasun mentalean izan duen eragina ebaluatu nahi da, biztanleriaren hainbat sektoretan, hala kaltetutako pertsonetan edo kontaktu estuetan, osasun-profesionaletan, biztanlerian oro har, eta haur eta nerabeen talde batean. 

Bestalde, UPV/EHUk beste bost proiekturen bidez hartuko du parte:  

1.- Immunogenizitatearen analisi serologikoa eta SARS-CoV-2ren neutralizazio-gaitasuna COVID-19 eriondoko gaixoengan. Beatriz Apellanizek zuzenduta, COVID-19 gaixotasuna izan duten gaixoen serumak aztertuko dira, birusa gogor neutralizatzen duten antigorputzen bila, hau da, infekzioa inhibitzen oso eraginkorrak direnak. Helburua plasma-emaile egokienak identifikatzea da, ondoren paziente larrienak tratatzeko. Gainera, birusaren aurkako espektro zabala duten antigorputzak detektatzen saiatuko da, SARS-CoV-2 eta etorkizuneko aldaerak neutralizatzeko eraginkorrak izan litezkeenak.

2.- Hondakin-uren epidemiologia SARS-CoV-2ren (COVID-19) detekzio goiztiarrerako, farmakoen kuantifikaziorako eta substantzia toxikoen analisirako. Gorka Oriveren eskutik, ur zikinetan oinarritutako plataforma bat prest jartzea dute helburu, pandemiarekin lotutako analisi hirukoitza egiteko. Laginak hartu dira uztaila hasi arte, hondakin-uretako koronabirusaren neurketa baten bideragarritasuna egiaztatzeko, eta laginak hartu dira toxikoak eta apiriletik uztailera kontsumitu eta erabili ahal izan diren botikak aztertzeko.       

3.- COVID-19k Arabako haurren artean eragindako konfinamenduaren ondorioak, D bitaminaren estatusean, pisuan eta gorputz-osaeran oinarrituta. Leixuri Agirre izango da ikertzailea. Pandemiaren ondorioz, herritarren mugikortasuna murriztu zen, eta haien etxeetan konfinamendua ezarri zen. Egoera horrek, elikadura-ohituretan izandako aldaketekin batera, pisua handitzea errazten du. Helburua da Arabako haurren jarduera fisikoan, elikadura-patroian, gorputz-pisuan eta D bitaminaren mailetan izan diren aldaketak aztertzea.

4.- COVID-19ren infekzio- eta larritasun-markatzaileak bilatzea eta SARS-CoV-2ren infekzioa detektatzeko eta haren jarraipena egiteko gailu bat garatzea. Maria de los Angeles Martinez de Pancorbok zuzenduko du proiektu hau, eta birusak kutsatzeko arrisku handia eragiten dien ezaugarri genetikoak dituzten pertsonak antzematea du helburu. Era berean, diagnostiko ultrasentsiborako gailu azkar bat garatzeko lan egingo dute, kostu txikikoa eta etxebizitzetan, egoitzetan, lehen mailako arretako zentroetan eta abarretan erabili ahal izango dena, gaixotasuna hautematea eta haren jarraipena egitea errazteko.

5.- COVID-19rako aurreikusteko ereduen ekarpenak, adimen artifizialean oinarrituak, Arabako Lurralde Historikoarentzat espezifikoak – Covid19THA. Proiektu hau José Manuel Lópezek zuzendutako talde batek garatuko du, eta adimen artifizialean oinarritutako eredu prediktiboak lortzea du ardatz, osasun-langileei paziente bakoitzaren kudeaketa eta tratamendua hobetzen laguntzeko, paziente horrek duen gaixotasunaren bilakaeraren ezagutzan oinarrituta, eta hori guztia arreta berezia jarriz Arabako Lurralde Historikoko biztanleriaren berezitasunetan.