Solasaldietako eztabaidagaiak

 

     Orain arte ikusi dugunak beste kapitulu nagusi batera garamatza: Solasaldietan esan eta entzun zena ezagutzera. Donostiara deitu eta bildu aurretik jardunaldi bakoitzeko gaia hautatuta egon ohi zen. Deituek aldez aurretik ezagutzen zuten gaia, eta azterturik ekarri ohi zuten berau.

     Hautapenen azken arrazoiak aztertzeak urrunegi eramango gintuzke (XX. mendeko teologiaren historia eta katolikoen pentsamendu sozialaren korronte ezberdinak ezagutzera, alegia), baina aurkezpen honetan ez dugu hainbesterako aukerarik. Hala ere, lehen aurkezpen bat bederen eginda utzi nahiko genuke orrialde hauetan.

 

Gaien hautapena

 

     Solasaldiak —beren filosofia eta lan-prozedurengatik ere— ez ziren izan errealitate bakandua: alde batetik, inguruan bizirik ziharduten eztabaida filosofiko, teologiko eta kulturalak bildu nahi izan zituzten Donostian, eta, bestetik, pentsamendu-talde itxienetan ere ideia-berrikuntzaren premiaren kontzientzia sustatu nahi izan zen, betiere katolikotasuna (eta nahiago bada, kristau-fedea) aniztasun ideologikoaren elkarrizketa-leku bezala ere begiratuz.

     Aukeratutako gaiak mundu katoliko modernoaren gizartearekiko egokitzapen-arazoetatik hautatuak izaten ziren, ez teologiaren urruneko eztabaidagaietatik. Frantzian, Espainiako gerrate zibila hasi eta II. Mundu Gerratearen ondoko urteetan bizi izan zen egokiera bereziari zegozkion galderak ziren gehienbat Donostian mahai gainera atera zirenak.

 

Testuinguru ideologiko hurbilean

 

     Jakina denez, Santamariaren zaletasun filosofikoak pertsonalismo kristauan kokatuta zeuden: 1931n, Maritain eta Mounierren harremanetatik sortutako Esprit-en inguruko pentsamendua, aipatu nahiz aipatu gabe, Solasaldietan izan zen beti. Giro horretan eta Europako teologia-berrikuntzaren barnean ulertu behar dira egindako gai-hobespenak.

     Izan ere, «berrikuntza» gogo hori hagitz bizia zen Mendebaldeko teologoen artean (Congar 1970: 19). Metodoen aldetik, adibidez, errotikoa gertatzen ari zen ohiko teologiari egiten zitzaion kritika:

 

Durante largo tiempo, sin embargo [Elizaren zerbitzuan jardun arren, alegia], la mayoría [de los teólogos] hacían teología como si el mundo estuviera ajeno a las afirmaciones de la fe sobre las que ellos trabajan multiplicando razonamientos y distinciones. Esta es todavía hoy [1967] la situación que reina en algunas escuelas y en algunos problemas, como el de la mariología (Congar 1970: 22).

 

     Badago Congarren beste testu jakingarri bat, hemen guretzat interesik handiena duena; izan ere, geroago aipatuko dugun Frantziako Intelektual Katoliko Frantsesentzat idatzi zuen berori, hain zuzen elkartearen hogeigarren urtemuga ospatzean eta iragan denbora horretako garapenak gogoratuz (1940-1966):

 

Durante diecinueve siglos el cristianismo se ha interesado de manera casi exclusiva por Dios. [...]. La reflexión cristiana, que es el principio de todo trabajo teológico, debe desde ahora [1966] tener en cuenta lo que los hombres han descubierto acerca del mundo y del mismo hombre. La reflexión teológica se ha caracterizado durante los últimos veinte años por una aceptación del hombre y de sus problemas. [...]. El último cuarto de siglo se ha visto señalado por una abertura a las corrientes de la creatividad humana y de la vida, y casi podíamos decir que por una aceptación del hombre (Congar 1970: 36-37).

 

     Teologia katolikoa berritzeko hiru puntu giltzarri azpimarratzen ziren 1939tik aurrerako urte haietan: jatorrizko iturrietara itzuli beharra, teologia munduaren eta gizartearen errealitatea ezagutuz egiteko premia, eta zeregin teologikoa gizatasun modernoaren fenomenologiaz eta esperientziaz baliatuz burutu nahia (ik. Congar 1970: 20-24; fedearen eta kosmo-ikuskeraren arteko zerikusiaz: Van Melsen 1969: 193-195, 208; eta antropologiari eklesiologia berrian dagokion lekuaz: Groot 1969: 233-251). Horrela, Erdi Arotik zetozen teologiaren lan moldeak funtsetik berritu nahi ziren (Congar 1970: 24).

     Kristau-fedearen gain egin zitekeen gogoeta-lanerako ondorio metodologiko eta praxi sozial berriak zekartzan teologiaren berbideratze horrek. Donostiako Solasaldiekin ere zerikusirik duen ondorio bat atera zitekeen asmo haietatik: Teologia-fakultate eta -eskolek harremanetan egon behar dute bestelako giza jakitateak lantzen diren ikastetxeekin (Congar 1970: 28).

     Garaiko pentsamendu kristauari gai sorta ederra loratu zitzaion esku artean: a) kristauen sekulartasunaren antropologiaz baliatuz, etikaren berrikuntza proposatu zen; b) gizaki kristaua munduko gizakia da, eta kristau sekularrari ekarpen propioa dagokio, fedearen gogoeta bizi eta eguneratuan; c) azkenik, bizitza eta gogoeta modernoen balioak hain zuzen kristau sekularrak bil eta bizi ditzake sarritan inork baino hobeki (filosofian, giza zientzia eta, oro har, zientzia guztietan) (Congar 1970: 37-42).

     Kristauen ekintzaren mundukotasuna gero eta baieztapen funtsezkoagoa bezala ageri da 1945etik aurrera Europako pentsamendu teologiko eta katolikoan (Elizaren munduarekiko ohiko urruntasunari kristautasunaren historikotasun mundutarra kontrajarriz):

 

La acción cristiana en el mundo queda determinada en su mayor parte, si no en su totalidad, por las exigencias intramundanas que atañen a los hombres en general. El cristiano está por ello obligado a informarse sobre las exigencias que nos impone la materia (Willems 1969: 318).

 

     Munduarekiko irekitasun horrek, pentsamendu eta sentiera katolikoen arazo larrienetako bat, itxitasunarena, salatzen zuen (Congar 1970: 47).

 

Los católicos y sus teólogos han vivido durante largo tiempo en un mundo cerrado: estaban tendidos los puentes levadizos para ir hacia los otros o para permitirles entrar; pero los problemas y las ideas de los otros no podían penetrar en el recinto. El aislamiento resulta hoy imposible. [...]. La misma palabra «diálogo» ha adquirido un valor general que supera a su sentido estricto de «intercambio de palabras» y sirve para designar la actitud general de aquel para quien los otros existen de tal manera que puede aportarles algo y recibir algo de ellos (Congar 1970: 47-48).

 

     Hau ez zen burubero baten oharra, pentsalari fin eta trebatu batena baizik. Salakuntzak are zuzenago balio zuen Espainiako teologiarentzat, 1940-50.etako hamarkadetan.

     Beste buru leinargi askoren artean Congar ere iritsi zen Donostiara, Santamariak deitu, eta etorri ez zenean ere, hemen egon zen bere ekarpen ezagunekin (La Croix-ek 1953ko kronikan gogoratu zuen bezala). Santamariak harremanak arretaz zaindu zituen Le Saulchoir-eko domingotarrekin (Congar, Chenu eta abarrekin). Penintsulako kristau-pentsamenduari inguru-hesiak hausteko mugaz haraindi borborrean zebiltzan ideiei leku eman beharra sentitu zuen Solasaldien Idazkariak, teologia berrituaren argitalpenak baitziren honentzat ere bere espiritu-bazka.

     Solasaldietako pentsamolde gidaria, lan-metodoak, solaskideen hautapenak eta, azkenik, gaien aukera argiturik geratzen zaizkigu testuinguru horretan. Ikusiko dugun bezala, gogoetaren segurtasun teorikoarekin batera, Solasaldien antolatzaileei ez zitzaizkien falta izan, gainera, kideko eredu praktikoak ere.

 

Garaiko gai sorta eredugarri bat

 

     Â«Arazo mugatiarrak» (cuestiones fronterizas bezala aipatu izan direnak, alegia) astintzeko joera nabaria izan zuten Solasaldiek. Hemengo kasuan, mugatiarrak beren esanahi ideologikoan bezala geografikoan ere. Batez ere, urte haietako Espainian isilduta zeuden eta arriskatuegiak ziren gaiak erabiltzeko hautua egin zen. Iradokizunak Bidasoaren bestaldetik zetozkion Santamariari: Frantziako Intelektual Katolikoen Elkartearen lanetatik, eta beronek eratu ohi zituen Astealdi eta eztabaida-argitalpenetatik (Débats). Haien topaketak bertatik bertara ezagutu zituenean, balio berria hartu zuen, gainera, Santamariarentzat ideia-trukaketa honek (1950. Ik. Doc. 5: 117).

     Santamariak egin zuen gai-proposamena nongo ispilutan begiratu zuen ikusteko aski da Astealdi haietako azterkizunak eta argitalpen-bilduma Solasaldietako gai-zerrendarekin alderatzea. Hurbiltasun honetaz ohartu zen, adibidez, González Ruiz biblista (1958).

 

Intelektual Katoliko Frantsesen Astealdiak (1948-1961)

Urtea	Aztertutako gaiak
1948	Karitate kristaua eta intelektualak
1951	Giza itxaropena eta esperantza kristaua
1952	Eliza eta askatasuna
1953	Mundu modernoa eta Jainko-sena
1955	Eliza eta Zibilizazioak
1956	Talde-bekatua
1957	Zer da Bizitza?
1958	Kontzientzia kristaua eta nazionalismoak
1959	Misterioa
1960	Gizakiaren desordenuak
1961	Katolikotasuna: bat eta hainbat.

 

     Hautapena horrela zaintzeak —inoren lanak begiratuta, alegia— abantaila nabariak zituen: itzal handiko pentsalariak zeuden tartean, aitortuak, eta Hierarkia frantsesaren babespean sortutako ereduaren gain ari zen betiere Solasaldien arduraduna.

     Astealdi haietako eta Solasaldietako aztergaiak, hurrenez hurren, binaka elkartuta ikus ditzakegu: 1948/1947 (kristau-maitasuna), 1952/1954 (Eliza eta askatasuna), 1956/1958 (1959: talde-bekatua), 1958/1950,1951 (batasun europarra, abertzaletasuna, nazionalismoa, internazionalismoa), 1961/1954 (katolikoen esanekotasuna eta aniztasuna).

     Anekdota gisa gogora liteke, Solasaldien artxiboan —1954ko paperen artean— intelektual frantsesen 1952ko Astealdiko hitzaldiak ere topatu litezkeela, lanerako gaztelaniara itzulita: askatasunaren inguruan, hor daude gordeta Pierre Pascal-ek Ekialdeko kristautasunari, O. Lacombe-k hinduismoari, Louis Gardet-ek Islam-ari eskainitako lan mardulak. Katoliko intelektualen arteko garaiko kezkak ezagutzeko —Astealdietako gaiekin batera— frantses Elkarteak argitara emandako débats bilduma da erreferentziarik onenetakoa.

 

Intelektual frantsesen eztabaida-argitalpenak (1948-1962)

(Centre Catholique des Intellectuels Français)

      Argitaratutako gaiak

      Kristautasuna eta askatasuna

      Antzerti garaikidea

      Psikologia modernoa eta gogoeta kristaua

      Pentsamendu zientifikoa eta kristau-fedea

      Ekonomia frantsesaren arazoak

      Kolonizazioa eta kontzientzia kristaua

      Barnetasuna eta bizitza espirituala

      Frantzia, bere gazteria galtzera?

      Arazo sozialak: prostituzioa, alkoholismoa, etxebizitza

      Filosofia kristauak

      Bekatugabeko morala?

      Zientziak gizakia hezi ote dezake?

      Justizia eta krimen-epaiketak

      Lan-zibilizazioa? Aisia-zibilizazioa?

      Eliza, Mendebaldea, Mundua.

      Olertiaren gaurkotasuna

      Historiaren Filosofiak

      Gizakiaren biologia-originaltasuna

      Jacques Maritain

      Automazioa eta giza etorkizuna

      Psikoanalisiaren arazoak

      Zein Europa?

      Pentsamendu kristaua mundu-komunitatean

      Kultura beltzaren alde ezberdinak

      Soziologia eta erlijioa

      Politika eta erlijioa

      Pio XII.aren garaiko Eliza-bizitza

      Mediterraneoa, erlijioen bidegurutzea

      Sinboloa

      Armada eta Nazioa

      Teknika eta gizakia

      Eztabaidak

      Irudiaren zibilizazioa

      Kanada frantsesa

      Arima eta gorputza

      Filosofiaren irakaskuntza

      Erlijio handiak eta egungo mundua

      Hiri-zibilizazio baterantz

      Jakin eta dibulgatu

      Teilhard de Chardini buruz saioa

      Zientzia eta Materialismoa

 

     Hurbiltasun horiek gorabehera, ez dago bi biltzar haien artean gai-kidetasun mekanikorik: batzuetan Donostiak aurrea hartzen die haiei (1947, 1950, 1951). Bestalde, badakigu Astealdietako gidari frantsesek bertatik bertara ezagutzen zituztela, kasu batzuetan, hemengo lan moldeak, eta Donostiakoen bizitasun bera opa ziela beren Astealdiei ere.

 

Hautatutako gaiak

 

     Hamahiru gai aztertu ziren Donostiako Solasaldietan, egin ziren bakoitzeko gai orokor bana. 1936koa hautatuta zegoen, gerra lehertu aurretik, «Pentsamendu kristauaren berritasuna», baina orduan bertan behera utzi behar izan zen, eta 1947an Solasaldiei jarraipena ematean, beste berri bat aukeratu zen: «Kristau-maitasuna eta nazioarteko solidaritatea».

 

Gai-programa osoa (1935-36. 1947-59)

 

     Gaien zerrendan ikus daitekeenez, aztergai «politikoek» leku zabala izan zuten: nazioarteko harremanak, Europaren eraikuntza, jendarteko iritzia, abertzaletasuna, pertsonaren eskubide zibilak, etab. Gai «teologikoagoak» izan zitezkeenak eklesiologiatik zetozen, baina horiek ere azkenean «politikoak» gertatu ziren: Elizaren neutraltasun politikoa, obedientzia/askatasuna, sekularren zeregina Elizan, Elizaren aldakortasuna, etab. Inoiz, gairen bat une-uneko proiektu politikoekin lotuta egon zen: giza eskubideen agiri-proiektuarena, esate baterako, 1948an (hurrengo urtera ere luzatu zen eztabaida).

     Oro har, esan daiteke bi arrazoi orokorrek iradokitako gaiak zirela: 1) Aipatutako katolikoen pentsamendu berrikuntzak eskatuta, Elizaren barnean bizitza zibilera ere deituriko sekularrari zegokion Eliza-lekua birdefinitu beharra. 2) Eta eliztarrek, eta berezikiago intelektual katolikoek, gizarte mundutarrean nola parte har zezaketen argitzeko gogoeta-premia.

     Europa katolikoan, azken arazo hau, artean guztiz konpondu gabe zetorren XIX. mendetik, eta 1939-45etako gerrateko Erresistentzia-harremanek eta 1945eko garaipen aliatuaren ondoko kristau-demokraten arrakastak (Adenauer, De Gasperi, R. Schuman) zeregin zibil berriak jarri zizkioten eskuetan hainbat katolikori (ik. Frantziako kristau-demokraziaz: Merle 1987: 490-493).

     Berriz ere, teologiak eta politikak, elizgizonek eta «paisanoek» elkarren arteko kokalekuak gisa berri batean berreratu beharra zeukaten. 1945etik aurrera —ikusi dugu— Espainiako Ekintza Katolikoak ere ekimen zuzenagoa zuen Erregimenaren barnean.

     Arrazoi hauengatik guztiengatik —eta, itxura guztiz, irekitasun politiko-ideologikoak ere etor zitezkeelako— hobetsi zuten Santamariak eta Batzorde Betearazleak horrelako gai-programa.

 

Solasaldietako gaiak, urtez urte (1935, 1936. 1947-1959)

Urtea	Data	Aztergaiak
1935	07-15/08-15	Nazioartekotasun katolikoa
1936	Egin gabea	Gaur eguneko munduarekiko pentsamendu kristauaren
		berritasuna
[1937-46]	Ez ziren egin
1947	09-08/09-15	Kristau-maitasuna eta nazioarteko solidaritatea
1948	09-08/09-14	Pertsonaren eskubide eta betebeharrak gizarte zibilean,
		Eliza Katolikoaren arabera
1949	09-06/09-12	Iritzi-gidariak eta herrien arteko harmonia
1950	09-06/09-12	Batasun europarrerako oinarri kristauak
1951	09-06/09-12	Abertzaletasuna oraindik ere bertute kristaua al da?
1952	09-06/09-12	Kristautasunaren eraginkortasun mundutarra
1953	09-07/09-12	Laikoen lekua eta erantzukizuna Elizan
1954	07-26/07-31	Katolikoen obedientzia eta askatasuna
1955	07-25/07-30	Elizaren «neutraltasun politikoa» eta koexistentzia
1956	07-23/07-29	Aldakorra eta aldaezina Elizaren bizitzan
1957	09-02/09-07	Hizkuntza-krisia eta Elizaren hizkera
1958	Atzeratua	Talde-bekatua
1959	09-08/09-12	Talde-bekatua

 

     Batzorde arduradunen eginkizun nagusietako bat zen urteko gaia aukeratzearena (ik. gorago Batzorde-antolamendu ezberdinak), eta urteak pasa ahala (1954tik aurrera batez ere), gero eta esku-hartze zabalagoa ageri da, hautapen-prozedura hauetan, tartean agertutako susmoei aurre egiteko ere bai. Eta gero eta ohartuago ageri da Hierarkia gai-hautapenaren garrantziaz.

     Dena den, badirudi K. Santamariaren hautapen-proposamenak erabakigarriak gertatzen zirela, beti ez bazen, ia beti, eta ez, noski, gaiak «errazak» edo errazki onargarriak zirelako.

 

Gaien analisia: txosten-banaketa (1954 eta 1959)

 

     Urte bakoitzeko gaiari buruz Idazkaritzak ponentziak eskatu ohi zizkien aldez aurretik aukeraturiko txostengileei; solaskide deituek ere bidal zezaketen komunikaziorik (batzuetan espresuki eskatuak). Lanak Solasaldien egoitzara iristean, gainerako solaskideen artean banatzen ziren, osorik edo laburpenetan. Solasaldietara zetorrena, beraz, ideien nondik norakoaz jakinaren gainean etorri ohi zen.

     Urteroko dossier zabala, partez bederen, Solasaldien artxiboan dago; idazlan hautatuenak, bestalde, Documentos-en argitara eman ziren. Urte guztietako lanen zerrenda ematerik ez dugunez, bi Solasaldietako lanen berri emango dugu bakarrik, adibidetarako (1958 eta 1959koak):

 

«Obedientzia eta askatasuna Elizan» (1954)

 

     Urte bakoitzeko gai orokorra hiruzpalau puntu nagusitan banatu ohi zen, eta hori egin zen 1954an ere: I. Obedientziaren oinarri bibliko eta teologikoak. 2. Obedientzia Elizan. 3. Obedientzia eta askatasuna gizarte zibilean, eta 4. Obedientzia eta askatasuna Elizan. Jardunaldi hartako ponentziak hauek izan ziren (gero Documentos-en argitara emanak, 16. eta 17-18. zenbakietan):

 

Txostenak (Documentos-en argitara emanak: 16., 17/18. zk.)

A.M. Henry	Paris	Obedientzia arrunta eta obedientzia erlijiosoa
A. de Soras	Vanves	Obedientziaren eskakizun eta mugei buruzko irakaskuntza katolikoa
P. Celier	Paris	Obedientziaren paradoxa
J.M. Granero	Madril	Elizaren erreforma eta kritika
J. Leclercq	Lovaina	Obedientziaren ekibokoak
A. Léonard	Le Sarte	Obedientziaren oinarriak
J. Zaragueta	Madril	Aginte zibilarekiko obedientziaren zailtasunak
E. Minoli	Turin	Aginte zibilarekiko obedientzia
R. Walsh	Londres	Askatasun eta obedientzia politikoak eta sindikatuen esparrua
A.A. Esteban	Madril	Iritzi politiko kontrajarriak eta botere zibilarekiko obedientzia
R.A.G. O'Brien	Londres	Obedientzia eta askatasuna gizarte zibilean
E. Sauras	Valentzia	Obedientziaren ikuspegi eta mailak Elizan
B. Reeves	Edinburgo	Obedientzia eta askatasuna
A. de Bovis	Lovaina	Arazo mundutarretan ere obeditu behar al zaio Elizari?
J. Salaverri	Comillas	Elizaren irakas-botereari dagokion obedientzia
J.B. ManyÃ	Tortosa	Gobernatu eta irakatsi: Agintea eta menpekotasuna
A. de Soras	Vanves	Obedientzia eta askatasuna Elizan
A.M. Henry	Paris	Askatasuna Elizan
M. Bévenot	Oxford	Hierarkia eta profetismoa
J.M. Cirarda	Gasteiz	Profetismoa eta obedientzia
J. Delfosse	Brusela	Maitasunez obeditu, ez halabeharrez
G. Lazzati	Milan	Obedientzia eta askatasuna Elizan

 

«Talde-bekatua» (1959)

 

     1959an erabilitako gaia, aurreko urterako aukeratutako bera da: atzerapenaren ondorioz 1959rako geratu zen «Talde-bekatua» hain zuzen (= «pecado colectivo» deitu zena). Orduko txostengileetako hiru gaur egun ere gure artean ditugu: Zalba, Loiolan, eta Donostian, Setien eta Telletxea.

 

Txosten argitaragabeak (KS Artxiboan)

J. Sagüés SJ	Oña	«Taldekako bekatua» esaldia: sor ditzakeen errakuntzak eta berorren esanahi jatorra
J. Zaragueta	Madril
J. Guillet SJ	Lyon	Bekatua Testamentu Zaharrean
J.M. González Ruiz	Malaga
M. Zalba SJ	Oña	Talde-erantzukizunaren aldeko moralak
E. Rovasenda OP	Genova	Taldeko irizpide moralak: bekatu-zentzuaren galera
J. Folliet	Lyon
E. Sauras OP	Valentzia	«Talde bekatuaren» eta bekatu pertsonalen arteko kausalitate-erlazioak
H. Carrier SJ	Erroma	«Talde-bekatu» deritzen fenomenoen analisirako teknika soziologiko aplikatuak
J.M. Setien	Gasteiz	Bidegabekeria soziala bekatu-egoera bezala
A. de Soras SJ	Vanves	Bekatu egituratua eta apostolutza kristaua
L.-J. Lebret OP	Lyon
M.F. Schiacca	Genova
P. Lucas Verdú	Santiago	Talde-bekatua bizitza politikoan
F.A. von der Heydte	Bonn	Talde-erantzukizunak gerratean: zuzenbide naturala eta nazioarteko zuzenbidea
J. Guallart	Zaragoza
I. Telletxea	Donostia	Talde-erantzukizunaren kasu historiko batzuk

 

     Esan beharrik ez dago, 1954ko zerrendan emandakoak, bilerara aurkezturiko lanik helduenak izan ziren, baina, enkarguzko horietatik aparte, topaketa haietarako hainbat komunikazio laburrago eta unean uneko ohar bildu ohi zen, gero aldizkarira iritsiko ez zena gehienetan. Azken Solasaldietako lanak (1958-1959) ez zuten, bestalde, Documentos-en kaleratzeko aukerarik izan, aldizkaria 1956an desagertu baitzen, eta horregatik ere balio berezia du artxibotik ateratako lauki horrek.

     Laburtasunaren arrazoiengatik ez naiz sartuko Solasaldi bakoitzaren lana eta eztabaida nola joan zen deskribatzen. Artxiboan daude (ez beti, osorik) jardunaldien aurretik banatutako langaiak (inprimatuak eta bestelakoak), prentsarako prestaturiko berriemateak, eta azkenaldian, baita eztabaiden sintesi ofizialagoak ere (teologoek emanak, eta solaskideentzat eta hierarkiaren mesedetan idatziak). Egunez egun kronika zabaletan Solasaldiak segitzen zituzten egunkariek ere aztergairik franko dute, elkarrizketen nondik norakoak nahikoa xeheki ezagutzeko.

     Elkarrizketek beren «Ondorioak» izan ohi zituzten, idatzita, eta batzuetan argitara eman ziren, gainera (ik. Documentos 3: 145-152; 6: 103-108). Gehienetan, ordea, «ondorioak» fronte eta asmo ezberdinen artean galdu ziren: elkarrizketek ez omen zuten ondorioak bermez emateko lan-egiturarik; dotrina katoliko bezala sintesi batera iritsi eta «maisutasun» bat halako gai lerrakorretan eskaintzeak arrisku handiegia zirudiela esan zen, etab. Agian, adibidez, Malinasko Kodeek eta antzeko azalpen katolikoek izandako «maisutasunik» ez zien aitortu nahi inork Solasaldiei, ez Hierarkiak ez bestelako partaideek: Donostiakoak, topaketak ziren, elkarrizketak, eta kito; horregatik, bada, Solasaldietan «ondorio» formulatuen eza.

     Aukeratutako gai bakoitzak du, noski, Donostiaratu baino lehendik bere historiaurrea, eta hemengo topaldi bakoitzaren ondoren solaskideen artean izan zezakeen luzapena (ikerlan berrietan, saioetan, ideia-trukaketan, etab.). Bide horiek aztertzea luze izango litzateke, eta hemen, ezinezkoa. Oro har, Europan sakonagotik zetozen ikaslan eta eztabaiden iceberg-muturra zen, azken buruan, gai bakoitza, eta hemen astinduriko burutazio asko ondoko urteetan indartu eta hedatu zen, gainera, bortizkiago.

     Donostian eztabaidatutako gaiak —gehienak—, artean kezka handiz begiratuak ziren Eliza-ikastetxeetan (Seminario eta Unibertsitate). Garaiko eztabaida filosofiko-teologiko sonatuenek ongi erakusten dute 1950.etan Espainiako pentsamendurik «onartuena» zein arrotza zen Lovainatik edo Frantziatik Donostiara bil zitezkeen ideietatik: adibiderik nahi duenak, ikus bitza Guerrero josulagunak maritainismoaren kontra Razón y Fe-n, eta Documentos-en berton, emandakoak (Eliza-Estatuen arteko harreman-arazoaz), edo Ramírez domingotar arabarrak orteguismoa aztertuz sortutako eztabaida zaratatsua, etab.

     Aipaturiko hauek, ordea, geroago, «sexenio liberal»-ean gertatu ziren (1951-56). Solasaldiak lehenagotik zetozen (1947), eta bere bileretan —Espainian beste inon ez bezala— aniztasun katoliko zabal bati eman zitzaion leku: ez gehiago, baina ez gutxiago ere. Lorpen hori ezagutzeko lekukorik erosoena Solasaldietatik jaiotako Documentos-bilduma dugu.