Karlos Santamaria eta haren idazlanak

 

Eskola

 

     Karlos Santamaria irakasle da, batez ere irakasle. Irakaskuntzaren gaia berea izan du beti. Goi-mailako irakaskuntzaz kezkaturik bizi izan da bizitza osoan. Irakaskuntza horrek Euskal Herrian behar duen azpiegitura eta plangintza lortzeko asmoz hainbat saio egin ditu.

     Eskolaz ere izan du arrangurarik. Irakaskuntzaren askatasuna izan da bere kezketako bat: ideologiaren lekua, publiko pribatuaren ulerpena, etab. Ardura nagusia, hala ere, euskara eskolan integratzearen bidetik joan da. Eskola da, Karlos Santamariarentzat, euskararen salbabide nagusia ez eza «conditio sine qua non». Ikuspegi horren defentsan egindako artikuluak eta hitzaldiak lekuko. Helburu horrek gidaturik sortzen du (Koldo Mitxelena eta Jose Migel Zumalaberekin batera) Sto. Tomas Lizeoa. Zuzendari ere izan zen 1969-1970ean, («Mi trabajo en las ikastolas tenía esa finalidad: salvar el euskera»)[78], eta helburu horrekintxe hartzen du Eusko Kontseilu Nagusian Hezkuntza Kontseilaritza, berari behin baino gehiagotan entzun izan diodanez.

     Hezkuntzaren alderdi sozialak ere beti kezkatu du Karlos Santamaria. Han eta hemen barreiaturiko iritziez gainera, jarrera horren lekuko izan liteke Hernaniko Karmelo Labaka Lanbide Ikastetxea sortzean izan zuen esku-hartzea[79].

 

Eskola da euskararen salbazioa

 

     Konbentzimendu zindo, sakon, erabatekoa du Karlos Santamariak euskararen salbazioa, inon bilatzekotan, eskolan bilatu behar dela.

     Jadanik 1964an Menéndez Pidalen kontra ateratzen da. Hark, antza, euskara eskolan sartzearen aurka idatzi zuen, eta Karlos Santamariak, erantzunez, esaten dio euskara heriotzatik libratzeko bide hoberena eta bakarra dela eskola. Afrikako zenbait herriren kasu eredugarria aipatzen du, gero:

 

Jakintsu onek merezi dun errespeto guziaz, ez nator bat oraindik orain Donosti'ko egunkari batean Menéndez Pidal jaunak esan dunarekin, alegia, euskera gordetzeko ta salbatzeko eskolak balio eztula. Nere ustez, aldrebez esan bear da, euskera eriotzaren atzaparretatik askatzeko biderik onena edo, egia esateko, bide bakarra, eskola, dala, «Basati» adiskideak arrazoi askoz esan duan bezala.

       Nere Europa zearreko ibilketan aprikatar askotxo ezagutu ditut, apaizak naiz laikoak, batez ere Dahomey, Côte d'Ivoire eta Kongokoak, prantsez ederki mintzatzen ziranak. Galde egin diet bein beren jatorrizko izkuntzak ia erreztasun horrexekin itz egin izan oi zuten ere. Baietzeko erantzuna egin didate guziek eta bere izkerari dagokion bezela lantzeko ia nola konpondu diran nik orduan berriz ere galdetu.

       Nere adixkide beltzak esan didatenez, beren eskoletan gauzak oso ondo prestatuak daude hortarako ta, Kongo'n batez ere, gaur ikasi bear diran gai guziak ikasteko jokabide ta idazti bearrezkoak azpalditik eratuak izan dira baita erabilli ere. Aoa bete ta utzi naute guk oraindik ezin asmatuaz ari gerana, aiek aspalditik antolatua dutela jakitean[80].

 

     Ondorioa?

     Estatuak seriotan hartu behar du euskararen irakaskuntza:

 

Estadoak benetan euskera salbatu ta sendotu baldin nai badu —eta nai bear luke, hori politika ona ta zuzena izango bailitzake nere iritziz— beste biderik eztu: merezi dun ohore guziekin, euskera eskolan sartzeko alegiñak egitea, ikasleak gaztelera ta euskera batean ondo landu ta sakondu ditzaken gisaz[81].

 

     Estatuak baliabide guztiak eskaini behar dituela euskara berrindartzeko eta gaurkotzeko, dio 1966an, baldintza egokitan bizi eta garatu dadin. Baliabide horietako bat, eskola:

 

Para ello se requiere llevar el vascuence a la escuela, implantar en ésta ciertas enseñanzas que permitan a los vascoparlantes, a los «euskaldunes» el leer y escribir en euskera. Es necesario implantar un «bilingüismo» inteligente, que no sea una imposición para nadie, sino un medio de completar y fortalecer la personalidad del niño «euskaldun»[82].

 

     1966an «Educación y Ciencia» Ministerioari eskari bat zuzentzen dio Euskaltzaindiak, Estatuko ikastetxeetan euskara landu eta irakatsi dadin. Karlos Santamaria eskabide hori sustatzera dator. Alferrik izango da euskal kulturan hasiberri den berrindartzetxo hori, eskolak laguntzen ez badu:

 

Pero este renacimiento, o lo que sea, de nada servirá si la inmensa mayoría de los niños «euskaldunes» no reciben en la escuela una formación mínima para que puedan ser algo más que unos analfabetos en su propia lengua materna[83].

 

     Urgentziazkoa da, gainera, neurriak hartzea. Aginte publikoari zuzentzen zaio, Estatuaren laguntza faltagatik euskara hiltzen bada, hori ez dela «heriotza naturala» izango garbi utziz, horrela, bidenabar, Estatuak daraman hizkuntza-politika salatuz.

 

Quizás esas medidas resulten también inútiles. Quizás la vieja lengua, como tantas otras cosas bellas y hermosas de este mundo, esté destinada a ser arrastrada por los vientos despiadados de la civilización técnica que padecemos. Esto, repito, no lo sabemos.

       Lo importante es tomar cuanto antes las medidas necesarias para intentar salvar al enfermo. No se le debe dejar morir, al menos sin esa elemental asistencia que la Academia de la Lengua Vasca reclama ahora del Poder público.

       Morir sistemáticamente privado de alimentación o de asistencia médica no es ya morir de «muerte natural».

       Esta clase de muertos merece otro calificativo menos eufemístico que no deseamos que nuestra posteridad pueda jamás ver aplicado a esta lengua tan entrañablemente querida por muchos de nosotros[84].

 

     Ã‘abardura gutxiko pentsamendua du horretan Karlos Santamariak. «A mi juicio no hay término medio. O el vascuence escrito se enseña en la Escuela o el vascuence oral morirá pronto»[85].

     Eskola, Karlos Santamariarentzat, euskararen salbaziorako agian ez da nahikoa, baina bai beharrezkoa. Ez da beti berdin izan. Bizi ahal izateko euskararen premiarik izan ez duen garairik izan da, orain arterainoko guztia hain zuzen. Orain, ordea, gizarte modernoan, zibilizazioaren udazkenetan gertatzen den bezala, instituzionalizatu, arautu beharra du kulturak. Gaurko zibilizazioaren mailan eskola gabeko hizkuntzak heriotza-arriskuan daude etengabe. Are handiagoa da arrisku hori burokrazia estatalaren eta zentralismoaren aldera aurreratu baitira teknikak.

     Kutsu horretako ideiez beterik dago Hezkuntza Kontseilari zela idatzi zuen artikulua:

 

La escuela es una condición necesaria para la salvación de euskera. De nada servirán, en efecto, la euskerización de los medios de comunicación, el bilingüismo oficial, etc., si todo esto se hace solamente sobre la base de una lengua invertebrada, es decir, no alfabetizada, carente de coherencia y unidad internas. Para la generalidad de los hablantes, el dominio gramatical de la lengua sólo se puede lograr en la escuela.

       Por otra parte, en la fase de civilización en que nos encontramos, la escuela y la lengua van sustancialmente unidos. No puede escuela sin lengua ni lengua sin escuela. Lo que suele llamarse «cultura general», se ha extendido ampliamente gracias al proceso técnico, y una lengua que quede fuera de los esquemas culturales correspondientes no puede vivir.

       Uno de los quehaceres más importantes de la escuela es la reflexión sobre la lengua. En cierto sentido, la escuela proporciona, a los hablantes de una lengua, la conciencia lingüística de la misma.

       La lengua vasca pudo vivir milenios sin escuela, en su desarrollo generativo exuberante, como el de las selvas que poblaban los montes vascos.

       Pero desde el momento en que la civilización moderna ha entrado aquí, y llega hasta el último caserío, puede decirse que nos hallamos en una nueva fase en la que lo selvático, a pesar de toda su riqueza, no puede ya pervivir sin unos aparatos que lo defiendan. (Quizás tendríamos que contentarnos con que las selvas se convirtieran en jardines)[86].

 

     Diogunez, Karlos Santamariaren pentsamenduaren baitan eskola da euskararen salbabidea. Eta, historikoki, konkretuki, ikastolak. «La 'ikastolización' fue, pues, una novedad de gran valor para la pervivencia del euskera y es casi seguro que sin ella el vascuence hubiera ya muerto del todo»[87]. Zer da, ordea, Karlos Santamarientzat «ikastolizazioa»? Ikastolak ez dira eskola arruntak.

 

Yo mismo lo he dicho, muchas veces: la ikastola no es simplemente una escuela en la que se enseña en euskera, sino algo mucho más importante y profundo que esto. En ella se trata de trasmitir al niño todo un modo de ser, una cultura propia, una historia, un pasado, cuya realidad no queremos que desaparezca bajo el peso de un supuesto progreso[88].

 

Ikastolen eredu propio eta berezi bat defenditzen du hemen Karlos Santamariak, 1989an ikastolak publiko egin nahi zituztenen aurka. Publiko egitea, Karlos Santamariarentzat, eredu espainol edo frantsesean egokiaraztea da, ez besterik; eta beraz, beren, orijinaltasuna pikutara botatzea.

 

Debo confesar que cada vez que oigo hablar de hacer públicas las ikastolas, encajándolas a la fuerza en el modelo escolar español o francés, me echo un poco a temblar.

       Â«Unificar la escuela» parece ser la consigna y la meta primordial de algunos educadores y políticos actuales en materia de enseñanza. Pero ¿por qué unificar? ¿Por que no perfeccionar el pluralismo y la libertad escolar, de modo que cada escuela pueda responder mejor a su propia vocación?

       Desde mi punto de vista, en esta como en otras muchas cosas, unificar significa a menudo hacer desaparecer. Desgraciadamente, ese paso que ahora se quiere dar a toda velocidad haciendo públicas las ikastolas de un modo forzado, puede significar la muerte de esta originalísima obra cultural en la que tanto entusiasmo y esfuerzo ha puesto una parte importante del pueblo vasco[89].

 

Euskara ohore guztiekin eskolara

 

     Horixe da Karlos Santamariak bere Kontseilaritzatik lortu nahi izan zuena, euskara ohore guztiz eskolan ezartzea. Lortu ahal zuen? Lor ahal zezakeen? Historiari utziko diogu ebaluazio-lan hori. Egindako zenbait urrats azaltzera mugatuko gara gu. Karlos Santamaria eta bere lan-taldearen anbiziorik aitortuena euskararen irakaskuntzari azpiegitura juridiko sendoak jartzea izan zen.

 

Euskara, obligazioz

 

     Hezkuntza Kontseilari gisa Karlos Santamariak izan zuen lehen istilua —eta agian, handiena— hasierako urtean, 1978an, izan zuen.

     Talka horretan, Karlos Santamariaren bi gai maite biltzen dira batean. Batetik, Estatuak konprometitu egin behar duela euskararen irakaskuntzan. Eta bestetik, euskarak eskola estatalera joan behar duela ofizialtasunaren ohoreekin.

     Eusko Kontseilu Nagusiko Hezkuntza Kontseilaritzak zabaltzen duen komunikatua Karlos Santamariaren testua da, itxura guztien arabera. Argia eta zorrotza da. Dirudienez, Madrileko Hezkuntza eta Zientzia Ministerioak ez zuen onartu nahi euskara obligazioz irakaskuntzan sartzea. Hurrengo urteko apirilean aterako zen Dekretuaren zirriborroaren gain zen eztabaida. zurrumurru eta filtrazio horiek adierazten duten borondaterik ezari gogor erasotzen die Hizkuntza Kontseilaritzak. Karlos Santamariak bere artikulu batean biltzen eta esplikatzen ditu deklarazio hartako pasarte nagusiak:

 

La Consejería —señala la nota— tiene que hacer constar que la expresada información —basada en fuentes oficiales—, según dice repetidas veces en la misma noticia, se confunden sistemáticamente dos aspectos muy distintos de la cuestión de la obligatoriedad: por una parte, la obligación que a juicio del CGV debe asumir el Ministerio de Educación y Ciencia de incorporar la enseñanza del euskera a los planes de estudio y, por otra parte, la obligación de aprender el euskera que trata el CGV de imponer.

       La cuestión que en este momento se discute es la primera; es decir, la incorporación del euskera a los planes de enseñanza, asumida como una «obligación» que el Estado acepta desde ahora, en virtud del propio decreto. Sin esta condición básica, el decreto puede quedar reducido a lo que suele llamarse un «papel mojado», es decir, a medidas más simbólicas que reales y enteramente al arbitrio de los órganos ejecutivos del Ministerio.

       El texto que propugna el CGV es prácticamente el mismo que figura en el decreto catalán: «La enseñanza de la lengua vasca será incorporada obligatoriamente a los planes de estudio de educación preescolar, EGB, Formación Profesional de primer grado y BUP. El Ministerio, en cambio, se niega a aceptar la palabra «obligatoriamente», que aparece en el decreto del catalán, alegando razones prácticas ajenas a la cuestión, que es, evidentemente una cuestión de principio.

       La obligación a que nos referimos es, en efecto, correlativa con el derecho de los padres de los alumnos de las escuelas estatales a exigir, si así lo desean, la enseñanza del euskera para sus hijos. Por tanto, no querer reconocer la obligación del Ministerio, respecto de la incorporación del euskera a los planes, equivale negar este derecho de los padres, cosa que la Consejería de Educación no puede aceptar en modo alguno, ya que de esta manera se colocaría a los alumnos de los centros estatales en condición de inferioridad en relación con los centros privados, en gran parte de los cuales se viene ya realizando la enseñanza del euskera. El euskera debe ir a la escuela estatal con todos los honores de la oficialidad. Esta es la tesis que sostiene el CGV[90].

 

Lan-taldea

 

     Karlos Santamariak «libreki» eta bere aldetik hautatzen du bere saileko lan-taldea. Lanean bazebilen eta esperientzia zuen jendea hartu zuen lagun bezala, hauek ziren:

 

     — Ikastola-gaietarako, Xabier Agirre.

     — Unibertsitate-alorrerako, Xabier Retegi.

     — Irakaskuntzarako, Karmele Altzueta.

     — Alor berezi gabe, Jesus Mari Larrañaga.

     — Karmele Altzuetaren ardurapean, batzorde teknikorako: Mikel Zalbide, Lontxo Oihartzabal, Mikel Lasa, Karmele Atutxa.

 

     Nahikoa nabarmen gelditu zen bahe politikorik ez zuela erabili aukera egiteko orduan. «Askatasun» horrek arazo bat baino gehiago ekarri zion bere alderdi barruan[91].

 

Euskara eskoletara

 

     Euskararen salbabide nagusia, ezinbestekoa, den irakaskuntza orokorrean euskarak presente egon behar zuen. Karlos Santamariak eta bere ekipoak ahalegin handia jo zuen horretan. Kontseilaritza hartu eta justu urtebetera onartu zuen, apirilaren 20an 1049/1979 Errege Dekretua Euskara irakaskuntza-sisteman sartzea arautzen zuena. Dekretu hau garatuz etorriko da abuztuaren 2ko Ordena. Katalanaren ondoren eta honen erreferentzian dator Dekretu hau.

     Dekretu honen bidez Estatuaren konpromisoa lortzen da, euskarak sarbide du Eskolaurrean, OHO eta LHko lehen mailan eta batxilergoan. Euskararen presentzia ez da EAEko lurralde guztietako eskoletan berdina. Egoera soziolinguistikoari egokitu nahian malgutasun handiz antolatzen da euskararen irakaskuntza. EKNko Hezkuntza Kontseilaritzak, Siadecoren laguntzaz, hiru eskualde-mota bereizten ditu: A («zona vasco-parlante»); B («zona no vasco-parlante»); eta C («zona especial», Bilbo eta inguruko bederatzi herri).

     Kontseilaritzaren aipatu komunikatuan honela justifikatzen da euskararen irakaskuntzaren egokitzapen hori:

 

Otra cosa es atribuir a la Consejería el propósito de imponer a todos los alumnos el aprendizaje obligatorio del euskera. En nuestro borrador se establecen condiciones limitativas claras, que facilitarían la aplicación del decreto y permitirían que éste se adapte a la realidad, con un respeto completo a la voluntad de los padres en esta materia, condición que, aparte de otras razones de más peso, viene, exigida por la más elemental prudencia, en beneficio del propio euskera. Así, en nuestro borrador se establece que la incorporación del euskera a los planes de enseñanza se efectuará en la forma y grado que se determine como más conveniente en cada caso, teniendo en cuenta la variedad de condiciones socio-lingüísticas existentes en el País y considerándose en su aplicación los deseos de los padres y las circunstancias personales de los alumnos.

       Estas condiciones son garantía suficiente de que la publicación del decreto propuesto por el CGV no llevará en ningún caso a situaciones impositivas ni inviables como, según parece, han declarado fuentes oficiales consultadas por Logos[92].

 

Ikastolen titularitate publikoa

 

     Euskara irakaskuntzaren sare publikoan sartzearekin batera, Ikastolen titularitate publikoa da Karlos Santamariaren garaiko lorpen handia. 1979ko Urriaren 15eko Akordioak estatutu juridiko publikoa ematen die ikastolei EKNren titularitatepeko eginez. Horretarako, EKNren eta Hezkuntza Ministerioaren artean hitzarmena sinatzen da.

     Puntu horretara iritsi aurretik pauso ugari eman ziren. Zein estatus eman ikastolei? Zer-nolako publikotasuna? Kontseilaritzaren barneko txosten batek aukera desberdinen berri ematen du eta Kontseilaritzak harturiko jarrera garbi azaltzen da bertan:

 

Actualmente las ikastolas están reconocidas como escuelas privadas, situación inadecuada que presenta numerosos problemas, tanto para las mismas ikastolas, como para la administración educativa en el País Vasco.

       La normalización de las ikastolas pasa necesariamente por su institucionalización, es decir, por su oficialización como centros públicos de un modelo especial.

       Por parte socialista se sugirió en un principio la idea de que las ikastolas fuesen estatalizadas, pasando simplemente a integrarse en la Escuela Nacional, es decir, la escuela estatal.

       Pronto se vio que esta solución era inviable pues las propias ikastolas la rechazaban.

       Se pensó más tarde en provincializarlas o municiparlas pero los inconvenientes eran aproximadamente los mismos.

       La Consejería de Educación ha adoptado una idea intermedia, es decir, una institucionalización de tipo público que responde a un nuevo modelo: la escuela pública no rigurosamente oficial pero dotada de características propias que la hacen auténticamente pública en el sentido funcional de la palabra... La nueva figura de escuela que queremos aplicar a las ikastolas es intermedia entre los dos modelos extremos que se nos presentan como inmediatamente posibles: la estatalización y la privatización.

 

     Batzorde bitarikoa jartzen da indarrean urriaren 15eko Akordioaren garapenerako: titulu gabeko irakasleen titulazioa da auzirik larrienetakoa normalizazio-bidean; eta bigarrena, arazo ekonomikoa. Lehen urtean 350 milioikoa da Madrilen laguntza; bigarrenean 600 eskatzen dio Karlos Santamariak; eta hirugarrenean, 1979-1980 ikasturteari zegokiona, 1.500 milioitik ez jaisteko eskatzen die Karlos Santamariak bere negoziatzaileei. De facto, 2.000 milioitik gorakoa gertatu zen.

 

«Euskararen Irakaslea» Diploma

 

     EKNko Hezkuntza Kontseilaritzak 1980ko otsailaren 26ko Ordenaren bidez «Euskararen Irakaslea» Diploma sortzen du. Gainerako titulu akademikoez gainera, euskara irakasteko Diploma hori beharko da aurrerantzean. Bi zati nagusi ditu programazioak: hizkuntza-ezagutza eta trebetasunak; eta bigarrena: hizkuntzaren didaktika.

 

 

[78] El Correo, 1991-04-08.

[79] Horren berri Euskaldunon Egunkaria-n (1991-05-17) eman zuen Felix Artetxe Eskolako Zuzendariak: «Han, 1940an, Hernaniko erretore Karmelo Labaka zela, honek, Karlos Santamariak eta laguntzaile talde txiki batek lanbide Eskola bat sortzeari ekingo diote. Gizon haiei bere ahaleginean, «gazteri langileari Hezkuntza oso eta lanerako gaikuntza» emateko zuten ardurak bultza eta eragin zien. Zailtasun askoren artean, 1948an eta 20 ikaslerekin bere ihardunaldiari ekin zion eskolak. Karlos Santamaria, Eskolako Patronato Batzordeko Buru izan zen urte askotan».

[80] «Bide bakarra», Zeruko Argia, 1964-10-25.

[81] Ib.

[82] «Bilingüismo inteligente», El Diario Vasco, 1966-04-17.

[83] «¿El vascuence a la escuela?», El Diario Vasco, 1967-01-08.

[84] Ib.

[85] «La escuela y el vascuence», El Diario Vasco, 1967-09-17.

[86] «El euskera como lengua escolar», Euskera, XXIV, 1979.

[87] «¿Desikastolizar las ikastolas?», El Diario Vasco, 1989-11-17.

[88] Ib.

[89] Ib.

[90] «El euskera debe ir a la escuela estatal con todos los honores de la oficial», Euskadi, 1978-08.

[91] «Berri zahar baten kronika» izenpean, hona Lontxo Oihartzabalen testigantza: «1.- 1978.a aurreratuxe zenean, martxo aldera edo, osatu zen Eusko Kontseilu Nagusi hura. Kontseilariak lankide bila hasi ziren han eta hemen lanpostu berriak itxuraz betetzeko asmoz. Eta gogo onez ala txarrez, ezer frogatu gabe dago oraindik, beren alderdiko ez ziren pertsona batzu aukeratu zituzten, hainbatetan, betekizun horietarako. Oraindik oraintsu salaketa batetan adierazi zaigunez, EEtik, HBtik eta ESEItik zetozenak edo izan behar zuten.

[2]- Karlos Santamaria jauna izan zen horrelatsuko erru bat egin zuena, bere lankidetzat onartu baitzituen Karmele Altzueta zena, Xabier Agirre, Lontxo Oihartzabal, Mikel Lasa, Xabier Mendiguren eta beste batzu. Horren kargu eskatu ere eskatu zioten bere alderdikideek orduko Hezkuntza Kontseilariari Durangon egindako batzarre batetan. Aukeratu zituenak aukeratu bazituen, beste egokiagorik ezagutzen ez zuelako hautatu zituela aitortu zien Santamaria jaunak batzarkideei, eta aproposagorik aurkeztuko baliote onartzeko prest zegoela, zeuzkanetatik batzu kanporatuz.

[3]- Xabier Arzallus jaunak, garaiko EAJko lehendakariak alegia, hartu zuen Hezkuntzarako alderdikide egokiak bilatzeko ardura eta erantzukizuna. Guzti honen berri ez zien gorde Hezkuntzako Kontseilariak bere lankide batzuei, eta baita hauei esan ere, bere ardurapeko lankideak presta zitzatela, ordua etorriz gero Kontseilaritza utz zezaten.

[4]- Durangoko batzar hura izan eta handik hilabete pare batetara edo, beste bilera bat izan ondoren, oso bestelako berriekin etorri zitzaigun Don Karlos: bere ordurarteko lankideekin segi zezakeela, azkoitiarrak ez baitzion ordezko egokirik aurkitzen alderdikideen artean. Eta horrelaxe segitu zuten Hezkuntza Kontseilaritzan ordurarteko infiltratu haiek.

[5]- Hilabete asko ez ziren pasa eta 1980.eko apirilean Jaurlaritza osatu zenean Etxenike jaunak hartu zuen Hezkuntzako ardularitza. Eta Karlos Santamariak utzi zizkion lankideekin segitzea erabaki zuen harek, beste berri batzu gehituz. Ikusten denez, nonbait, alderdiak ez zuen betarik izan hain epe laburrean Hezkuntzarako teknikari egokiagoak prestatzeko. Beraz, infiltratu haiek kanpoan uzteko aukera handiegirik ez zioten eskaini arduradun berriari.

[6]- Uste izatekoa da, Jaurlaritzaren beste Sailetan ere antzeko zerbait gertatua izanen zela. Aurkako frogarik ez da kaleratu behintzat.

Hau guztiau Xabier Arzallus jaunari gogora ekarri nahi izan diot, hurrengo batetan, beste batzokiren batetan hitzegiterakoan, gogoan har dezan. Egiaren erdia esaten duenak gezur baitu beste erdia, oroimen txar baten akatsa ustegabean tartekatzen ez den heinean bederen. Eta nik dakidalarik, artereosklerosi izeneko gaitzak ez du, oraindik, Arzallus jauna jo» (Egin, 1985-03-13).

[92] «El euskera debe ir a la escuela estatal con todos los honores de la oficial», Euskadi, 1978-08.

 

  • Bilaketa-sistema honek letra-multzoak bilatzen ditu (ez dago ez lematizatzailerik ez inolako analisirik).

  • Hitzaren hasiera bilatzen da beti, eta ez hitzaren barrukoa (etx bilaketak ez du aurkituko basetxe).

  • Hitz-multzoak bilatu daitezke, hitz-segida emanez gero (kristau fede adibidez).

  • Bilaketaren corpusa hautatzeko aukera dago: euskarazkoetan soilik / gaztelaniazkoetan soilik / hizkuntza guztietan (euskarazkoak, gaztelaniazkoak eta frantsesezkoak batera).

Nodoa: liferay2.lgp.ehu.es