Karlos Santamaria eta haren idazlanak
«ARGIA» etapa berri baten aurrean
Argia, 922 zk., 1982-01-31
ARGIA-ren berragerpena berri on bat izan da noski euskaltzale guztientzat. Orain problema bat aurkeztu dakieke ordea gure astekariaren idazle argiei, alegia, aurrerantzian nola jokatu euskal eginkizunaren gaurko egoera nahasiaz. Egokia izan dateke hain zuzen bitarte honetan ARGIA-ren helburu eta bidei ongi begiratzea, ondorengo arrakasta, nahiz ondapena, hortik etor daitekelako.
«Z. ARGIA» berrituaren lehenengo zenbakia 1963.urteko Martxoak hiru, agertu zen. Aldi hartan, sortzaileok izan ezik, ia inork ez zuen sinesten euskal astekari berriak luzaro iraungo zuenik. Fede handia behar zen benetan diktadura gorrian holako erokeria egiteko.
«Z. ARGIA» hirurogei urtetako euskal berpizkundearen aitzindari antzeko bat izan zela esan daiteke egiari uts egin gabe.
Izan ere, gaurko idazle ezagun askok Zerukoaren horrialdetan egin zituen bere lehenengo urratsak. Joanak direnetan Rikardo Arregi zenaren izena aipatu beharra da. Eragile aspergabeko, gazetari erne eta pentsalari sakona izan zen adiskide ahantzezin hura. Bera izan zen ere alfabetatze kanpainen lehenengoetako asmatzaile bat.
ARGIA-ren oraingo berragerpena euskal eginkizunaren une berezi batekin batera gertatzen da.
Nik ez dut esango, jakina, frankismoaren giro hartara atzeratuta izan garela. Azkeneko urte hauetan urrats izugarriak egin dira, egin ere. Lehengo egoerak egunekoarekin alderatzerik ez duela borondate oneko edonor pertsonak argi eta garbi ikus dezake.
Baina orain ofensiba berri bat hasi da euskararen etorkizuna kontrako frankismoarena baino makurragoa izan litekeena, azken finean euskara erabateko heriotzara eraman bait lezake.
Orain arte bi alderdi egon dira euskaltzaleen artean, aurrerakoiak eta tradiziozaleak dei genitzakenak alegia.
Lehenengoak euskara gaurkotu, normalizatu, bateratu eta eskolaratu nahi dute. Gaurko politika, zientzia eta pentsaeraren gai guztiak euskaraz erabiltzen saiatzen dira, nahiz eta hortarako euskal hiztegia oraindik eskasa izan.
Besteak berriz euskara batua eta modernizatua mundu hontako gauzarik txarrena bezela ikusten dutelako, euskalkien indartzeari ematen diote garrantzirik handiena. Esate baterako, eskola liburuak euskalki berezietan argitaratu egin dute, euskal eskola nazionala hiru bat lau eskoletan zatitzea absurdu bat dela ikusi gabe. Alde honetik zer nazio mota defendatzen duten honelakoak ez dut oraindik ulertu.
Orain beste irugarreneko talde bat agertzen hasi da dirudienez, perfekzio-zaleen alderdia alegia, ofendatzeko batere asmorik gabe esan dezadan.
Aipatu hauek gauza heldurik ez dagoela diote, orain arte egindako zenbait lanak oso gaizki eginak bait dira: borondate oneko jende ezjakinen lana besterik ez da diotenez. Beren okerkeriak jarraitzeko halako jendeari diru publikoak ematea astakeria izugarria izango litzateke nonbait.
Barkatu: esandako hauek gaizkitzat inork hartuko ez dituela espero dut, karikatura itxura badute ere.
Ordea nere iritzi apalaz «gerotik gerora» ibiltze honek arrisku handi bat izan dezake une honetan, lanak erdizka egitea baino askoz gehiago.
Baldin eta «geroko benturaren bentura benturaturik» galtzen bagara, zer gertatuko da gaurko euskararen berpizteaz?
Euskalerrian etorkizun politiko-kulturalari buruz zer dakigu? Espainian gauzak aldatzen badira nork garantizatuko digu etorkizun horren euskaltasuna? Gerokoan euskara indartzeko egin beharra diren lan perfekto guzti hoiek egiteko posibilitaterik izango al da benetan?
Honetan ere «ez dugu segurantzarik». Luzamenduen bidea, nahiz eta perfekzionismoaren ikuspuntutik onena izan, ez bide da gaurko euskararen egoerari gehienik dagokiona.
Prisa dugu egin behar dena egiteko.
«Egun bakoitzak bere eginkizuna dakar» dio Bibliak. Geuk ere gaurkoa gaur egin behar dugu, batzuek nahiko luketen bezain ongi ez egin arren.
Berriz ere «onena ongiaren etsaia» dela oroi arazi behar dugu. Euskal ikasle ezjakinen lema honoko esan ezagun hau izan liteke: «Besteak hobe egingo dute. Guk egiten dugu, egin ere».
Penagarria da hau esan beharra, baina Mitxelena jaunak irugarren frente bat iriki du euskararen etsaien poza handiaz. Hauek, bai Mitxelenari berari, bai UZEI langileei, ekiten hasi dira denborarik galdu gabe, guztia hautsi lortuko duten esperantzarekin.
Gazteizko irakaslea ez da bakarrik guztiok errespetatzen eta maitatzen dugun jakintsu bat, Unibertsitatean eta Eusko Jaurlaritzaren inguruetan itzal handiko pertsona bat baizik.
Eztabaida eta istilua jarraitzen baldin bada egoera hau oso galgarri eta arriskutsua izan daiteke euskararen etorkizunerako.
Dena den, gauza bat eskatuko nieke nik ARGIA-ren idazleei, alegia, astekari honek bere etapa berri honetan euskara berrituaren defentsa bandera nagusi bezela har dezaten.
Beste borrokak alde batera utziaz, ARGIA euskaltzale aurrekoi guztien aldizkaria izan dadin guztiz komeni iduritzen zait une honetan.
Bilaketa-sistema honek letra-multzoak bilatzen ditu (ez dago ez lematizatzailerik ez inolako analisirik).
Hitzaren hasiera bilatzen da beti, eta ez hitzaren barrukoa (etx bilaketak ez du aurkituko basetxe).
Hitz-multzoak bilatu daitezke, hitz-segida emanez gero (kristau fede adibidez).
Bilaketaren corpusa hautatzeko aukera dago: euskarazkoetan soilik / gaztelaniazkoetan soilik / hizkuntza guztietan (euskarazkoak, gaztelaniazkoak eta frantsesezkoak batera).