Mandatua

 

Zeruko Argia, 84 zk., 1964-10-04

 

      Itzal handiko gizon batek esan zidan bein Erromako agirienetako «dikasterio» batean; «Zuek, laikoak, idatzi ta argitaratu zazute ugari. Ezer okerrik baldin badiozute guk gero kondenatuko degu ta kitto».

      Orrelako kontseju onari jarraituko diot orain nik ere, ta kristau libertade sainduarekin Unamuno'ren erlijiotasunez pentsatzen dedana esango dizutet, naiz ta ontaz nere iritzia euskeraz azaltzea zail xamarra iruditzen bazait ere.

      Gure Unamuno gazteleraz oso ederki mintzatzen zan, bere gisara, bere mintzaera bereziarekin, eta bere itzak euskeratzeko ni baño beste maixu jakintsuago bat bearko litzake. Bañan, nola konpondu Unamuno'ren ideiak erakusteko bere itz berak autatu gabe?

      Dana dala bizpairu gauza esango dizkizutet beñepein.

      Lenengoa guziek dakizutena da: Unamuno'ren pentsaera ta sentikera etzirala katolikoak. Bere lanari ikustaldi bat ezartzea naikoa da hori argiro egiztatzeko.

      Bai, au aitortu bear izatea mingarria da, bañan gizon jator ura Elizatik joan zitzaigun eta ez degu katolikotzat agertzeko eskubiderik.

      Zein errudun? Galera hori, bere erru bakarragatik ala besterengatik ere bai?

      Hori iñork eztaki, Jainkoak izan ezik. Guk eztegu eskurik iñoren kontzienziarik epaitzeko. Eliza bera ezta sail ontan sartzen eta errespeto handia agertzen dio persona-barneari. Berak eztu iñor inpernura bialtzen, eztu arimarik kondenatzen. Jainkoa epaikari bakarra da, gizonen barnea ezagutzen dun bakarra.

      Nere iritziz au esatea ta berresatea oso bearrezkoa da. Idurimena oso irristakorra da ta batzuek «Unamuno kondenatua dagola» entzuten dutenean bereala gure On Mikel gar biziaz inguratua iduritzen zaie.

      Jainkoari esker, bere pentsaera Elizarekin bat ez etorri arren, zenbait erlijio-balore estimagarriak bazituen gure bizkaitarrak. Au ere guziok aitortu bear degu zuzen ta leial jokatzearren.

      Gaurko egunean beste sinismenetakoak euki ditzaketela esatea ezta arrigarria iñorentzat. Eta baliteke noiz edo noiz berea duten hori, katoliko geienenak baño sendo ta sakonagoa beste hoien batek izatea.

      Gure Unamuno gixarajoak Don Quijotek bezela, zaldun bakarra nai izan zuen, ez katolikoa, ez luteranoa, ez batere konfesioaren aldekoa. Basa-gudari gisa, beti mundu guziaren kontra, burrukan ibilli bear zuen. «Jainkoa nerekin ta aurrera, egiaren billa».

      Bere xedea, bere nai handiena, hori izan zan, Jainkoa ta gure geroaren arazoa etengabe erabiltzea, arazo horren askabidea arkitzeko batere itxaropenik ez izan arren.

      Txikitatik bere izpiritu-giroa oso erlijiokoia ta mistikara griñatua izan zan. Fedea galdu ezkero uts-zulo handi bat gelditu zitzaion biotz erdian eta bere bizitza guzian deadar ta negarrez Jainkoari deika jarraitu zion.

      Munduko aizekeriak eta ergelkeriak beti ezetsi zituen.

      Â«— Jendearen txaloak zertako nai ditut? —esaten zuen—. Zuri eskeintzen dizkizut, Jauna, bai txaloak bai iraiñak, nora eramaten nauzun ez bai dakit».

      Jainkoaren oroimenak eusten zion. «Ezaitez nitaz ahaztu, Jauna! Inpernua hori besterik ez bai da, Jainkoa gutaz ahaztea».

      Bañan noizean bein bere sinismenak uzten zuen eta bere barnean guda ikaragarriak arrotzen ziran. «Aiek zurrunbilloak, aiek! Ene Jauna! Jeiki ta erori, olatuak bezela, berriro jeikitzeko leize ondotik».

      Jainkoaren bearra, betikotasunaren gose-egarria. Hori da Unamuno'ren mandatua.