Artikulu hau jatorriz The Conversation argitalpenean aurki daiteke.

Kontabilitate ekonomiko-finantzarioak erakunde batek gizarteari ematen edo kentzen dion balio ekonomikoa erakusten badu ere, kasu bakarrean betetzen da hori: lehia perfektuko merkatu bat baldin badago, non prezioak eskaintzaren eta eskariaren arteko elkarrekintzak soilik finkatzen dituen, ingurumen eta gizarte kostuak barneratuta dauden eta ez dagoen merkatutik kanpoko transferentziarik.

Kasu horiek ia inoiz betetzen ez direnez, enpresek eta erakundeek gizarteari eman edo kendutakoaren balioa ezagutzea ahalbidetuko duten beste prozesu batzuk behar dira.

Horregatik, gero eta gehiago eskatzen da informazio soziala izatea, kontabilitate tradizionalak eskaintzen duenaren osagarri gisa.

Gainera, 2030 Agendak eta garapen jasangarriko 17 helburuek islatzen dute gizartearen pertzepzio orokorra dela kontabilitate ekonomiko-finantzarioak ez duela informazio egokirik ematen erakundeen gizarte eraginari buruz.

Ekonomia, gizartea, ingurumena

Testuinguru horretan ageri da emaitza hirukoitzeko eredua (‘Triple Bottom Line’, TBL), zeinak planteatzen duen erakundeek, helburu ekonomikoez gain, helburu sozialak eta ingurumenekoak dituztela. Balio sozialari dagokion zatiari buruzko kontuak emateko beharretik sortzen da kontabilitate soziala.

Gainera, alderdi interesdunen teoria (‘stakeholder’-ak) ezartzen da, zeinak eskatzen duen erakundeek balioa modu orekatuan sortzea beren interes talde guztientzat (enplegatuak, akziodunak, bezeroak, hornitzaileak, gobernuak, komunitateak). Orduan, horietako bakoitzerako sortutako balioaren informazio bereizia behar izaten da.

Europan, jasangarritasun txostenak ezarri dira, eta EBko herrialdeek beren legedietara ekarri dituzte.

Zer da kontabilitate soziala?

Moneta kontabilitate sozialak (‘stakeholder accounting’) erakunde batek bere interes talde guztiei transferitzen dien balioa moneta unitatetan kalkulatzea du helburu. Moneta unitateak erabiltzearen arrazoiak bi dira:

• Informazioa guztiok ulertzen dugun formatu batean transferitzen da.
• Informazio hori ekonomikoarekin eta finantzarioarekin bateratzen da.
• Era horretan, arlo soziala erakundeen estrategian eta eguneroko kudeaketan integratzen da.
• Kontabilitate soziala bi prozesu osagarritan egituratzen da, eta hirugarren bat ere gehitu dakieke:
• Merkatuko jardueren bidez transferitutako balioa, hau da, prezio bidezko kontraprestazioa dakartenak. Adibidez, ondasun eta zerbitzuen sorrera, sortutako lanpostuak edo ordaindutako zergak, besteak beste.
• ‘Ez merkatuko’ edo doako balio transferentziak, hau da, –zuzenekoak edo zeharkakoak–, interes taldeetako kideei benetan eragiten dieten azpikontratazioak, baina prezio bidezko kontraprestaziorik behar ez dutenak, edo prezio argi eta garbi diruz lagundua dutenak. Adibidez, GKE batek edo zerbitzu sanitario publikoek emandako doako prestakuntza.
• ‘Balio emozionaleko’ transferentziak, hau da, subjektuek ordaindutako transferentzia prezioari dagokionez jasotako balio superabita edo defizita. Esate baterako, soldata emozional ukiezina (lan giroa, ordutegi malgutasuna...) edo komenentziazko zerbitzuen balioa aparkaleku batean (zaintza, irisgarritasuna...), betiere horien monetizazioa prezioan sartu ez bada.

Gizarte balioa kalkulatzea

Kontabilitate ekonomiko-finantzarioa Luca Paciolik duela 500 urte baino gehiago Venezian egindako sarrera bikoitzaren ereduan oinarritzen da; kontabilitate sozial monetarioak, aldiz, Freemanek, Retolazak eta San-Josek 2020an garatutako ereduan du oinarria, ‘stakeholders’ teoriaren esparruan.

Gizarte balio integratua sortzen duten dimentsio bakoitzaren zenbatespen eta kalkulu prozesua desberdina da:

• Merkatu jardueraren inpaktua lortzeko, balio erantsia (EVA) kalkulatu behar da, eta ‘stakeholder’-en artean nola banatzen den aztertu behar da. Adibidez, hornitzaileei (komertzialak edo inbertsiokoak) egindako erosketekin sortutako inpaktua hornitzaileen balio erantsiaren sorrerari eta banaketari buruzko datuetatik lortzen da.
• Merkatukoak ez diren transferentziak lau etapako prozesu batean kalkulatzen dira:

1. ‘Stakeholder’-en mapa bat egitea.
2. Interes taldeekin hitz egitea, ‘balio aldagaiak’ identifikatzeko (erakundearen alderdiak, hirugarrenei balioa sortzen dietenak).
3. Aldagai horietako bakoitzerako neurri unitate bat ezartzea.
4. Erakundeak sortutako ‘output’-ak kuantitatiboki identifikatzea eta moneta balio bat ezartzea.

• Balio emozionalak bi kalkulu eskatzen ditu:

1. Truke balioaren eta ordaintzeko prestasun gehienekoaren arteko aldea, ordainketa errealen bidez identifikatua.
2. Interes talde bakoitzaren batez besteko gogobetetze indizea, balio aldagai bakoitzari dagokionez. Lagin esanguratsu bati aplikatutako galdetegi baten bidez lortzen da indize hori.

Adierazlea distantziarekin biderkatzeak interes talde bakoitzari aldagai bakoitzak sortutako balio emozionala erakusten digu. Ondoren balio erantsia lortzen da.

Azkenik, taula batean sartzen da interes talde bakoitzari transferitutako balioa, merkatuko jardueren, merkatukoak ez diren transferentzien eta balio emozionaleko transferentzien bidez. Emaitza erakundeak sortutako gizarte balioa izango da, eta ratio desberdinekin aztertu ahal izango da, finantza datuen antzera.

Ondorioak

Kontabilitate sozial monetarioak hainbat helburu ditu:

1. Gardentasuna eta komunikazioa hobetzea interes taldeekin, besteak beste, administrazio publikoarekin.
2. Sektoreko beste erakunde batzuekin alderatzeko aukera ematea.
3. Gizarte kontabilitatea estrategian eta kudeaketan txertatzea.
4. ‘Stakeholder’-ak erakundearen helburuan inplikatzea, bereziki bertako langileak.
5. Kontabilitate analitikoak garatzea lurraldearen, generoaren edo garapen jasangarriaren helburuen arabera.