“Latin testuak III. Erdi Aroko latina” da Filologia Klasikoaren ibilbidearen barruan (Filologia gradua) latinaren ezagutza praktikoari lotutako azken irakasgaia. “Latin hizkuntza” (I, II, III eta IV) sailean eta “Latin Testuak” (I, II eta III) sailean landutako irakasgaiaren berezko jarraikortasuna suposatzen du: aipatutako gainontzeko gaietan, Antzinateko egileek eta bere testu adierazgarrienak erabiltzen duten latin hizkuntza aztertzen da; honetan, ordea, Erdi Aroa deitzen dugun garai historiko luze eta anitzean Europan zehar erabilitako latina hainbat ikuspuntutik aztertzen da. Haren azterketari egoki heltzeko, komeni da ikasleek latin klasikoa menderatzea eta bere egile nagusien ezagutza jakin bat izatea, Erdi Aroko latinaren deskribapena latin klasikotik egingo baita beti eta antzinako autoreak ezinbesteko erreferentzia izan zirelako. Erdi Aroko latinaren azterketak eta bere testuak ezagutzeak eremu amaigabe eta zirraragarri baterako ateak zabaltzen ditu, hein handi batean oraindik ikertzeke dagoena, gaur egun Latin Filologiaren alorrean lan egiten duen edonork alde batera utzi behar ez duena.

Prestakuntzaren helburuak:

Erdi Aroan latinez idatzitako testuak ulertzea.

Erdi Aroan ekoiztutako latinezko testuek aurkezten dituzten hizkuntza berezitasunak identifikatzeko gaitasuna.

Erdi Aroan erabilitako latinaren azterketarako dauden tresna filologikoak ezagutzea.



Gaitasunak

— Modulurako gaitasunak (M13 modulua: Latin Filologia):

CM01: Edozein garaitako latinezko testuen literaltasuna ulertzeko gaitasuna, bai eta testuinguru historiko eta kulturalean eta, batez ere, literaturaren historian kokatzeko gaitasuna.

CM04: Latinezko testuen itzulpen eta hizkuntza eta literatur azterketa praktika bat eskuratzea.



— Tituluaren gaitasunak (gradua Filologian):

G004: Kultura eta literatura, haren bilakaera historikoa eta literatur kritikaren korronte teoriko eta metodologikoak ezagutu eta interpretatzea.

G005: Etengabe ikasteko eta eguneratzeko gai izatea, bai eta arazoak modu autonomoan eta taldean planteatu eta konpontzeko gai izatea, aniztasunetik eta kulturaniztasunetik norbere proiektu akademiko profesionala garatu ahal izateko.

G008: Filologiarekin lotutako ezagutza espezifikoak beste arlo eta diziplina batzuekin lotzea.

G010: Filologiaren aplikazio-alderdiak ezagutzea testuen edizioan eta zuzenketan, itzulpenean, terminologian, neologian eta hizkuntza-plangintzan.



— MEC oinarrizko gaitasunak

MEC1: Ikasleek DBH orokorrean oinarritutako ikasketa-arlo batean ezagutzak jabetzen eta ulertzen dituztela frogatzea eta normalean testu-liburu aurreratuek lagunduta egon arren, zenbait alderdi ere barne hartzen dituzte. beren ikasketa-eremuaren abangoardia.

MEC2: Ikasleek jakin dezatela beren ezagutzak beren lan edo bokazioan modu profesionalean aplikatzen eta beren ikasketa-arloko argudioen lanketa eta defentsan eta arazoen ebazpenaren bidez frogatu ohi diren gaitasunak edukitzea.

MEC3: Ikasleek gaitasuna dutela datu garrantzitsuak bildu eta interpretatzeko (normalean beren ikasketa-eremuan) izaera sozial, zientifiko edo etikoko gai garrantzitsuei buruzko hausnarketa barne hartzen duten epaiak egiteko.

MEC4: Ikasleek informazioa, ideiak, arazoak eta irtenbideak helarazi diezazkiotela publiko espezializatuari zein ez-espezializatu bati.



Ikaskuntzaren emaitzak:

Irakasgai honen amaieran, ikasleak gai izatea espero da:

1. Erdi Aroko latinaren fenomeno linguistiko zehatzak identifikatzea (CM01, CM04, G008, MEC1, MEC4 konpetentziak);

2. Erdi Aroan zehar latinaren historiako etapa esanguratsuenak identifikatzea (CM01, CM04, G004, G008, MEC4 lehiaketak);

3. Erdi Aroan zehar eskuz idatzitako testuen transmisioaren ondorioak ulertzea (CM01, CM04, G008, G010 trebetasunak);

4. Erdi Aroko bertso testuen baldintza formalak ulertzea (CM01, CM04, G008, G010 trebetasunak);

5. Erdi Aroko latinezko testuak ondo ulertzea (CM01, CM04, G005, G008, G010, MEC1, MEC2, MEC3, MEC4 trebetasunak).

1. Sarrera:

a. Erdi Aroko latin filologia.

b. Erdi Aroko latina.

c. Erdi Aroko latin literatura



2. Poesia azentuduna eta kuantitatiboa. (Latin prosodia eta metroaren nozioak).

Ariketak:

to. San Agustin, Psalmus contra partem Donati

b. Poesia goliardikoa

c. Gautier de Châtillon, Alexandreis



3. Prosa narratiboa

Ariketak:

a. Eginardo, Vita Karoli

b. Abelardo, Historia calamitatum

c. Pedro Alfonso, Disciplina clericalis



4. Testu dramatikoak

Ariketak:

1. Rosvita, Dulcitius



5. Erdi Aroko erudizioa:

Ariketak:

1. San Isidoro, Etimologiae

b. Alcuino, De orthographia

c. Lexikoak eta beste entziklopedia batzuk



6. Interes linguistikoko testuak

I. Azken proba baten bidez ebaluatuko diren edukiak (azken kalifikazioan % 70eko izango dena):

1. maisu-aurkezpenak: irakasleak ikastaroko gai bakoitzaren sarrera bat aurkeztuko du, zailtasun handiagoak eskain ditzaketen alderdiak argitu nahian.

2. testuen gaineko praktikak: kurtsoko ia saio guztietan aldez aurretik adostutako testuen ulermen osoa landuko dugu; Aurretik ikasleek testua aztertu izana eta aurrez aurre egindako lanak izan ditzaketen zailtasunak partekatzeko balio izatea aurreikusten da (testuak eGela plataformaren bidez emango dira eta adierazitako egile eta lanak izango dira).

3. latin hizkuntzaren ezagutzaren berrikuspena: testuen etengabeko irakurketak latinaren morfologia eta sintaxiaren alderdi garrantzitsuenen berrikuspen sistematikoa ekarriko du, azken ebaluazioaren gaia izango dena.



II. Banakako lan baten bidez ebaluatuko diren edukiak (azken kalifikazioan % 10 eta % 20 izango dira hurrenez hurren):

i. 1. ariketa praktikoa (azken notaren % 15):

1. Ezaugarriak:

a. Isidororen Etimologiatik ateratako testu baten (5.000 karaktere gutxi gorabehera) azterketa sintaktikoa eta itzulpena, irakasleak kurtsoko lehen egunean ikasle bakoitzari esleituko diona;

b. Analisia E. Valentí Fiol-en sintaxiari jarraituz egin behar da eta honako elementu hauek nabarmendu behar dira:

α. subjektua, objektu zuzenak eta zeharkakoak, predikatiboak, era askotako osagarriak, etab.

β. aipatutako sintaxian ezarritako tipologiari argi erantzuten dioten kasuen erabilerak (eta hauek bakarrik)

γ. mendeko perpausak

c. aukeran, hautatutako testuan aurkitzen diren Erdi Aroko latinaren ohiko berezitasun linguistiko horiek (morfologia, sintaxia, lexikoa) nabarmendu daitezke; horretarako, Elliott (1997) erabil daiteke (ikus § III.0) eta § III.1 eta III.2.

d. Analisiaren aurkezpena eGela-n aurkitutako lagina eredutzat hartuko da

2. zuzenketa eta ebaluazio prozesua:

a. Lauhileko 4. astean, ikasleek ariketa paperean aurkeztuko dute;

b. Irakasleak zuzenduta itzuliko du lauhilekoko 5. astean;

c. Ikasleek azken bertsioa entregatuko dute (paperean ere) lauhilekoko 6. astean;

d. Lauhileko 6. astean horretarako esleitutako tutoretzetan, ikasleek ahoz defendatu beharko dituzte irakasleak eskatzen dizkien laneko puntuak;

e. Lortutako nota amaierako notaren % 15 izango da

3. Ebaluazio-irizpideak hauek izango dira:

a. analisi sintaktikoaren zuzenketa (§ II.i.1.b-n adierazitakoa baino hitz gehiago izan behar ez duena)

b. itzulpenaren zuzenketa, pertsonala izan behar duena eta azterketa sintaktikoan adierazitakoari erantzun

c. Lanaren hautazko zatiak (§ II.i.1.c) kalifikazioa igotzeko baino ez du balioko, zati hori gabe gehienezko nota lortu ahal izateko.

ii. 2. ariketa praktikoa (azken notaren % 15):

Kasu honetan, ikasleek bi lan hauetako bat aukeratu dezakete:

1. "1. Ariketa praktikoa"ren ezaugarri berdinak dituen lana baina Walter Map-en De nugis curialium lanetik ateratako testu baten gainean: kasu honetan epeak hauek izango dira:

a. ikasle bakoitzari testua esleitzea: 6. astea

b. irakasleari entregatzea: 10. astea

c. ikasleengana itzultzea: 11. astea

d. amaierako bertsioa irakasleari entregatzea eta defentsarako tutoretza: 12. astea

e. Lortutako nota amaierako notaren % 15 izango da.

2. Eskuizkribu baten transkripzioan eta edizioan osatuko den lana: lan honen helburua testuak editatzeko praktika filologikoa hastea da, ms-ko orrialde baten transkripzio eta edizioaren bidez. Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. Lat. 1628, irakasleak gai honi buruz noizean behin emango dituen argibideak jarraituz.

iii. Azken azterketa (nota osoaren % 70):

Honako zati hauek izango ditu:

1. Ikasturtean klasean ikusitakoen antzeko testu bati buruz:

a. itzulpena hiztegiarekin (eta aukerako iruzkinarekin) (2,5 puntu)

b. gramatika galdetegia (2,5 puntu)

2. ikastaroan zehar klasean ikusitako testu bati buruz:

a. itzulpena hiztegirik gabe (eta aukerako iruzkinak) (2 pt.)

b. gramatika galdetegia (2 puntu)

3. Ikastaroaren edukiei buruzko galdera teorikoa (puntu 1)

• Ebaluazio Jarraituaren Sistema
• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 70
  • Banakako lanak (%): 30

Bi jardueratatik egingo da: 1, banakako bi lan (%30); 2, azken azterketa (%70). Biak "Metodologia" atalean azaltzen dira.



Oharrak:

1. Irakasgaia gainditzeko: a, banakako bi lanak gainditu behar dira; b, azken azterketaren zati bakoitza.

2. Deskribatutako zati bakoitza gainditzeko gutxieneko nota 5 da.



Irakaskuntza edo ebaluazio presentziala eteten den kasuetan xedapenak

Unibertsitateko agintariek irakaskuntza presentziala etetea aginduz gero, eskolak UPV/EHUk ezarritako sistema telematikoaren bidez emango dira. Irakasgaiaren alderdi hauetan ez da aldaketarik izango: programa, klasearen garapena, banakako zereginak, gida didaktiko honetan deskribatutako materialak. Tutorialak: posta elektroniko bidez egin daitezkeen kontsultak bide honen bidez egingo dira; Tutoretza birtuala beharrezkoa bada, posta elektroniko bidez eska daiteke eta BBCk edo antzekoak egingo ditu; Tutoretza kolektiboa BBCren bitartez ere egin daiteke.

Ebaluazio sistema:

1. Irakasgaiak ebaluatzeko sistemaren egitura orokorrari eusten zaio gida didaktiko honetan ezarritakoari, baina jarraian adierazitako aldaketak sartzen dira.

2. Gida didaktiko honetan aurreikusitako bi lanak adierazitako datetan emateko betebeharra mantentzen da. Ikasleren batek hura prestatzeko beharrezko materialak biltzeko zailtasunak izanez gero, irakaslearekin harremanetan jarri beharko du lan bakoitzaren ad hoc egokitzapena egiteko.

3. Azken azterketa ahozko proba baten bidez egingo da: BBC bidez egingo da (gutxi gorabehera 30 min. ikasle bakoitzeko). Azterketa ikasleak hala eskatzen badu soilik grabatuko da.

Egitura hau izango duen azken azterketa batetik bakarrik egingo da:



1. programa osatzen duten baina klasean ikusi gabeko egileen testu bati buruz:

a. itzulpena hiztegiarekin (eta aukerako iruzkinarekin) (2,5 puntu)

b. gramatika galdetegia (2,5 puntu)

2. Isidororen Etimologiatik ateratako testu bati buruz:

a. itzulpena hiztegirik gabe (eta aukerako iruzkinak) (puntu 1)

b. gramatika galdetegia (1,5 puntu)

c. analisi sintaktikoa (1,5 puntu)

3. galdera teoriko bat orr. Fontán-Moureren lanaren 9-42 (puntu 1)

1. eGelan ikasleen eskura jarriko diren hainbat testu.
2. eGelan ikasleen eskura jarriko diren hexametroak edo kopla elegiakoak neurtzeko beharrezkoak diren hainbat material.

Oinarrizko bibliografia

- F. A. C. Mantello - A. G. Rigg, Medieval Latin. An Introduction and Bibliographical Guide, Washington DC, 1996.

- D. Norberg, Manuel pratique de latin médiévale, París, Picard, 1968; trad. it.: Manuale di latino medievale, ed. M. Oldoni - P. Garbini, Roma, Avagliano, 1999 [1ª ed. 1974].

— K. P. Harrington - J. Pucci - A. G. Elliott, Medieval Latin, Chicago - Londres, The University of Chicago Press, 1997.

- P. Bourgain [- M.-C. Hubert], Le latin médiéval, Turnhout, Brepols, 2005.

- A. Blaise, Lexicon latinitatis medii aevi, praesertim ad res ecclesiasticas investigandas pertinens. Dictionnaire latin-français des auteurs du moyen age, Turnhout, Brepols, 1975.

- J. F. Niermeyer [- C. van de Kieft - J. W. J. Burgers], Mediae latinitatis lexicon minus, Leiden, Brill, 2000-2002 [1ª ed. 1976]. 2 vols.

- Mittellateinisches Wörterbuch bis zum Ausgehenden 13. Jahrhundert, Munich, Beck, 1967 ss.

Gehiago sakontzeko bibliografia

1. Erdi Aroko latinari buruzko sarrerak:
- Mantello - Rigg: v. supra
— Norberg: v. supra
— V. Paladini - De Marco, M., Lingua e letteratura mediolatina, Bolonia, Pàtron, 1980 [1ª ed. 1970].
— Bourgain: v. supra
— P. Stotz, Handbuch zur lateinischen Sprache des Mittelalters, Munich, Beck, 1996-2004, 5 vols.

2. Erdi Aroko latinaren antologiak:
— The Oxford book of medieval Latin verse, ed. F. J. E. Raby, Oxford, Oxford University Press, 1959 [reimpr. post.].
— A. Fontán - A. Moure, Antología del latín medieval. Introducción y textos, Madrid, Gredos, 1987.
— Harrington et al.: v. supra.

3. Lan orokorrak Erdi Aroko latinari buruz:
— E. R. Curtius, Literatura europea y Edad Media latina, México, FCE, 1981 [1ª ed. orig. 1948], 2 vols.
— L. Alfonsi, La letteratura latina medievale, Milán, Accademia, 1988.
— G. Cavallo - C. Leonardi - E. Menestó (coords.), Lo spazio letterario del Medioevo. 1. Il Medioevo latino, Roma, Salerno, 1992-1998. 5 vols.
— C. Leonardi (dir.), Letteratura latina medievale (secoli VI-XV). Un manuale, Florencia, SISMEL, 2003.
— R. J. Hexter - D. Townsend, eds., The Oxford handbook of medieval Latin literature, Oxford, Oxford University Press, 2012.

4.a. Erdi Aroko latin hiztegiak:
- Novum glossarium mediae Latinitatis […], Copenhague, Munksgaard, 1957 ss.

— Ch. Du Cange, Glossarium ad scriptores mediae et infimae latinitatis, Graz, Akademische Druck- und Verlagsanstalt, 1954 [1ª ed. 1678; reimpr. 1883-1887]. 5 vols.
< http://ducange.enc.sorbonne.fr/>
— Blaise: v. supra
— Niermeyer: v. supra
— Mittellateinisches Wörterbuch: v. supra
— F. Arnaldi, Latinitatis Italicae medii aevi lexicon, Florencia, SISMEL, 2001 [1ª ed. 1939-1964].

Aldizkariak

Bulletin Du Cange. Archivum latinitatis medii aevi (Ginebra, Droz, 1924 ss.)
Studi medievali (Spoleto, CISAM, 1928 ss.)
Italia medioevale e umanistica (Roma, Antenore, 1958 ss.)
Rivista di cultura classica e medioevale (Pisa, Istituti Editoriali…, 1959 ss.)
Mittellateinisches Jahrbuch (Stuttgart, Hiersemann, 1964 ss.)
Revue d’histoire des textes (París, IRHT, 1971 ss.)
The journal of medieval Latin (Turnhout, Brepols, 1991 ss.)
Filologia mediolatina (Florencia, Università di Firenze, 1994 ss.)

Medioevo latino. Bollettino bibliografico della cultura europea da Boezio a Erasmo (secoli VI-XV), Florencia, SISMEL-Galluzzo, 1978 ss.
Bibliographie annuelle du Moyen Age tardif: auteurs et textes latins, Turnhout, Brepols, 1991 ss.

Web helbideak

http://ducange.enc.sorbonne.fr/
http://www.thelatinlibrary.com/medieval.html
http://www2.fh-augsburg.de/~Harsch/augustana.html
http://www.mgh.de/
http://www.hist.msu.ru/Departments/Medieval/Cappelli/index.html