GAITASUNAK



Gaitasun espezifikoak



GM4.1 Ingurune sedimentarioen prozesu eta produktu nagusiak ezagutu eta identifikatu.

GM4.6 Arroka Sedimentario nagusiak ezagutu, hauen ezaugarriak eta ingurune geodinamikoa.

GM4.7 Arroka sedimentario nagusiak identifikatu, deskribatu eta sailkatzea,begi-bistaz (esku laginak) zein mikroskopio petrografiko bidez.

GM4.8 Landan, arroka sedimentario ohikoenak nola aztertu jakitea, grafiko adierztea (zehar ebakiak, zutabe estratigrafikoak,irudi geologikoak) eta landa-koadernoa egitea.





Zeharkako gaitasunak



G001 Analisia eta sintesia egiteko ahalmena.

G003 Informazioa bilatu eta gestionatzeko gaitasuna.

GO04 Hartutako ezagutza erabiltzea errealitateko arazo eta kasu praktikoetan.

G007 Antolatzeko, planifikatzeko eta denbora administratzeko gaitasuna.

GO09 Idatziz eta ahoz komunikatzeko gaitasuna.

GO10 Lan ona eta kalitatezkoa egiteko motibazioa.



DESKRIBAPENA:

Perologia Sedimentarioaren kontzeptua Arroka Sedimentarioen azterketaren baitan kokatzen da, hauen osaera, ehundura, sorrera sedimentario eta diagenesia aztertzen direlarik. Arroka siliziklastiko, karbonatozko, lurrunketaz sortuak, silizeozko, burdin-arroka, ikatz-arroka zein fosfatozko arroken sortze eta alterazio-prozesuak ere aztertzen dira.



HELBURUAK:

Ikaslea arroka sedimentarioen deskribapen makro zein mikroskopikoan trebatzea da, arroka hauek sailkatuz eta historia diagenetikoaren bereraikepena eginez. Litotipo nagusien ezaugarri industrialen ezagutza izango da bigarren helburuetariko bat, denborak baimenduko balu.

BLOKEA I

1.go gaia. Sarrera. Petrologia Sedimentarioa: helburuak, laburpen metodologikoa eta kontzeptu nagusiak. Ziklo geologiko-Petrologikoa.

2. gaia. Ale Sedimentarioen jatorria: detritikoak eta ez detritikoak. Arroka sedimentarioen osagai ezberdinak eta hauek zein ingurune sedimentarioetan diren ohiko.

3. gaia. Arroka Sedimentarioen Sailkapenak. Arroka detritikoetan, tamainarekiko (konglomeratu eta bretxak), hareharriak (arenitak eta wackak) eta lutitak. Eta bakoitzean tramaren osaera mineralogikoarekiko. Kareharrietan, ehunduran oinarritutako sailkapenak. Bestelako arroka sedimentarioetan, bakoitzari dagokion sailkapena.



BLOKEA II: Arroka sedimentario detritikoak (Siliziklastikoak)

4. gaia. Pikor tamaina, morfologia eta ehundura. Piko tamaina neurtzeko modu ezberdinak eta bakoitzaren mugak. Morfologia definitzeko forma, angelutasuna eta gainazal-ehundurak. Ehundura sedimentarioa, fabrika eta paketamendua.

5. gaia. Hareharrien mineral-osaera eta zergatia. Kuartzo mota ezberdinak, feldepastoak (potasiko, plagioklasak,pertitak, etab.), litoklastoak (extra zein intraklastoak).

6. gaia. Hareharriak eta ingurune tekto-sedimentarioa. Hareharri mota ezberdinek (Kuartzoarenita, litarenitak, arkosak eta wacka ezberdinak) eta metatu zireneko ingurune tekto-sedimentario eta klimaren arteko erlazioa (Dickinson et al. 1983).

7. gaia. Lutitak. Sarrera. Lutiten osaera mineralogikoa eta klimarekiko erlazioa. Buztin mineralen portaera garraioan. Sailkapena. Propietateak.



BLOKEA III: Arroka biokimikoak (Karbonatozko arroka sedimentarioak)

9. gaia. Ingurune kontinentaleko arroka (bio)kimikoak. Espeleotemak, kalkretak eta tufak. Kareharri lakutarrak. Eolianitak.

10. gaia. Ingurune itsastarreko arroka biokimikoak. Faktore mugatzaileak. Itsaso tropikal eta epeletako karbonatozko sedimentuak. Paleoekologia. Alokimiko ez eskeletalak: peloideak, klastoak (intra- edo extra-), ale agregatuak, ale inguratuak (kortoideak, onkoideak, ooideak eta pisoideak). Izakien eskeleto oso, disgregatu edo apurtuak.

11. gaia. Mikritaren jatorria. Organikoa eta ez organikoa. Karezko algen disgregazioa. Alga eta bakterioen prezipitazioa. Bioerosioa. Zati gogorren desintegrazioa.



BLOKEA IV: Diagenesia: Inguruneak eta Prozesuak

12. gaia. Ingurune diagenetiak: Eodiagenesia, mesodiagenesia eta telodiagenesia. Bakoitzaren sakonera eta tenperatura mugak.

13. gaia. Prozesu diagenetiko garrantzitsuenak, ingurune diagenetikoekiko: Bioturbazioa, Trinkotzea eta tramako ehundura-aldaketak, Zementazioa, Autigenesia, Birkristaltzea, Inbestrioa, Neomorfismoa, Presio-disoluzioa, Ordezkaketa, Zainak.

14. gaia. Dolomitizazioa: eredu goiztiar eta berantiarrak. Sailkapena.



BLOKEA V: Bestelako arroka sedimentarioak

15. gaia. Silizeko arrokak: jatorria eta terminologia. Hauspeatze mota ezberdinak. Silizezko arroken diagenesia: kuartzoaren heldutasuna eta birkristaltzea.

16. gaia. Arroka Ebaporitikoak: Ingurune sedimentarioak. Hauspeatze-sekuentzia eta mineralogia.



BLOKEA VI: Arroka sedimentadioak eta (paleo)klima

Seminarioetan, ikasleek irakaslearen gidaritzapean jorratzeko gaiak.

17. gaia. klimaren irakurketa arroka sedimentarioetan (siliziklastiko, kareharri, tufa zein espeleotemetan).

18. gaia. Arroka sedimentarioak hondakin-gordailu: CO2, CH4, hondakin erradiaktiboak, ….

19. gaia. Gaurko edo etorkizuneko arroka sedimentarioak? Itsaoen azidotzea, mikro eta makroplastikoak, …

Irakasgai honetako ikaskuntza emaitzak lortu ahal izateko modalitaterik garrantzitsuena praktikoa da. Baina jarduera mota ezberdinak jorratzen dira.



Lezio Magistralak (M)

Kontzeptu berrien azalpenak irakasleak emango ditu lezio magistralen bidez. Eskola hauek jarraitzeko beharrezkoak diren irudi, grafikoak zein beste materiala aurrez e-Gelara igota daude baina ez da apunterik banatuko ikasleak hainbat zeharkako gaitasun jorra ditzan, lana organizatu, planifikatu eta informazio berria topatu eta eskolan emandakoa osatze aldera. Beraien eskura dago (libreki dagoen pdf) Petrologia Sedimentarioko esku-liburu gaurkotua (Boggs 2009).

Orokorrean eskola teorikoak diren arren, eskoletan zehar irakasleak beste mota batzuetako jarduerak proposatuko ditu: galdera motzak eta arbelean egiteko ariketak. Hauek banaka edo taldeka egin ahalko dira, eGela bidez edo aurrez-aurre. Irakasleak ariketa batzuk zuzendu (ebaluatuko) ditu, ikasleak egin dituen akatsak zuzendu ahal izateko (heteroebaluazioa) eta beste batzu beraien artean zuzenduko dira (koebaluazioa).

Kontzeptu teorikoak ezagutu eta ulertzeaz gain, erabat garrantzitsua izango da interpretazio arrazoituak egitea.



Seminarioak (S)

Ikasturteko azken astean burutzen dira eta Petrologia Sedimentarioak gaur egungo klima aldaketaren eszenatokian egin ditzaken ekarpenak mahai-gaineratzen dira. Horretarako aukeratutako adibide konkretuak, artikuluetan publikatuak banatzen dira ikasleen artean aurretiaz eta irakasleak ekarritako zein ikasleei sortzen zaizkien galderetan oinarrituz, bideratzen dira seminarioak.



Laborategiko praktikak (GL)

Jarduera honetan klase magistralen bidez ikasleak bereganatutako ezagumendua praktikan jartzea da, kasu errealak bitarteko. Horretarako, ikasgaiaren baitan egiten diren landa irteeretako arroka-laginak zein Disziplina Anitzeko Kanpamenduko (3. Kurtsoko beste irakasgai ezberdin bat) lehen egonaldian jasotako arroka-laginak erabiliko dira.

Aldez aurretik, irakasleak aurreikusiko du eta xafla meheak prestatuta egongo dira praktikan lantzeko. Baina landa irteeran, ikasleek beraien laginketan jasotako lagin berri batzu ere prestatzen dira ondoren. Kasu honetan, Arazoetan oinarritutako ikasketa metodoa da praktikan jarriko dena, arrokaren azterketa petrologikoak landan planteatutako arazoak argitze aldera bideratuko dira.



Ariketa hauetarako material lagungarria laborategian bertan dago eta eGelan zintzilikatuko da praktikari dagokion txosten edo gidoia. Arroken azterketa begi bistaz zein xafla-mehen azterketa bidez (mikroskopioz) egingo da. Ariketa guzti hauek Laborategiko Kuadernoan jasoko dira, kurtsoaren amaierarako gutxienez 15 arroken azterketa egin behar direlarik (arroka 1/praktika orduko). Laborategi-koadernoa ebaluatu egingo da. Ikasleen lana zuzentze aldera, kurtsoan zehar praktika eskolen amaieran talde bakoitzetik 2-4 kuaderno jasoko dira, zuzendu eta bueltatzeko.



Mikroskopiopeko praktika ikasleak bakarka egin beharrekoa den arren, zalantza orokorrak argitzeko laborategiko pantailan proiektatuko dira xaflak eta denen artean aztertu/argitu.



Landa-irteerak (GCA)

Irteera hauen helburu nagusia eduki teorikoak praktikan jartzea da. Mundu errealean oinarritutako praktika da. Helburu nagusia ikasleak profesional gisa pentsatzen hastea da. Horretarako bi irteera egingo dira, bertan azalpen xumeak emango dira, eta ikasleak berak datuak hartzea da helburu. Datu bilketarako beharrezkoa den haserako materiala eGelan jarriko da.

Elkarlaneko ikaskuntza: Praktika honetarako 3 ikaslez osaturiko taldeak osatuko dira eta taldean antolatuko dute lana, elkarlana bideratuz, lana banatuz, erabakiak hartuz eta abar. Arazo praktiko askotan, ikasleek erantzun zuzen bat baino gehiago daudela ikusiko dute. Kasu erreala aztertu beharko dute, eta beraz, Proiektura Bideratutako ikasketa bat izan daiteke, mendiko Geologo lanaren adibide. Kasu konkretu honetan Landa-Koadernoa eskatuko zaie bertan arroken identifikazioa, norabide neurketak, zehar ebaki, zutabe estratigrafiko, eta aztertutako arroken sailkapenak egon behar direlarik. Ikasleen autonomia erabatekoa ez den arren, nahikoa handia behar du izan.

Landa-koadernoan, irteeraren bukaerako laburpena idatziz jartzea eskatuko zaie egunaren amaieran, egunean aztertutakoa sintetizatuz eta ondorioak jarriz: eguna, lekua, ikusitako arroken “gaia”, aztertutako segida, hartutako laginak (sigla eta kokapen estratigrafikoa) eta ondorioak.

Bi irteera burutuko dira, batean arroka detritiko siliziklastikoak aztertuko dira eta bestean karbonatozko arrokak, nagusiki. Eguraldiaren arabera eta eguraren argi-iraupenaren arabera aukeratuko dira landa guneak. LAnda-egun bakoitzean 5 orduko lan-jardunaldiak burutuko dira, bertaratzeko bidean beharko dugun denbora kontatu gabe. Itzulera ordua, errepide, landa-lekuaren kokapen eta eguneko klimatologiaren araberakoa izango da.



Landa-lana taldean egin arren, Landa-koadernoa nork berak berea entregatu beharko du.

EBALUAZIOA:

1) LEHENENGO DEIALDIA:

Nota finala (%100)

% 30 Ebaluazio jarraitua: Ikasturtean zehar ikasleak egindako lanak

% 10 Eskoletan, teoriako bloke-amaierako frogak (*)

% 10 Laborategi-kuadernoa (visu zein optikan); 15 fitxa gutxienez. Bakarkako lana

% 10 Landa-kuadernoa (2 irteera). Talde-lana baina nork berak berea entregatu.

% 70 Idatzizko azterketa teorikoa

% 40 Garatu beharreko proba idatzia

% 30 Idatzizko azterketa praktikoa: Arroka biren azterketa (sailkapena, deskribapena eta interpretazioa), visuz zein mikroskopioz.





EBALUAZIO METODOA:

Ikasgaiko edukia 3 bloke nagusitan banatuko da; blokeen bukaeran proba idatzia egiteko aukera emango da (*).

Optikako fitxak: ikasle bakoitzari 2-3 aldiz jasoko eta ebaluatuko zaio lan-kuadernoa, koebaluazioa (ikasleen artekoa) zein heteroebaluazioa (irakasleak) praktikan jarriz.





ARGIBIDEAK:

Ikasgaia bere osotasunean gainditzeko, ebaluatutako atal bakoitzeko nota ezingo da izan 4/10 baino gutxiago.



2) BIGARREN DEIALDIA:

Lehen deialdiko prozedura berbera, baldin ebaluazio jarraitua egin badu. Bestela ebaluzio froga berezia egingo zaio.



UKO EGIN:

Ikaslea lehen aipaturiko ebaluazio ataleratiko batera, gutxienez, aurkezten bada kalifikazio bidean sartuko da eta gutxiegi izango da hauetariko bat gainditzen ez badu edo batera aurkezten ez bada.



8.3 artikulua jarraiki, Ikasleek eskubidea izango dute azken ebaluazio bidez ebaluatuak izateko, etengabeko ebaluazioan parte hartu zein ez hartu. Eskubide hori baliatzeko, ikasleak etengabeko ebaluazioari uko egiten diola jasotzen duen idatzi bat aurkeztu beharko dio irakasgaiaren ardura duen irakasleari eta, horretarako, bederatzi asteko epea izango du lauhilekoko irakasgaien kasuan.



12.2. artikulua jarraikiz "etengabeko ebaluazioaren kasuan", azken probaren pisua irakasgaiko kalifikazioaren % 40 baino handiagoa bada, nahikoa izango da proba horretara ez aurkeztea azken kalifikazioa "aurkezteke" izan dadin.



Jokabide makur eta iruzurrezkoren bat gertatzekotan, UPV/EHUko ebaluazio probetan eta lan akademikoetan "jokabide makur eta iruzurrezkoak eragozteari eta etika akademikoari buruzko protokoloan" zehazten dena aplikatuko da.

NAHITAEZ ERABILI BEHARREKO MATERIALA
1. Eskuko Lupa eta lupa binokularra
2. Mikroskopio petrografikoa
3. Arroken esku-laginen bilduma
4. Arroken xafla-mehen bilduma
5. Atlas petrograafikoak (irakasleen edizioak barne)
6. Bibliografia orokorra

Aukerako Teknikak:
a) Katodoluminiszentzia
b) SEM (Ekorketazko Mikroskopio Elektronikoa)
c) EDX (Analisi elemental kualitatiboa)

Oinarrizko bibliografia

Adams, A.E., MacKenzie, W.S. & Guildford, C. (1984): "Atlas of sedimentary rocks under the microscope". Logman, England. 104 pp.

Boggs, J.R. (2009): "Petrology of Sedimentary Rocks" (2ª edición). Cambridge University Press. 600 pp.

Blatt, H. (1992): "Sedimentary Petrology" (2ª edición). University of Oklahoma. W.H. Freeman and Company, New York. 514 pp.

Greensmith, J.T. (1989): "Petrology of the Sedimentary Rocks" (7ª edición). Chapman & Hall,

London. 262 pp.

Scholle, P.A. (1978): "A Color illustrated Guide to Constituents, Textures, Cements and Porosities of Sandstones and Associated Rocks". AAPG Memoir 28, 201 pp.

Scholle, P.A. & Ulmer-Scholle, D.S. (2003): "A Color Guide to the Petrography of Carbonate Rocks: Grains, Textures, Porosity, Diagenesis". AAPG Memoir 77, 474 pp.

Scoffin, T.P. (1987): "An Introduction to Carbonate Sediments and Rocks". Blackie. 274 pp.

Tucker, M.E. (2001): "Sedimentary Petrology" (3ª edición). Blackwell Scientific Publications, Oxford. 262 pp.

Gehiago sakontzeko bibliografia

Crossey, L.J. Loucks, R. & Totten, M.W. (1996): "Siliciclastic Diagenesis and Fluid Flow: Concepts and Applications". SEPM Special Publications N0. 55. 216 pp.
Flügel, E. (2006): "Microfacies Analysis of Limestones". Springer-Verlag . 633 pp.
Houseknecht, D.W. & Pittman, E.D. (1992): "Origin, Diagenesis and Petrophysics of Clay Minerals in Sandstones". SEPM Special Publications No. 47. 282 pp.
McDonald, D.A. & Surdam, R.C. (eds.) (1984): Clastic Diagenesis. A.A.P.G. Memoir No.37. Tulsa. Oklahoma, 434 pp.
Moore, C.H. (1989): "Carbonate Diagenesis and Porosity". Developments in Sedimentology 46, Elsevier. 338 pp.
Pettijohn, F.J., Potter, P.E. & Siever, R. (1987): "Sand and Sandstone" (2ª edición). Springer-Verlag, New york. 553 pp.
Journal of Sedimentary Research
Sedimentology
Geogaceta
Revista de la Sociedad Geológica de España
Potter, P.E., Maynard, J.B. & Pryor, W.A. (1984): "Sedimentology of Shale (Study Guide and References Source)". Springer-Verlag, New York. 303 pp.
Tucker, M. (1988): "Techniques in Sedimentology". Blackwell Scientific Publication. 394 pp.
Welton, J.E. (1984): S.E.M. Petrology Atlas. A.A.P.G. Methods in Exploration Series No.4. Tulsa, Oklahoma, 237 pp.

Aldizkariak

EKAIA