José Martínez Hernándezek, UPV/EHUko Zientzia eta Teknologia Fakultateko Biokimika eta Biologia Molekularra Saileko Neuronal Ubiquitin Pathways taldeko Ikerbasque ikertzaileak, Grenobleko Neurozientzia Institutuko ikerketa batean parte hartu du. Bertan, ikusi dute zer dela-eta galtzen duen dinamismoa azkar aktinazko zitoeskeletoak  arantza dendritikoetan —alegia, beste neuronetatik datorren informazioa nerbio-pultsu bidez jasotzen duten neurona-ataletan— beta-amiloide peptidoak agertzean (alzheimerrak jota dauden pertsonen garunean pilatzen diren plaken osagaiak). Dinamika txikiagoa izateak informazioaren transmisioa behar bezala ez gertatzea dakar, eta, azkenean, arantzak berak galtzea eragiten du, bai eta neuronek gaitasun sinaptikoa galtzea ere.

Hiru dimentsioko proteina-egitura da zitoeskeletoa, eta zelulei barne-euskarria ematen die, baita zelulen egiturak antolatzen edo zelula barruko garraioan edo sartu-irtenetan lagundu ere. Zitoeskeletoaren osagaietako bat aktinazko harizpiak dira; Martínez doktoreak azaldu duenez, “ainguratuta daude baina etengabe mugitzen dira, eskailera mekaniko bateko mailak bezala. Proteina batek, 1 kofilina delakoak, harizpiak moztu eta aktina-unitateak banatzen ditu, eta horrela eusten dio aktibo dinamikari”.

Alabaina, 1 kofilina proteina fosforilatzen bada, hau da, fosforo-atomo bat gehitzen bazaio, jarduerarik gabeko egoerara pasatzen da, bere funtzioa betetzeari uzten dio, eta, horrenbestez, neuronen jarduera behar bezala gertatzea galarazten da. “Gure ikerketan, alzheimerrak jotako garunen laginak izan genituen aztergai, baita gaixotasunaren animalia-ereduak ere, eta ikusi genuen haietan neurona osasuntsuetan baino ugariago ageri zela 1 kofilina proteinaren forma ez-aktiboa”.

Beta-amiloide peptidoen, 1 kofilina fosforilatuaren eta ROCK entzimaren arteko lotura

Neurona-hazkuntzatan ikusi zuten beta-amiloide peptidoen eraginpean egonda, alegia, alzheimerrak jotako pertsonen garunean pilatzen diren plaken edo metaketen osagai nagusiaren eraginpean egonda, ugaritu egiten dela 1 kofilina fosforilatua, eta, horren eraginez, aktinazko harizpiak gehiegi egonkortzen direla, dinamismoa galtzen dutela eta arantza dendritikoen funtzionamendua asaldatzen dela. “Epe luzera, gainera, arantza gutxiago egotea eragiten dute beta-amiloide peptidoek; funtzional izateari uztean, denborarekin arantzak galtzen doaz”, azpimarratu du ikertzaileak.

1 kofilina fosforilatzeko bideetako bat ROCK kinasa da, molekulak fosforilazio bidez eraldatzen dituen entzima bat; fosforilazioaren ondorioz, molekula batzuk aktibatu egiten ditu, eta beste batzuk, desaktibatu. Ikerketan ikusi nahi izan zuten praktika klinikoan ROCK entzimaren eragina inhibitzeko erabili ohi den botika batek, Fasudil delakoak, leheneratzen ote zuen aktinazko harizpietan behatutako efektua. “Halaxe gertatzen dela ikusi genuen. Ez dugu ekintza-mekanismorik proposatu, baina frogatu dugu 1 kofilina fosforilatzeko bide hori inhibituta, beta-amiloide peptidoen eraginpean egonda ere, proteina ez dela  egoeraz aldatzen, eta, horrenbestez, ez dela aipatutako efektua gertatzen arantza dendritikoen zitoeskeletoan”, zehaztu du Martínezek.

“Gure emaitzek indartu egin dute ideia bat: ROCK entzima eta 1 kofilina proteina modulatuz saihets daitekeela gaixotasunaren hasierako faseetan beta-amiloide peptidoek arantza dendritikoetan eragiten duten kaltea. Hortaz, beharrezko jotzen dugu 1 kofilina proteinaren neuronetako fosforilazioa berariaz etengo duten botikak ikertzea, Alzheimerren gaitzaren kontrako etorkizuneko tratamendu medikoak sortzeko”, dio, bukatzeko, Martínez doktoreak.