Mendeetan zehar, mahastiak asko landu dira Mediterraneoko eskualdean. Gaur egun, mahasti-azalera handia du Espainiak eta berregituratze- eta areagotze-prozesu sakona jasaten ari da, besorako mahastiak ezarriz. Prozesu hori Europar Batasuna sustatzen ari da kostuak murrizteko eta produktibitatea handitzeko. Mahasti tradizionalak besorako mahasti bilakatzeak mahats altuagoak eskatzen ditu, bilketa mekanizaturako mahatsondo-ilara arteko distantzia handiagoa, ureztatzeko sistema eta lur-zati handiagoak.

“Mahastiak modernizatzeak dituen ondorioak oso ezezagunak dira oraindik, eta mahastiaren berregituraketak eragina izan dezake haietan bizi den faunan. Beraz, funtsezkoa da ulertzea nekazaritzaren modernizazioak nola eragiten dion biodibertsitateari. Lan honen helburua hau da: mahastiaren egitura eta erabilera zertan aldatzen den ikustea eta nekazaritza-ingurune horietan normalean bizi diren hegazti eta ugaztunetan zer eragin duen kalkulatzea”, adierazi du Xabier Cabodevilla Bravok, UPV/EHUko Zoologia eta Animalien Biologia Zelularreko Departamentuko ikertzaileak. Horretarako, “Espainiako hego-mendebaldeko 52 mahasti (26 tradizionalak eta 26 besorakoak) aztertu ditugu udan, mahastiaren egitura eta mahastietan egindako kudeaketa-praktikak konparatuz, eta mahasti-mota bakoitzean ohikoenak diren hegazti eta ugaztunak behatu ditugu”, gehitu du Cabodevillak.

Cabodevillaren arabera, “mahastien modernizazioak ondorio nabarmenak ditu faunaren biodibertsitatean, baina ez du eragin negatibo orokorrik hegaztiek eta ugaztunek mahastiari egiten dioten erabileran. Ikusi dugu espeziearen araberakoa dela eta espezie batzuk (eper gorria, buztantentea, kardamirua, txolarrea eta zozoa) besorako mahastietan ageri dira sarri eta beste batzuk (txorrua eta untxia), berriz, mahasti tradizionaletan. Hala ere, gauza jakina da ikerketa honetan aztertu ez diren beste zenbait espezie babesturentzat, hala nola, basoiloa, besorako mahastiak kaltegarriak direla”.

“Gainera, — jarraitu du Cabodevillak —, ikusi dugu espezie batzuek mahastiak erabiltzen dituztela mahastiaren ondoko lurrak goldagarriak badira. Adibidez, eper gorria eta Europako untxia agertzeko probabilitatea handiagoa da mahastiak lur goldagarrien ondoan daudenean. Horrek iradokitzen du mahastiak ez direla espezie horientzako habitat egokienak. Izan ere, espezie horiek, seguruenik, mahastiak erabiltzen dituzte udan babesleku gisa, zereala uzta eginda dagoenean, bere egituragatik eta eguneko ordu beroenetan berotik babesteko itzal-eskaintzagatik”.

Mahasti tradizionalen eta besorako mahastien arteko kudeaketaren beste desberdintasun nagusietako bat ureztaketa da. “Baliabide hidriko hori erakargarria izan liteke, halaber, hegazti edo ugaztun askorentzat udan. Gainera, ureztatze-sistemak ongarriak gehitzeko aukera ematen du, batez ere nitratoak. Hori arrisku larria izan daiteke ur hori edaten duten animalientzat. Jarduera hori, udan, besorako mahastien heren batean aplikatzen da ur-iturri naturalak urriak direnean, eta bereziki arriskutsua izan daiteke baliabide hidriko toxiko horrek erakarrita gerturatzen den faunarentako”, adierazi duUPV/ EHUko ikertzaileak.

Ikertzaileek aurreikusita dute aztertzen jarraitzea ureztapenak zer neurritaraino erakartzen dituen lehorreko laborantzako lurretako hegaztiak eta bestelako animalia basatiak besorako mahastietara, eta zenbatestea ureztatze-sistemaren bidez ura eta ongarriak aldi berean aplikatzean zenbatekoa den nitrato dosi toxikoen eraginpean egoteko arriskua.

Informazio osagarria

Azterketa Gaztela-Mantxako Erkidegoen Batzordearen (JCCM) Eskualde Garapeneko Europako Funtsak (Feder) finantzatutako AGROPERDIZ proiektuaren barruan kokatzen da. Proiektu hori Xabier Cabodevilla Bravoren doktore-tesiaren parte da, eta IRECeko eta  Zipkin Quantitave Ecology Lab Michigan Estatuko Unibertsitateko ikertzaileekin lankidetzan egin zen.