Ostiralean, martxoak 10, Euskal Herriko Unibertsitateak Emakumeen Nazioarteko Eguna ospatzeko ekitaldi instituzionala ospatuko du. Ospakizuna Hezkuntza, Antropologia eta Filosofia Fakultatean egingo da, Donostian, eta bertan Unibertsitateko zazpi emakume omenduko dira, “beren lan-jardueran erreferente izateaz gain, unibertsitate honetako emakume guztiek ibiltzeko bide errazagoa izan dezaten lagundu dutelako”. Halaber, Francisca de Aculodi, María Goyri eta Micaela Portilla sariak emango zaizkie gradu amaierako lanei, master amaierako lanei eta genero ikuspegiko tesiei.

Oraingo honetan, omendutako emakumeak izendatu dira, Gipuzkoako Campusean lan egiten duten emakume langileen artean: Mari Luz Esteban Galarza (Arteak eta Gizarte Zientziak); Mirari Antxustegi Bengoetxea (Zientziak); Paz de Corral Gargallo (Osasun Zientziak), Maggy Barrère Unzueta (Gizarte eta Lege Zientziak), Enkarni Gómez Genua (Ingeniaritza eta Arkitektura); Lourdes Arrien Marina (Administrazio eta Zerbitzuetako langileak); eta, in memoriam, Vicky Ateca Amestoy. Horiek guztiek ezagutza feminista zabala dute. Jarraian irakur ditzakegu Unibertsitatearen bilakaerari buruz egin dituzten hausnarketak, arlo bakoitzean emakumearen egoerari dagokionez.

Mari Luz Esteban Galarza

Arteak eta Humanitateak

Gizarte Antropologiako irakaslea Hezkuntza, Antropologia eta Filosofia Fakultatean

“Oso eskertuta nago aitortza honengatik eta oso pozik aurten sarituak izan direnen alboan egoteagatik, baina agian heldu da momentua talde-aitortzak ere egitekoa. Nire kasuan, behintzat, familia-plangintzan, hasieran, eta gero unibertsitatean, gizarte-antropologian, egin dudan ibilbidea ezin da ulertu egon naizen taldeei erreparatu gabe.

1998an, UPV/EHUn lanean hasi nintzenean, Teresa del Vallek lideratzen zuen lantaldean sartu nintzen. Han ere bazeuden Karmen Diez Mintegui eta Txemi Apaolaza, eta beraiekin ikasi nuen bai eskolak ematen bai ikerketak egiten.

Gerora, AFIT-Antropologia Feminista Ikerketa Taldea sortu genuen, gaur egun hamazazpi antropologok eta soziologok osatzen duguna, baina gure inguruan badabiltza ere beste ikertzaile batzuk. UPV/EHUko zenbait gradutan eta masterretan genero-ikuspegiarekin zerikusia duten ikasgaietan inplikatuta gaude eta ikerketa-proiektu zein kontratu desberdinetan. Norbanako lana egiten dugu baina taldekakoa ere bai eta beste irakasle, Administrazio eta Zerbitzuetako langileekin eta ikasleekin batera, gure ekarpentxoa egiten ari gara UPV/EHU eta euskal gizartea feministagoa izan dadin.

Beraz, aitortza hau AFITeko kide guztiena ere bada.”

Mirari Antxustegi Bengoetxea

Zientziak

Gipuzkoako Ingeniaritza Eskolako (Eibar) Ingeniaritza Kimiko eta Ingurumeneko irakaslea

“Urte askotako borrokaren ondoren, lankide askok lan egin dute gauden puntura iristeko eta erronka eta desberdintasunak hitzez adierazteko eta mahai gainean jartzeko ahots bat izan dezagun lortzeko, gure solaskideak berdintasunetik gure ahotsa entzuteko gai izatea da aurkitzen dugun beste erronka nagusietako bat.

Gaitasun hori falta denez, batzuetan autoritatea eta sinesgarritasuna kentzen zaizkio emakumeok igorri nahi dugun mezuari. Hori maila guztietan gertatzen da: bere gaian aditua denaren ikuspegitik, lanbideko lankide baten ikuspegitik edo kargu akademiko baten ikuspegitik. Eta oso dinamika arriskutsua da; izan ere, iritzi, datu edo ezagutza hori kontuan ez hartzeak gauzak konpontzen saiatzera eramaten du gizartea, oro har, ikuspegia aldatuta dagoen egoera batetik abiatuta. Adibide nabarmena da IHOBEk eta EMAKUNDEk Euskadiko klima-aldaketari buruz genero-ikuspegitik egin berri duten txostenaren ondorioetan. Txosten horretan aipatzen da emakumeek ordezkaritza txikia dutela klima-aldaketari buruzko erabakiak hartzeko organoetan, bai administrazioan, bai gobernu-maila guztietan. Hori gertatzen da emakumeek kezka handiagoa eta iraunkortasuna hobetzeko aldaketak egiteko konpromiso eta prestasun handiagoa agertu arren. Txosten horrek berak adierazten du emakumeek gizonek ez bezala jokatuko luketela zuzendaritza-postuetan klima-aldaketari lotutako erabakiak hartzerakoan.

Gizarteak ezin du onartu perspektiba falta hori. Emakumeoi entzun behar digute. Eta gure unibertsitatearentzat erronka inplizitua izan behar da profesionalak prestatzea, beren ikasketetan onak izateaz gain, ikuspegi guztietara zabaltzeko modukoak eta solaskideei berdintasunetik entzuteko gai izango direnak.”

Paz de Corral Gargallo

Osasun Zientziak

Psikologia Klinikoko irakaslea (erretiratua) Psikologia Fakultatean

“Asko eskertzen diot Euskal Herriko Unibertsitateari aintzatespen hau, unibertsitate honetan 30 urte baino gehiago Psikologia Klinikoko irakasle titular gisa lan egin izanagatik. Duela 10 urte hartu nuen erretiroa, eta nire harridura handia izan da errektorearen deia jaso nuenean, aitorpen horren berri emateko. Nire ikerketa-taldea Enrique Echeburúa irakasleak zuzendu zuen, eta hainbat lan-ildo zituen. Garrantzitsuenetako bat izan da sexu-erasoek eta bikotekideen aurkako tratu txarrek emakumeengan dituzten ondorioak ezagutzearekin zerikusia duen guztia, bai eta horiek sendatzearekin eta esku-hartze psikologikoarekin zerikusia duena ere. Gure helburuak, batez ere, emakume horiek berreskuratzea, haien osasun mentala indartzea eta banantzeari, salaketari, autonomia ekonomikoari, seme-alaben babesari eta abarri buruzko erabakiak hartzen laguntzea ziren.

Aldi berean, gure taldeak lan handia egin zuen gai horietan hezkuntza- eta gizarte-arloetan, hainbat gremio profesionalekin: udaltzaingoa, Ertzaintza, psikologoak, abokatuak, medikuak eta epaileak eta fiskalak. Lan hori Gipuzkoan egin zen lehenik, eta Araban eta Bizkaian gero. Gaur egun, profesional horiek guztiek prestakuntza berezia dute beren programetan.

Urteak aurrera zihoazen, eta indarkeria matxistaren ondorio psikologiko larriak hobeto ezagutzen ari ginen, eta tratamendu-programa eraginkorrak genituen eragindako emakumeentzat. Era berean, tratu txarrak ematen dituzten gizonen profilak egin ditugu haien bidez, eta haientzat tratamendu-programak garatu ditugu. Lehen datuak izan genituenean, argitaratzen hasi ginen, eta oso ondo onartu ziren. Espainiako eta atzerriko beste unibertsitate batzuetatik deitzen hasi zitzaizkigun, eta doktoretzetan, udako ikastaroetan eta abarretan klaseak emateko eskatzen ziguten.

Nire ikerketa-taldearen beste ildo bat adikzioak ziren. Kasu honetan, Ekintza-Dasalud elkarteak ludopatia zuten pertsonei gizarte-laguntza ematen zien, eta guk programa psikologiko espezifikoak eskaini genizkien arazo horri aurre egiteko. Hasieran gizonak bakarrik joaten ziren. Emakumeak aztertzea erabaki genuen, ea zergatik ez zuten laguntzarik eskatzen. Beraz, emakumeentzako lerro espezifiko bat ireki genuen, eta gertatzen zitzaiena sakon ikertu genuen, lagundu ahal izateko.

Ikasle eta lankidetzako bekadun asko izan dira proiektu horietan parte hartu dutenak, bai eta gai horiei buruzko doktore-tesiak egin dituzten kerketako beste bekadun batzuk ere, gaur egun beste unibertsitate batzuetako katedradun edo irakasle titular diren hainbat irakasleren laguntzarekin. Pedro Amor nabarmendu nahi dut, UPV/EHUko ikasle eta doktore izandakoa eta gaur egun UNEDeko irakasle titularra dena, tratu txarrei buruzko doktore-tesia egiteaz gain, gai horietan lanean jarraitzen duena. Eskerrak eman nahi dizkiet pertsona horiei guztiei, eta aintzatespen hau luzatu nahi diet.”

Maggy Barrère Unzueta

Gizarte eta Lege Zientziak

Zuzenbide Fakultateko Zuzenbide Administratibo, Konstituzional eta Zuzenbidearen Filosofia Saila

“Lerro hauek idatziko ditut azken zazpi urteetan, nire ikerketa-jardueratik kanpo, unibertsitate berdinzaleago baten alde egin dudan ekarpenaz: Justizia Sozialaren aldeko Klinika Juridikoan izan dudan parte-hartzea.

Justizia Sozialaren aldeko Klinika Juridikoa Zuzenbide Fakultatean sortu zen 2016an. Proiektu horrek zalantzan jartzen du, alde batetik, Zuzenbide Fakultateetako irakaskuntza juridikoak nola ematen diren, eta, bestetik, desberdintasun sozialekin zerikusirik ez duen unibertsitate-eredu bat. Bere premisak bi dira: 1) sexismoa, arrazismoa, klasismoa, kapazitismoa, heteronormatibismoa, fobiak deiturikoak (homofobia, transfobia, xenofobia) eta abar fenomeno endemikoak direla eta, beraz, horien aurrean ez dagoela Zuzenbide errugabe bat; eta 2) kultura juridikoan akritikoki – bidegabe- statu quo bat erreproduzitzen dela.

Ildo horretatik, klinika juridikoan Zuzenbidearen eta ezagutza juridikoaren despatriarkalizazioa presente egon da sortu zenetik. Izan ere, feminismo juridikoaren edo iusfeminismoaren praxia izan da haren leit motiv. Hortaz, zuzenbidearen eta eskubideen unibertsaltasun faltsuak (edo, beste era batera esatearren, emakumeak esplizituki eta inplizituki baztertzea eta, beraz, haien interesak, beharrak eta esperientziak baztertzea) klinikako prestakuntza-saioen eta lanen printzipio epistemologiko gisa funtzionatzen du. Indarkeria eta diskriminazioa botere-sistemetatik aztertzen eta tratatzen dira, eta ikuspegi sistemiko horretatik aztertzen dira kasuak. Lehen pertsonan kontatutako indarkeria- eta diskriminazio-esperientziek eta ikuspegi sistemiko baina plurala erabiltzeak (sexu-genero sistemara soilik bideratuta ez dagoena) aukera ematen dute egiaztatzeko patriarkatuak ez duela berdin funtzionatzen emakume guztientzat, eta indarkeria- eta diskriminazio-kasu intersekzionalak eta metatzaileak (emakume migratzaileak, paperik gabeak, ez-zuriak, ezintasunak dituztenak, lesbianak, trans-ak, intersexualak, prostituzioan aritzen direnak, etab.) konplexuenak eta zailenak direla jorratzeko.

Berdintasuneko masterrak eta graduondokoak – eta orain historia pertsonaletik ari naiz – ez dira aski erakargarriak Zuzenbideko ikasleentzat. Graduko 1. mailan Zuzenbidea ikasten ari direla berdintasunean laguntzeko diotenek, 4. maila amaitzen dutenean, ahaztu egin dituzte beren asmoak. Ikasketa juridikoetan, beraz, bada idealak desaktibatzen dituen zerbait. Horregatik, ikasleei feminismotik lan egiteko aukerak eskaini behar zaizkie (eta pentsamendu kritikoa garatzen duten beste ismo batzuk ere bai) gradua amaitu baino lehen, eta Justizia Sozialaren aldeko Klinika Juridikoaren funtsezko helburuetako bat norabide horretan urrats txiki bat ematea da.”

Enkarni Gómez Genua

Ingeniaritza eta Arkitektura

Arkitekturako Goi Eskola Teknikoko Fisika Aplikatuko Departamentuko irakaslea

“Ingeniaritza ikasketak hasi nituen fisika eta matematika gustatzen zitzaizkidalako. Ez nuen espero neska asko topatuko nituenik, bagenekien ingenieritza “mutilen gauza zela”. Horregatik ez ninduen harritu neska gutxi egoteak. Ikasketak egin ondoren, doktoretza egitea jarraipen bat izan zen, eta gero, UPV/EHUko Meatzeen Ingeniaritza Teknikoko Unibertsitate Eskolan hasi nintzen lanean. Han ere emakume gutxi ginen, bai irakasle bai ikasle.

Lanean hasi nintzenean, hori guztia hausnartzeari ekin nion. Evelyn Fox Keller-en liburu bat aurkitu nuen 'Reflexiones sobre Género y Ciencia', eta nolabait urte haietan izandako bizipen guztiez jabetu nintzen, ordura arte horretan pentsatzeko denborarik ere izan ez banu bezala. Orduan niregan halako sentsazio edo sentimendu nahasi bat sortu zen, gaur egun arte nirekin izan dena.

Feminismora horrela hurbildu nintzen eta nere inguruko lankideekin KE izeneko taldea sortu genuen, zientziaz irakurri eta eztabaidatzeko helburuarekin. Bide honetan bidelagun izan dut Lourdes Dominguez Carrascoso. Ezagutza feminista talde ezagutza da, inondik inora bakardadean egin daitekeena.

Ibilbidearen une honetan, atzera eta aurrera begiratzen dudanean, ez dakit non dagoen distantzia handiagoa, egindakoan edo egiteke dagoenean.

Emakumeok jarraitzen dugu gutxiengoa izaten ingeniaritza arloan, baina hori bezain garrantzitsua iruditzen zait zaintzaren arloan dagoen ezberdintasun handia ere, non gizonezkoak gutxiengoa diren. Horrek esan nahi du, nire ustez, gure gizarte patriarkal eta kapitalistaren oinarriak ez ditugula aldatu. Kopuruak sintomak besterik ez dira. Horregatik oinarri zein egitura horiek ez ditugu aldatuko zenbakiei begira. Zenbat neska hemen, zenbat mutil han. Arazoa egituran badago, fatxadari kolore morea jarriz, edo landareak balkoietan, eraikina bere horretan geldituko da. Itxurak egingo ditu, baina aldaketa sakonak ez.

Erraza da esatea “bizitza eta pertsonak erdian jarri nahi ditugula”, baina benetako politikak behar dira horretarako.

Dozentziari dagokionez, gure arloan oso eskasa da begirada feminista duen dozentzia bat. Erresistentzia handiak sortzen ditu, eta irakasleen esku gelditzen da. Ez dago curriculumean sartuta inondik inora.”

Lourdes Arrien Marina

Administrazio eta Zerbitzuetako langilea

Liburutegia. Medikuntza eta Erizaintza Fakultatea (Donostia)

 “Unibertsitatean lanean eman ditudan urteen kontua galdu dut (ia 30 izango dira) eta guztiak liburutegian. Eta, batzuetan, badirudi liburuzainoi ez zaigula interesatzen munduan gertatzen dena eta edozein ezagutza-arlotan lan egin dezakegula (eta neurri batean hala da), baina egia da gure eskuetatik igarotzen den liburu bakoitzak (jakina, batzuk beste batzuk baino gehiago) eraikitzen gaituela eta bere aztarna, bere esentzia uzten dutela. Garai hartako Irakasle Eskolako liburutegian urte askoan lan egiteko zortea izan nuen, eta uste dut halabeharrez kutsatu behar izan nindutela irakasleek transmititzen zuten irakaskuntzaren bidez pedagogiaren bultzadak eta mundua aldatzeko gogoak.

Geroago, bizitzako gorabeherek Medikuntza eta Erizaintza Fakultatera eraman ninduten. Erizaintza emakumez beteriko lanbidea bada, medikuntza izateko zorian dago. Hemen zortea izan nuen Fakultateko Berdintasun Batzordeko kide izatea eskaini zidatelako, atala ordezkatuz. Batzorde berri horretan jende gutxik parte hartu nahi zuen. Nik, Geografia eta Historia arlokoa naizenez formazioz, ideia interesgarria iruditu zitzaidan. Bestalde, Osasun Zientziak nire ezagutza-arloa ez zirenez, zenbait jarduera antolatzeko orduan nire mugak nituen eta ez nuen ekarpen handirik egiteko aukera Horregatik, eta liburutegian gaudenez, batez ere informazio asko eskura dugunez, bi buletin egiteaz arduratuko nintzela proposatu nuen: bata, azaroaren 25ekoa, Genero Indarkeriaren aurkako Nazioarteko Egunekoa, eta bestea, martxoaren 8koa.

Eta, horrela, urtero, emakumeok kaleak hartzen ditugun eta kolore morea modan jartzen den data hori iristen denean, buletin bat argitaratzen dugu. Buletin hori, nire lankide eta Berdintasunerako Zuzendaritzako kide Julen Zabalaren laguntzari esker, ia aldizkari txiki  bihurtu da, eta bertan biltzen dugu Unibertsitate Liburutegiak erosten duen amatasun/aitatasun, genero eta aniztasun sexual, maskulinitate, emakume eta zientzia edo feminismoen inguruko eztabaidari buruzko ekoizpen bibliografikoa.

Izan direnak, direnak eta izango direnak omentzeko modu bat da, iraganean berdintasunerako bidea erraztu digutenak eta, gaur egun, egunero bidea errazten digutenak. Hemendik aurrera, mila esker.”

Vicky Ateca Amestoy

In memoriam

Ekonomia eta Enpresa Fakultatea (Donostia)

Abenduan, ezustean eta bat‑batean; utzi gintuen Vicky Atecak. Lankideek diotenez, “nazioarteko Mikroekonomia Aplikatuaren eta Kulturaren Ekonomiaren esparruan baimendutako ahotsa izan zen, batez ere parte-hartze kulturalaren, kontsumo-ohituren, kapital kulturalaren eta teknologiaren eraldaketen esparruan.”

In memoriam: Vicky Ateca Amestoy