Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitateko Testura Analizatzeko Laborategiak (LaTEX), Olaia Martínez irakaslea buru duela, hamar urte daramatza disfagia duten pertsonen dieta egokitzeko esparruan ikertzen. Food Hydrocolloids aldizkariak ikerlan bat argitaratu berri du, ‘Sensory perception and flow properties of dysphagia thickening formulas with different composition’ izenekoa (Disfagiarako formula loditzaileen zentzumen pertzepzioa eta fluxu propietateak, hainbat osaeratakoak). Izen handiko aldizkaria da hori, zientzia eta elikagaien teknologiaren arloko nazioarteko seigarren garrantzitsuena gaur egun, hain zuzen.

Elikagaiak irensteko zailtasunari esaten zaio disfagia, eta biztanleriaren ehuneko handi bati (% 8) eragiten dion arazo larria da. Eragin hori are handiagoa da, gainera, adineko pertsonen eta gaixotasun neurodegeneratiboak dituztenen artean (% 30-80). Inguruabar hori desnutrizioarekin lotuta dago eta horrek, egoera patologikoak larriagotzeaz gain, heriotza ere ekar dezake, dela elikagaiak eztarrian trabatzeagatik, dela arnas konplikazioengatik.

Argitaratutako artikuluan, azterlan bat deskribatzen da: Gasteizko zenbait boluntariok, eskuzabaltasunez, loditzaileak dastatu zituzten; hain zuzen ere, osaeran goma jangarriak (xantana, guar) dituzten loditzaileen irensketa propietateak ebaluatu zituzten, eta almidoiekin egindako beste loditzaile tradizional batzuekin alderatu. “Produktuok baliokideak balira bezala eskaintzen eta erabiltzen dira, baina oso bestelako portaera dute ahoan, argitaratutako azterlanak agertzen duen bezala”, aipatu du Olaia Martínezek. Horrek, bada, inplikazio garrantzitsuak ditu disfagia duten pertsonen irensketa segurtasunari dagokionez. Lanak, aurreko beste batzuen ildo beretik, elikagai lodituen estandarizazioan oraindik ere dauden aldakortasun handiaren eta hutsune garrantzitsuen berri ematen du.

Alde batetik, disfagiarako elikagaiek pertsona bakoitzak irensteko duen zailtasun mailari egokitutako testura behar dute. Elikagai solidoak pure homogeneo bihurtu arte birrindu eta likidoak loditu ohi dira. Hori funtsezkoa da elikagaiak irensteko seguruak izan daitezen, eta asfixiarik eragin ez dezaten, bai eta arnas infekzioak eragin ditzaketen hondarrak utz ez ditzaten ere. Bestetik, mantenugai ugari izan behar dituzte, desnutrizioa saihesteko. Azkenik, zentzumen aldetik atseginak izan behar dira, hartu behar dituenak otorduen ohiko zati gisa onartu ahal izan ditzan.

Dastatzean, produktu komertzialetan erabilitakoak baino estuagoak diren loditasun aldaketen artean bereizi ahal izan da. Kontzentrazio altuagoetan –esaterako, budinean–, zailagoa da aldaketoz ohartzea. Ondorioz, “loditzaile komertzialak prestatzeko jarraibideak berrikusi egin behar dira –ikertzaileek ohartarazi dutenez–. Fluxu proben datuek berretsi zutenez, produktuaren oharrak ez datoz beti bat kategoria estandarizatuekin. Loditzaileak pauta estandarretara egokitzeko ahalegina egin behar da; hartara, berme klinikoa handiagoa izango da, bai eta kudeaketa efizienteagoa ere, produktua gehiegi erabiltzea saihestuz”.

Beste ekarpen batzuen artean, testura egokitua duten elikagaiak disfagia duen pertsona bakoitzaren eskakizunetara zein mailatan egokitzen diren aztertzeko objektiboa eta efektiboa den zentzumen protokolo bat garatzen ari da UPV/EHUren ikertaldea. “Gaur egun esparru zientifikoan erabiltzen diren erreferentziako teknika analitiko konplexuetatik urrun, senideek eta esparru kliniko-asistentzialeko langileek aipatu zentzumen protokoloa irensketa segurtasuneko berme gisa erabil lezakete, behar bezalako prestakuntzarekin”, ikertzaileak baieztatu duenez.

LaTEXek arazo larri hau aintzat hartzeko beharraz ohartarazi nahi du administrazioa, eta eskatu nahi dio baliabide gehiago bidera ditzala ikerketa ildo honetara, bai eta diziplina anitzeko lankidetza bultzatu dezala eremu honetan elikagaien teknologiako espezialisten, sukaldarien, nutrizionisten eta osasuneko profesionalen (logopedak eta gastroenterologoak, tartean) artean. “Asko dugu egiteko oraindik ere eremu honetan”, esan du amaitzeko.