Hilabeteen arrapaladan, ahaztua nuen blog honetan aipatzea 2020an argitaratutako artikulu bat, ahozko historien inguruan. Hauxe da artikulua, deskarga librean:
Encina, J., Ezeiza, A., & Delgado de Frutos, N. (2020). Historias orales como herramienta para la convivencialidad. Revista Latinoamericana Estudios De La Paz Y El Conflicto, 1(2), 13 – 38. https://doi.org/10.5377/rlpc.v1i2.9828
Ikerketa ugaritan erabiltzen dira ahozko iturriak. Horietariko hainbat epistemologikotzat jotzen dituzte, beste hainbatentzat metodologikoak dira, eta beste zenbaitentzat teknika edo tresnak. Artikulu honetan, jendearekin eta jendearengandik 25 urtetan zehar garatutako hamaika ikerketa-proiekturen arteko alderaketa egin dugu, horietarik seitan ahozko historiekin lan egin dugu eta bostetan ez. Artikuluaren hasieran, gure ikuspegi epistemologikoa argitu dugu eta ahozko historien tresna bizi-historiekin eta ahozko historiarekin kontrastatu dugu.
Alderaketen emaitza gisa, ondorioztatu dugu zein garrantzitsua den ulertzea dispositibo eta tresna hauek ez direla kaltegabeak. Ahozko historien tresna dinamizazio komunitariorako baliagarria da soil-soilik komunitate horren une eta egoerarako egokia bada, hau da, ez dira ahozko historiak bildu behar ikertzaileak tresna hau erabiltzea gustuko duelako, edo beste proiektu batzuetan funtzionatu dutelako, baizik eta gauden komunitatearen egokiera ondo aztertu ostean. Ez dugu jendea ikuskizun bilakatu behar, ezta erabili ere sistemak legitimatzeko (adibidez, bake-prozesu instituzional bat abiatu delako).
Azkenik, hainbat hausnarketa gehitu ditugu kultura herrikoien eta dinamizazio komunitarioaren inguruan.
Gure ikerketa-taldean (ISM-UPV/EHU) proiektu bat prestatzen ari gara 2021-2022 ikasturterako, hezkuntza-erakundeetan ahozkotasuna dinamizatzeko, eta parte hartu nahi duten irakasle, ikertzaile, eragile edota ikastetxeak gonbidatu nahi ditugu, bide hau gurekin batera ibiltzeko.
Lehen Hezkuntzan nerabezarorantz hurbildu ahala, euskararen erabilera harreman informaletan jaitsiz doa, eta Bigarren Hezkuntzan zailtasun nabarmenak ditugu euskara irakasle-ikasle harremanetik kanpo erabiltzeko (atsedenean, pasiloetan, talde-lanetan…). Zailtasun hau Unibertsitatean ere sentitzen dugu.
Gure pertzepzioa da ezinbestekoa dela euskara harreman moduetan berkokatzea, eremu akademikoa erdigune izatetik ingurune informaletarantz dezentratzera eta kulturartekotasunean dinamizatzea.
Proiektu honen asmoa da hezkuntza-maila desberdinen esperientziak konektatzea, printzipio komun batzuetatik abiatuta, gunean guneko berezitasunak kontuan hartuz eta autonomiaz eta interdependentziaz lan eginez.
PROIEKTUAREN LEHEN ZIRRIBORROA
Proiektuaren lehen zirriborroari begiratu bat eman nahi badiozu, ESTEKA HONETAN irakur dezakezu.
2021eko irailean hasi nahi dugunok, maiatzean abiatu behar dugu etika batzordearen prozedura (gizakiekin lan egiteko edozein proiektuk unibertsitatearen etika batzordearen baiezko txostena behar du).
Horregatik, parte hartzeko interesik baduzu, MAIATZAREN 10ERAKO eposta bat idaztea eskatuko dizugu, argibideak emateko eta parte hartzeko moduen inguruan eztabaidatzeko: ainhoa.ezeiza@ehu.eus
Mezua idazteak EZ DU INPLIKATZEN parte hartuko duzu(e)nik. Ulertzen dugu erabakia hartu aurretik, hainbat alderdi komentatu eta argitu behar direla.
Ez duzu itxaron behar epea amaitu arte. Nahi duzunean jar zaitezke harremanetan nirekin, gauzak komentatzeko edo argitzeko.
Datorren asteartean, apirilak 20, 18:00etan, saio interesgarri hau gauzatuko da online:
Nola landu filosofia haurtzaroan?
Imanol Alvarez, Xabi Salaberria eta Maddi Nazabal irakasleek euren esperientziak eskainiko dizkigute haien ikastetxeetan haurrak filosofatzera gonbidatu dituztenean.
Filosofia Lehen Hezkuntzako graduko ikasketetan ez da espresuki lantzen, ez delako eskolaren curriculumeko “irakasgai” bat, baina pentsamendu kritikoaren garapenean, Filosofiaren jakintza arloak zeresan handia du. Komunikazio gaitasunaren garapenean ere, ekarpen interesgarriak etor daitezke Filosofiatik.
Datorren ostiralean, apirilak 16, 10:30etan, online hitzaldia antolatu du Hizkuntzategiak, Hizkuntzaren eta Literaturaren Didaktika Sailaren laguntzaz.
Hitzaldian, Gasteizko Grant Vela ikastetxeko irakasleek euskara, gaztelania eta ingelesaren trataera bateratua nola gauzatzen duten azalduko dute, Montessori metodoarekin uztarturik, Haur Hezkuntzan.
Koordinatzailea: Urtzi Reguero (UPV/EHU)
Moderatzailea: Ana García (Grant Vela School)
Egitaraua
Aurkezpena eta sarrera
Ingelesaren kokapena proiektuan (gaztelaniaz)
Euskararen lekua (euskaraz)
Saioa ordubete ingurukoa izango da. Ez da beharrezkoa izena ematea (sarbide irekia).
Fontes Linguae Vasconum 50 urte. Ekarpen berriak euskararen ikerketari argitalpena paperean duela hilabete batzuk argitaratu ostean, aste honetatik aurrera sarean ere eskuragarri duzue, artikuluz artikulu deskargatzeko moduan, esteka honetan:
Artikulu honetan, ahalegin berezia egin dugu ahozkotasunaren dinamiken inguruan gakotzat ditugun alderdi teorikoak hautatu eta praktikara eramatean kontuan hartu beharrekoak zehazteko.
Ahozkotasunaren dinamiken inguruan prestatzen ari garen ikerketa-proiektuaren marko teoriko-praktikoaren sintesia da, eta espero dugu lagungarria izatea gai honetan sakondu nahi duten ikertzaile eta irakasleentzat.
Nola erreferentziatu:
Ezeiza, Ainhoa & Encina, Javier (2020). Ahozkotasunaren didaktika ikuspegi dialektikotik abiatuta. E. Santazilia, D. Krajewska, E. Zuloaga, & B. Ariztimuño (arg./eds.), Fontes Linguae Vasconum 50 urte. Ekarpen berriak euskararen ikerketari / Nuevas aportaciones al estudio de la lengua vasca (pp. 253-265. or.). Nafarroako Gobernua, Kultura eta Kirol Departamentua, Vianako Printzea Erakundea-Kultura Zuzendaritza Nagusia. https://artxiker.ccsd.cnrs.fr/artxibo-02972265 doi: 10.35462/fontes50urte.16
Dulantziko Mitxoleta Libertarioen 25. saio honetan, Ainhoa Ezeiza esatariak baloreen gaia ekarri du, kontzeptu honen atzean ezkutatzen diren esanahiak azaleratzeko eta hezkuntzarekin duten loturaz hausnartzeko.
Hezkuntzaren eremuan, eta indar bereziki handiz, Lehen Hezkuntzan, baloreak landu behar direla azpimarratzen da behin eta berriz. Kasualitatez, balore horiek askotan sozialdemokraziaren ideologian oinarrituta daude eta burgesiaren baloreak izaten dira, sistemaren onarpena sustatzen dutenak.
Iturria: Ricardo Baroja Eskola
Baloreetan heztea hainbat printzipio etikorekin konprometitzea esan nahi du, gure eta besteen ekintzak eta jarrerak ebaluatzeko balio duten printzipio etikoetan heztea. Hau da: baloreak ez dira iritzien munduan geratzen, portaerak gidatzeko tresnak baitira.
Baloreei buruz hitz egiten denean, abiapuntua adostasun moral minimoa da, gizartearen ongizatea lortzeko. Kontsentsu soziala da baloreen nolakotasuna markatzen duena. Baina kontsentsu hori eraikitzean, partaidetza ez da horizontala, botere handiagoa dutenek askoz pisu handiagoa dutelako kontsentsu hori eratzean, “herri xeheak, bere ezjakintasunean, ez dakielako”. Horren ondorioz, baloreen hautaketa eta garapena goikoek zapalduengan ezarri behar dituzten printzipio moralak direla esan daiteke.
Eskolan, askotan dagoen kexa handi bat da familiak ez dituela konpartitzen eskolak lantzen dituen baloreak. Areago esan beharko litzateke: ez datoz bat hezkuntza sistemak, familiak, ekoizpen sistemak, komunikabideek eta komunitateek dituzten baloreak. Desadostasun hauen aurrean, eskolak bere garrantzia aldarrikatzen du, baina hau egiten duenean, gutxitan azaltzen du zein den bere posizio ideologikoa baloreak finkatzen dituenean. Baloreak “unibertsalak” direlakoan, eztabaidaezinak direla planteatzen du.
Baloreen lanketan, besteak beste, zoriona eta arrakasta lortzeko gaitasunen lanketa proposatzen da maiz, sozialdemokraziaren aitzakiaz neoliberaltasuna txertatuz.
Izan ere, zer esan nahi du zoriontsua izateak, sistema latz honetan? Ez ote dira baloreak kolonizaziorako beste tresna bat, sistemaren onarpena sustatzeko tresna bat?
Berri Txarrak taldearen “Hezkuntza ustelak” kantaren zenbait atal ere txertatu dira saioan. Hona abestiaren letra osoa:
Gaua sartzen ari da
eta gaur ere,
zalantza haziak ereiten ari naiz
zalantzaondoak biltzeko
Guztia dakigula uste dugu ta
kaleko loreak, bere latinezko izena
ikasi ezinik dabiltza
“Zalantza” herrian, “Uste dut” jauna,
historian idatzi den zientzia libururik
zehatzena
irakurri, eta harritu (egin) da,
guztiz harritu da:
1997 orrialde txuri ditu eta,
beste guztiak
ezagutzen ez dugun hizkuntza
arrotz batetan idatzita daude
Esan dudanaren arrazoia:
hezkuntza sistemaren erdoila,
bizitza zientzia bakarrik dela
irakasten duen eskola ustela.
Ez dakizue ezer!
Sentimendurik gabeko hezkuntza,
gure kulturaren zapalkuntza.
Hori dela eta egunero
zuen hitzak aditu eta gero
sistema gorroto dut
KREDITUAK
Sintonia: Mitxoleta – Eneritz Furyak
Hezkuntza ustelak – Berri Txarrak (Joseba Sarrionandia-ren “Sasoi makalak” poeman oinarritua)
O meu menino é d’oiro – Dulce Pontes (musika eta letra: José Afonso)
Dulantziko Mitxoleta Libertarioen 24. saio honetan, Ainhoa Ezeiza esatariak seaska-kantak ekarriko ditu, Zientzia Kaieran argitaratutako artikulu baten harira. Artikulu horretan, Harvard Unibertsitateko ikertzaile talde batek egindako ikerketa azaltzen du Irati Diez Virto biologo eta EHUko Kultura Zientifikoko Katedrako kolaboratzaileak.
Audioa deskargatu
Beste behin, kultura herrikoietako jakintza baten garrantzia egiaztatu du zientziaren munduak. Ea gurasook eta senitartekook kantuan segitzen dugun, gure ahotsez, gure inperfekzioan, haurtxoekin konektatzeko eta, bide batez, gu geu ere lasaitzeko!
Ikerketa hori aitzakia harturik, Ahotsak proiektuan bilduriko hainbat seaska-kanta entzungo ditugu lehenik eta hainbat abeslariren bertsioak ere bai. Espero dugu irratsaio honetan bildutako kantek lo egiten lagun diezazuten!
Hauek dira aurkezpenaren ostean entzungo diren kantak:
Ahotsak proiektuan jasotako kantak edo kanta-zatiak:
Haurtxo maite – Xerafina Iriarte
Bonbolontena – Ana Mari Axpe
Bonbolontena – Luzia Inzunza
Obabatxue – Santi Villareal
Tipi-tipie – Xerafina Iriarte
Ume txikia negarrez dago – Manoli Andonegi
Lotxo engañadoria – Luzia Arrizabalaga
Txikitxo polit hori – Leandra Otxoa eta bere biloba
Musikalizatutako kantak, kantari edo musika-taldeek grabatutakoak:
Lo hadi aingürüa – Maddi Oihenart
Seaska kanta – Xabier Lete
Lo kanta – Amaia Zubiria
Haur kanta II eta III – Imanol Lartzabal
Haurra egizu lotto lotto – Olatz Zugasti
Aurtxo txikia – Mikel Laboa
Itsasoa laño dago – Zacarias
Ttun-kurrun-kuttun – Jon Bergaretxe & Julen Lekuona
Bainbridge, C. M., Bertolo, M., Youngers, J., Atwood, S., Yurdum, L., Simson, J., Lopez, K., Xing, F., Martin, A., & Mehr, S. A. (2020). Infants relax in response to unfamiliar foreign lullabies. Nature Human Behaviour. DOI: https://doi.org/10.1038/s41562-020-00963-z
Aurreko astean, otsailak 17, UPV/EHUko Hizkuntzategiak antolatutako lehen mintegian ahozkotasuna izan genuen hizpide.
Mintegiaren izenburua: Ahozkotasuna dinamizatzen hezkuntza erakundeetan
Mintegia UPV/EHUko Blackboard Collaborate plataformaren bitartez egin genuen eta saioa grabatua izan zen. Hala ere, bi orduko bideo bat igotzeak zentzu handirik ez duelarik, eta hasiera partean arazo tekniko bat izan genuenez, pentsatu dut lagungarriagoa izango dela bideoa editatu eta zatika argitaratzea.
Aurkezpenaren ondoren, eztabaida txiki bat izan genuen eta hori izan zen mintegiaren bigarren zatira hurbiltzeko aitzakia eta trantsizioa. Zoritxarrez, partaideen ahotsak ez dira ondo entzuten eta ez dute kalitate minimoa argitaratuak izateko.
Mintegiaren bigarren atalean, 2021-2022 ikasturtean abiatuko dugun ikerketa aurkeztu eta komentatu genuen, ikerketa zirriborratzen hasi aurretik.
Ikerketa honen berri datozen egunotan emango dut blog honetan, proiektuaren nondik norako nagusiak idatziz eratzen ditudanean.
Datorren asteazkenean, 2021eko otsailaren 17an, Hizkuntzategiaren I. Mintegia izango dugu, online, sarbide irekian, nahi duenak parte har dezan.
Bi atal nagusi ditu eta nahi duzun atalean har dezakezu parte, ez da beharrezkoa saio osora sartzea. Horrez gain, “partaidetza ixila” izan dezakezu, hau da, entzule gisa parte hartu, edo elkar eragin, BlackBoard Collaborate plataformak ematen dituen aukerak erabiliz: idatzizko txata, audioa edota bideoa.
12:00-13:00 Ahozkotasuna nola dinamizatu ikastetxeetan?
Lehen atal honetan, ahozkotasunaren kontzeptua zehaztuko dugu eta horrek praktikan esan nahi duena argitzen saiatuko gara, teoria eta praktika ondo elkarlotuz eta ideiak trukatuz. Hasieran, aurkezpen moduko azalpen bat izango dugu, eta, hortik aurrera, ideiak landuko ditugu, elkarreraginean, ahal delarik.
Kontu hauek landuko ditugu:
Ahozkotasunaren kontzeptua
Ahozkotasuna eta ahozko sorkuntza
Ahozkotasuna kultura herrikoietan
Ahozkotasuna eta bizikidetza
Ahozkotasunaren dinamizaziorako zenbait gako
13:00-14:00 Ikerketa proiektuaren proposamenaren aurkezpena: Euskararen ahozko erabilera dinamizatzen fakultatean eta ikastetxeetan
Ikerketa proiektu hau 2021/2022 ikasturtean abiatuko da eta bere helburu nagusia da ikasleek testuinguru eta harreman informaletan (ez akademikoetan) euskara erabil dezaten sustatzeko modu berriak bilatzea ahozkotasunaren eta ahozko sorkuntzaren bidetik.
Ikerketa-ekintza parte-hartzailea izango da ikerketaren prozesua antolatzen lagunduko duena, hartara, formazioa, autoformazioa, esperimentazioa, dinamizazioa eta partaidetza prozesu osoan zehar eraikiko da.
Ikerketan parte hartzeko, hainbat modu daude:
Prozesuaren une jakin batean: formazioa eskainiz edo jasoz, ekitaldi zehatz batean parte hartuz…
Prozesuaren atal batean: garapen teorikoan, ikasle-talde batekin lan eginez, eztabaida-talde batean parte hartuz…
Prozesu osoan zehar: zure ikasleekin batera ikerketa osoan parte hartuz, ikertzaile gisa elkarreraginez…
Aholkulari, laguntzaile, akuilari edo formatzaile gisa: prozesu osoan zehar dinamizatzaile, akuilari edo laguntzaile gisa parte hartuz, hainbat formazio ekimenetan parte hartuz, zenbait bileratan parte hartuz ideiak emateko edo lana aztertzeko…
Mintegian, honako puntu hauek jorratuko ditugu:
Nola dinamizatu euskararen erabilera fakultatean?
Nola dinamizatu euskararen erabilera ikastetxeetan?
Ikerketa proiektuaren lehen zirriborroaren aurkezpena
Ikertzeko metodoa eta prozesua
Ikerketa proiektuan nola hartu parte
Mintegia Ainhoa Ezeiza irakasle-ikertzaileak gidatuko du, Hizkuntzaren eta Literaturaren Didaktika Saileko kidea eta Hizkuntzategia ekimeneko partaideetako bat.
Infomazio gehiago behar izanez gero, idatzidazu eposta honetara: ainhoa.ezeiza@ehu.eus
Zer da Hizkuntzategia?
Euskal Herriko Unibertsitateko Hizkuntzaren eta Literaturaren Didaktika Saileko lantalde sortu berria da, hizkuntzen ikaskuntza eta irakaskuntzari lotutako ikerketa, formazio eta dibulgazio ekimenak gauzatzeko asmoa duena.
Dulantziko Mitxoleta Libertarioen 22. saio honetan, kultura herrikoiak zer diren eta zergatik diren garrantzitsuak azalduko du Ainhoa Ezeiza esatariak.
Duela urte asko gaude tematuta kultura herrikoiak lantzearekin gure lana pentsatzeko/sentitzeko/egiteko modu gisa.
Kultura herrikoiak dira eraldatzeko gaitasuna dutenak: aniztasuna eta horizontaltasuna, egokitzeko, erresistentziarako eta eguneroko bizitzaz gozatzeko gaitasunari lotuta, eraldatze prozesu komunitarioen sortzaile eta indartzaile dira.
Sevillako El Jueves merkatu herrikoia
Kultura herrikoiek jakintza kolektiboak berreskuratzen eta berpizten dituzte, bat-bateko trukeen bidez, gizarte-kultiboetan, elkarren arteko laguntza-moduak baliatuz, harreman afektiboekin, desikasiz eta ikaste berrietara irekiz… jakintza-iturri agorrezinak dira.
Kultura herrikoiak konplexutasunaren adierazpen argiak dira, izan ere, bizitzeko modu bat izanik, ezin daitezke azaldu eguneroko espazio eta denboretan sentitu/pentsatu/egin gabe, eta errepikapen sortzailearen bidez sortzen dira etengabe. Dimentsio aniztunak dira.
Kultura instituzionalak legitimatzea lortu nahi du tradizioaren bitartez, bai Estatua indartzeko eta bai protoestatuak eraikitzeko. Masa-kulturak tradizioan negozioa ikusten du, salmenta, turismoa… Kultura alternatibo batzuek ere tradizioa erabiltzen dute beren interesetarako: merkatu berri bat, “ekomerkatuak edo merkatu berdeagoak” sortzeko, prozesu eratzaileak abiatzeko (instituyentes)…
Turistifikazioak eta gentrifikazioak apropos apurtzen dituzte kultura herrikoien harreman-moduak
Normalean esaten da kultura herrikoiak kontserbadoreak direla, baina hori ez da hala. Kultura herrikoien ezaugarri garrantzitsu bat da harreman-moduak garrantzitsuagoak direla edukiak baino, eta, hortaz, “objektu kulturalak” ez dira, bereziki, beren interesekoak.
Adibidez, joskera mota bat oso baloratua izan daiteke komunitate-inguru jakin batean, baina ez horrenbeste bere edertasunagatik, jantzia sortzeko prozesuan gertatzen diren gauza guztiengatik baizik. Jantziaren edertasunak autoestimua elikatzen du, pertsonala, taldearena, kolektiboa… baina bere balio herrikoia galtzen du jantzi hori adibidez Zara denda batean salduz gero, esplotazio-prozesu baten emaitza dela jakinda, hau da, nonbait, “beheko” batek egin du, lan-baldintza eskasetan, gutxi batzuen mozkinak areagotzeko.
Eraikitze kolektiboan eta gizarte eraldaketan, azkenik, ezinezko gauza bat egiteko egokiera jakin bat baliatzeko ausardia izan aurretik, garrantzi handia dute irribarre konplizeek. Horregatik diogu barrea ezinbestekoa dela kultura herrikoietan gizartea eraldatzeko.
Hauek dira barrearen indartzaile gisa identifikatu ditugunak:
Jatekoa-edatekoa
Maitasuna-sexualitatea
Instituzioen aurkako bortizkeria eta berdinen gizartea
«Mingarriaren tiraniaren» aurka, ironia baino errezeta hoberik ez da, horixe zen Chamfort-en proposamena; arima «sakon, ilun, mingarri eta sutsu» horren erremediotzat zuen barrea, eta galdutzat ematen zuen «barre egin ez zuen eguna».
KREDITUAK
Sintonia:
Mitxoleta – Eneritz Furyak (Eneritz Furyak, 2017)
Erabilitako testua:
UNILCO-espacio nómada (2017). Kultura herrikoiak. A. Ezeiza eta J. Encina (koord.), Posible denaren segurtasunetik ezinezkoaren itxaropenera (19-43). ISM, UNILCO-espacio nómada eta Ilusionista Sozialen Kolektiboa. Hemen eskuragarri: https://ilusionismosocial.org/mod/resource/view.php?id=922
Blokeen arteko musika:
Belaunaldia – Karidadeko Benta
Grândola, Vila Morena – Os Ganhões de Castro Verde (José Afonso)
CC-by-sa-nc lizentziapeko programa, musika izan ezik. Hezkuntza helburua duen erabilera.
Beste behin, kultura herrikoietako jakintza baten garrantzia egiaztatu du zientziaren munduak. Ea gurasook eta senitartekook kantuan segitzen dugun, gure ahotsez, gure inperfekzioan, haurtxoekin konektatzeko eta, bide batez, gu geu ere lasaitzeko!
Ikerketa hori aitzakia harturik, Ahotsak proiektuan bilduriko hainbat seaska-kanta entzungo ditugu lehenik eta hainbat abeslariren bertsioak ere bai. Espero dugu irratsaio honetan bildutako kantek lo egiten lagun diezazuten!
Hauek dira aurkezpenaren ostean entzungo diren kantak:
