|
|
2022-2023 ikasturtearen lehen aldian (iraila-abendua), Lehen Hezkuntzako graduko 1. mailako ikasleekin hizkuntz paisaia landu dugu, praktikatik teoriarantz.
Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) Hezkuntza eta Kirol Fakultatean (Gasteizen), Komunikazio Gaitasunaren Garapena I irakasgaiaren baitako zehar-proiektu gisa, ikasleei proposatu zaie zertarako eta nola eragin fakultateko hizkuntz paisaian, gero ikasle hauek Lehen Hezkuntzako ikastetxeetan lanean ari direnean, ideia batzuk izateko.
Dakigunez, ideia berriak behar ditugu euskararen erabilera sustatzeko, eta etorkizuneko maisu-maistren sormena ezinbestekoa izango dugu. Horregatik, ikasketen hasiera-hasieratik kontzientzia hori piztea garrantzitsua da, bereziki eguneroko bizitzan euskara erabiltzera ohituta ez dauden ikasleen kasuan.
Hala ere, sormena ezinbestekoa da baina ez nahikoa. Jakintza teorikoa, akademikoa, zientifikoa, hausnarketan eta ikerketan oinarritutakoa, behar-beharrezkoa da egiten duguna intuizio huts-hutsa izan ez dadin.
Blog honen sarrera honetan eta ondorengoetan, proiektu honen hainbat zertzelada emango ditugu.
Abiapuntu gisa, poster akademiko hauxe prestatu nuen, ikasleek hizkuntz paisaiaren inguruan begiratu azkar batean jakiteko eta, gainera, poster hau eredu gisa erabili ahal izan dute, 2022ko azaroaren 29an egindako poster erakusketarako.
Hizkuntz paisaia, ikusmena baino gehiago
Posterrean azaltzen den moduan, hizkuntz paisaia etengabe dugu bistan, eta nahigabe ere gugan eragiten du. Gai honen inguruko ikerketek ikuspegi soziolinguistikoa dute eta hizkuntzek espazio eta lurralde zehatzetan duten erabileran sakontzen dute (Moustaoui Srhir, 2019).
“Hizkuntza-lanbro moduko bat, edo ikusten ez den substantzia bat, edo paisaiaren kolore bat, edo usain jakin baina antzemanezin bat, edo… balitz bezala” (Anaut Peña, 2010, 20. orr.).
Edo, berriki Iratxe Retolaza Gutiérrez-ek adierazi moduan (2022-11-29), “Kultur paisaietan (eta oro har, kultur bizitzan) gorpuzten diren hizkuntza praktikek eta hizkuntza oihartzunek eragin bizia dute geure barne marmar linguistikoan, geure afektuak eraikitzeko moduan, geure mundu sinbolikoak hitzartzean, geure komunitateetako erreferenteak hautatzeko unean… Hau da, kultur paisaiek eta kultur bizitzek egunero zeharkatzen gaituzte, eta eragina dute hiztun komunitatearekiko geure atxikimenduan (edo atxikimendu ezan)”.
Hizkuntz paisaiaren ikerketek euskarak gainerako hizkuntzekiko duen indarra eta hizkuntzen arteko botere-harremanak aztertzen laguntzen dute.
Erakunde publikoen errotulazioari ez ezik, merkatu-eremuko errotulazioari eta bestelako seinaletika eta kartelei ere erreparatu behar zaie (Cenoz eta Gorter, 2006).
Adibide gisa, Martínez de Marigortaren ikerketan (2017), soilik auzo honetan, 25 hizkuntza identifikatu dira. Hala ere, maiztasuna ez dator bat biztanleen hizkuntzekin, bizindar etnolinguistiko desorekatuaren seinale (gaztelania % 50.14, euskara % 35.21, ingelesa % 7.12, arabiarra % 1.78). Egoera diglosikoa, errotulazio araudia eta turistifikazioa erabakigarriak dira hizkuntz paisaian.
Horrek guztiak pentsarazten digu ez dela kontu hutsala hizkuntz paisaian eragitea, bai bisualki, bai entzunez, bai bestelako sentipenen eta hausnarketen bitartez. Proiektu hau izango da datozen sarreretan azalduko duguna.
Erreferentzia bibliografikoak
- Arnaut Peña, A. (2010). Argiak eta itzalak euskararen lurraldean euskararen etxean, gazi-gozo. Bat: Soziolinguistika aldizkaria, 74, 17-42. https://soziolinguistika.eus/files/Dabid%20Anaut.pdf
- Cenoz, J. eta Gorter, D. (2006). Hizkuntz paisaia eta eleaniztasuna: hizkuntzen funtzio informatibo eta sinbolikoak. J. Cenoz eta D. Lasagabaster (Argit.) Hizkuntzak ikasten eta erabiltzen. https://pure.knaw.nl/ws/files/490827/Hizkuntz_paisaia.pdf
- Martínez de Marigorta, L. (2017). Dinámica de las lenguas en contacto: El paisaje lingüístico del casco viejo de Vitoria-Gasteiz [Gradu Amaierako Lana]. Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU). http://hdl.handle.net/10810/21238
- Moustaoui Srhir, A. (2019). Dos décadas de estudios del Paisaje Lingüístico: enfoques teórico-metodológicos y nuevos desafíos en la investigación. Signo y Seña, 35, 7-28. https://doi.org/10.34096/sys.n35.6935
- Retolaza Gutiérrez, I. (2022-11-29). Kultur paisaiak. Berria egunkaria https://www.berria.eus/paperekoa/2007/007/002/2022-11-29/kultur-paisaiak.htm
Erlazionatutako sarrerak:
Azaroaren 29tik abenduaren 9ra bitartean (ERNE: erakusketa azkenik abenduaren 2an jaso dugu, laster jarriko dugu erakusketa digitala, blog honetan bertan), EUSKARAREN INGURUAN IKERTZEN poster akademikoen erakusketa egingo dugu Gasteizen, Euskal Herriko Unibertsitateko Hezkuntza eta Kirol Fakultateko irakasletza eraikinean (magisteritzan). Erakusketa honetan, saiatuko gara euskararen inguruko zenbait ikergune modu xumean azaltzen, landutako erreferentzia bibliografikoak modu sintetikoan azaldu nahian.
Erakusketa honen helburu nagusia da bertaratzen diren pertsonekin partekatzea zenbat ikerkuntza-eremu dituen euskarak hezkuntzarekin lotura dutenak: euskararen ikaskuntza eta irakaskuntza, haur eta gazte literatura, komunikabideak, zientzia eta unibertsitatea, marrazki bizidunak, bideojokoak, ikastolen sorrera, euskara eta gazteak, euskal kantagintza, kale erabileraren egoera, ahozkotasuna, euskararen lekua eleaniztasunaren erronkaren aurrean…
Posterrak eraikineko korridoreetan egongo dira ikusgai abenduaren 9ko arratsaldera arte, hortaz, edozein unetan pasa zaitezkete posterrak ikustera. Dena dela, gonbidatu nahi zaituztegu erakusketaren aurkezpen egunean etortzea, horrela posterretako autoreek egingo dituzten azalpenak entzun eta galdera edo iruzkinak egin ahal izango dituzue.
ERAKUSKETAREN AURKEZPENA ETA AUTOREEN AZALPENA: AZAROAK 29, 16:00-18:30
Erakusketako posterrak Lehen Hezkuntzako graduko 1. mailako ikasleek prestatu dituzte, Komunikazio Gaitasunaren Garapena I irakasgaiaren baitan. Irakasgai honetan, adierazpide akademiko-zientifikoaren nolakotasunak lantzen ditugunez, jarduera egokia da honakoa, ikasleek unibertsitateko komunikazioaren poster-eremua lantzeko eta esperientziatzeko.
Halaber, erakusketa HIZKUNTZ PAISAIA EUSKARATZEN proiektuko atal bat da. Proiektu honek Euskara Zerbitzuaren Aktibatu! dirulaguntza eta babesa jaso du. Laster azalduko dugu proiektu hau blog honetan bertan, baina sarrera modura, hemen uzten dizuet erakusketarako neronek prestatutako posterra, adibide modura.
Pozarren jakinarazten dizuet Nahia Delgado de Frutosek doktorego tesia aurkeztuko duela urriaren 31n, Donostiako Hezkuntza, Filosofia eta Antropologia Fakultatean (irakasletza eraikinean) areto nagusian, 11:00etan.
Lanaren izenburua: La construcción colectiva del conocimiento comunitario a través de las historias orales para la creación de materiales didácticos digitales
Zuzendaria: Daniel Losada Iglesias
Programa: Psikodidaktika: Hezkuntzaren Psikologia eta Didaktika Bereziak
Saila: Didaktika eta Eskola Antolakuntza. Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU)
Bere tesi ibilbidean aldamenean ibili gara oinez, eta lehenago ere bai.
Lehen Hezkuntzako graduan lehen pausoak eman zituenean ezagutu genuen elkar, eta agerikoa zen zein irudimentsua eta ikaszalea zen. Gero, 3. mailan berriz elkartu ginen, eta #decomagis esperientzia aurrera atera zuen taldeko kidea izan zen, artean Donostiako Irakasleen Unibertsitate Eskola zen horretan. Iraultza txiki bat izan zen, iraultza atsegina eta gustagarria.
 Decomagis ate sinbolikoa
 Decomagis protesta irudimentsua Bizitzaren kasualitateak, bere Gradu Amaierako Lanen epaimahaian egotea egokitu zitzaidan, atzerriko hizkuntzaren espezialitatean, ingelesez aritu ginen orduan.
Ondoren, pentsatu genuen artikulu bat idatz genezakeela elkarrekin, hizkuntzaren inguruko hausnarketa egiten ari ginelako, jabegabetzearen inguruan. Hizkuntzaren jabegabetzea deitu genion lanari, eta euskaraz eta gaztelaniaz argitaratu genuen:
Ezeiza, A., Delgado, N., eta Encina, J. (2017). Desempoderamiento lingüístico. In J. Encina eta A. Ezeiza (Koord.), Sin poder. Construyendo colectivamente la autogestión de la vida cotidiana (237-252. orr.). Volapük Ediciones. https://ilusionismosocial.org/mod/resource/view.php?id=725
Ezeiza, A., Delgado de Frutos, N, eta Encina, J. (2017). Hizkuntzaren jabe-gabetzea. In A. Ezeiza eta J. Encina (Koord.), Posible denaren segurtasunetik ezinezkoaren itxaropenera (159-172. orr.). ISM, UNILCO-espacio nómada eta Ilusionista Sozialen Kolektiboa. https://ilusionismosocial.org/mod/resource/view.php?id=936
Horretan ari ginelarik, Nahia masterrean ari zen eta praktika egiteko, kanpoko tutore izateko aukera sortu zen, Fiskalitateari buruzko material pedagogikoak egiteko, Gipuzkoako Foru Aldundiarentzat. Bikain pasa genuen, bai materialgintzan, bai ikuspegi pedagogikoak sortzen eta asmatzen. Oso ondo baloratu ziguten materiala, eta aitzakia izan zen harremanetan segitzeko.
Horrek guztiak elkarrekin pasiatzen ibiltzera animatu gintuen. Harrezkero, Donostiako Altza auzoan ibilalditxo batzuk eginak ginen eta matrize soziokulturalaren inguruan idatzi nahi genuenez, elkarrekin egin genuen berriz ere, eta Ione Urangarekin batera, artikulu bat prestatu genuen haurrekin ahozko historiak nola landu planteatzeko:
Encina, J., Ezeiza, A., eta Delgado de Frutos, N. (2019).Diversidad lingüística y matriz sociocultural. In A. Ezeiza y J. Encina (coord.), Trabajando la lengua desde una perspectiva dialéctica (87-124. orr.). ISM-UPV/EHU, UNILCO-espacio nómada. https://ilusionismosocial.org/mod/resource/view.php?id=958
Delgado de Frutos, N., Uranga, I., Encina, J. eta Ezeiza, A. (2019). Historias orales en Educación Infantil y Primaria. In A. Ezeiza eta J. Encina (Koord.), Trabajando la lengua desde una perspectiva dialéctica. Algunos apuntes sobre lengua y complejidad (273-289. orr.). ISM-UPV/EHU. https://labur.eus/zqqvz
Eta pasio horietan joan ginen tesi bide horretan bidelagun izaten, beti pozik, atseginez eta irudimentsu. Kontzeptu teorikoak eguneroko bizitzako praktikarekin elkarlotuz, aitzakia ederra izan da tesia hizketan segitzeko, oinez, pasiatzen eta bizitzaren bidea elkarrekin egiten. Bide horretan, ahozko historiei buruz gehiago jakin nahi zuelarik, beste artikulu bat prestatu genuen elkarrekin:
Encina, J., Ezeiza, A., eta Delgado de Frutos, N. (2020). Historias orales como herramienta para la convivencialidad. Revista Latinoamericana Estudios De La Paz Y El Conflicto, 1(2), 13–38. https://doi.org/10.5377/rlpc.v1i2.9828
Zorionak, Nahia, ibilbide eder hau gurekin partekatzeagatik, eta bizitzak aitzakia berriak eskainiko dizkigu maitasunezko bide hau jorratzen segitzeko!
NOIZ
2022, urriaren 3a
NON
Hezkuntza eta Kirol Fakultatea, Irakasletza eraikina (UPV/EHU)
Juan Ibáñez de Sto. Domingo k/ 1 (Gasteiz)
GELA
3.4 gela, 3. solairua
EGITARAUA
10:30-12:30 Unibertsitatea, zientzia eta komunitatea
- Programa “Ciencia y Sociedad” de la UNAM (México años 70). Sinaí Rivera Martínez.
- “Serviço Cívico Estudantil” Michel Giacomettiren proposamena Portugalgo Iraultzaren ostean. Ainhoa Ezeiza.
- Debatea
17:30-20:00 Hezkuntza eta komunitatea
- Altzako ahozko historiak ikas-materialak sortzeko. Nahia Delgado de Frutos.
- Educación Común en Iztapalapa (Ciudad de México). Sinaí Rivera Martínez.
- Debatea
SARRERA LIBRE ETA DOAKOA
Ez da beharrezkoa saio guztietara etortzea. Etortzen zaren saioen bertaratze egiaztagiria eska dezakezu.
HARREMANETARAKO
ainhoa.ezeiza@ehu.eus
+INFO
www.ehu.eus/ism
AURKEZPENA
Gure ikertaldean hilabete hauetan Sinaí Rivera Martínez ikertzaile mexikarraren bisita dugula aprobetxatuz, jardunaldi hauetan bere hiru ikergunetan sakonduko dugu: unibertsitatea, hezkuntza eta komunitatea.
Alde batetik, unibertsitatea eta zientziaren garapena loturik daudelarik, eztabaida proposatzen dugu unibertsitatearen alderdi kritikoen inguruan. Horretarako, atzera begirada egingo dugu eta bi esperientzia unibertsitarioren inguruan hitz egingo dugu:
- “Programa Ciencia y Sociedad” izeneko programa sortu zuen taldea, Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoan 70. hamarkadan. Sinaí Rivera ikertzailea tesia horren inguruan garatzen ari da, eta talde honek zientziaren ikuspegi kritikoa sustatu zuen, garai hartako krisi politiko, sozial, ekonomiko eta ekologikoaren aurrean.
- Portugalgo Klabelinen Iraultzaren ostean (1974ko apirilaren 25ean), besteak beste “ikasle brigadak” antolatu zituzten, unibertsitatearen demokratizazio masiboari erantzuteko eta unibertsitatea “herriarekin” lotzeko. Bereziki interesatzen zaizkigu Michel Giacometti ikertzaileak tutorizatutako brigadak, jakintza herrikoiekin topatzean (talka egitean) gertatutakoaz sakontzeko. Gezurra badirudi ere, oso gutxi dakigu Portugalgo iraultza horren eta ondorengoen inguruan.
Beste aldetik, ohikoak dira hezkuntza eta komunitatea elkarlotu behar direlako diskurtsoak, baina gutxitan planteatzen da eraikitze kolektiboaren ikuspegitik. Eskola eta hezkuntza zentrifugoaren ideian sakontzen laguntzeko bi esperientzia hauek aurkeztuko ditugu:
- Donostiako Altza auzoan ahozko historiak landu dira, komunitate dinamizazioa sustatzeko. Ahozko historia horietan oinarrituz, ikas-material digitalak sortu ditu Nahia Delgado de Frutos ikertzaileak, jakintza herrikoien hezkuntza-balioa azpimarratzeko. Bere tesi doktoralaren nondik norakoak argituko dizkigu eta, batez ere, ikas-materialen adibideak erakutsiko ditu.
- Aldi berean, Mexiko Hiriko Iztapalapa kolonian, UACM unibertsitateko EDCO (Educación Común) taldeak komunitateko beste ikasgune batzuekin elkarturik, hainbat ekimen gauzatu ditu, bizikidetza dinamizatzeko. Horietako batzuetan hartu du parte Sinaí Rivera Martínez ikertzaileak, eta saio honetan horietako zenbait azalduko dizkigu.
HIZLARIEI BURUZ
SINAÍ RIVERA MARTÍNEZ Mexikoko CINVESTAV- IPN (Instituto Politécnico Nacional) ikerketa-zentruko doktoregoko ikaslea da. Universidad Pública Nacional (UPN) unibertsitateko irakasle izandakoa, askotariko proiektu eta mugimenduetan hartu du parte: UACMko EDCO (Educación Común, lehenago LaTicFM), UNISUR Hegoaldeko Herrien Unibertsitateko irakaslea, Mujeres y la Sexta mugimendua, eta abar.
NAHIA DELGADO DE FRUTOS Euskal Herriko Unibertsitateko Psikodidaktika doktoregoko ikaslea da, Didaktika eta Eskola Antolakuntza Sailean, tesia defendatzear duelarik. Horrez gain, Globernance Gobernantza Demokratikoaren Institutuko ikertzailea da. UPV/EHUko irakasle izandakoa, Berrikuntza Didaktiko-metodologikoko Proiektuen Garapena eta Kudeaketa Hezkuntza Erakundeetan Unibertsitate Masterra du eta ikas-materialgintza digitalean hainbat esperientzia gauzatu ditu, Gipuzkoako Foru Aldundiarekin lankidetzan, besteak beste.
AINHOA EZEIZA ISM ikerketa eta formakzio taldeko ikertzaile nagusia da. Psikodidaktikan doktore, UPV/EHUko Hizkuntzaren eta Literaturaren Didaktika Saileko irakasle-ikertzaile agregatua da Hezkuntza eta Kirol Fakultatean. Esperientzia luzea du irakasleen formakzioan, bai unibertsitatean, bai bestelako esparruetan. Hainbat ikerketa-proiektutan lan egin ostean, gaur egungo lan-lerro nagusia jakintza herrikoiak eta ezagutza zientifikoa elkarlotzeari lotutakoa da, bai ikuspegi komunikatibotik, bai hezitzailetik abiatuta.
Haurrekin filosofia lantzeak aurreiritzi asko gainditzen laguntzen du, uste dugun baino pentsamendu sakonagoak eraiki baititzakete. Gainera, hizkuntza eta kognizioaren garapena sustatzen du nabarmen. Horregatik, saio hauen berri emateaz gain, animatzen zaituztet parte hartzera.
Honela dio iragarkiak:
Bizitzak, munduak eta unibertsoak hainbat gai misteriotsu gordeak dituzte.
Haiei buruzko galderak egin al dizkiozu noizbait zure buruari? Lagun talde batekin zure iritzia partekatu nahi duzu? Besteena entzun? Elkarrizketa batean zure ideiak azaltzeko prest?
Denok detektibe, ikerlari eta esatari!
Pentsatzea baliagarria bezain dibertigarria delako.
Anima zaitez zu ere!
Ekimen ederra izateaz gain, oso baliagarria deritzogu haurren ulermena, arrazoitzeko trebetasuna eta munduan ekiteko gaitasuna lantzeko.
Euskaraz egingo dira hilabetean behin, eta saio guztietara edo banaka apuntatzeko aukera dago helbide honetara idatziz: ccuinfantil@araba.eus
Saioak urtarrilean hasi baziren ere, hurrengoetan parte hartzera animatzen zaituztegu, hau da:
- Martxoak 11
- Apirilak 8
- Maiatzak 13
Gasteizko Ignacio Aldecoa Kultura Etxean (Floridan) egingo dira, Haur eta Gazte Sailean, eta bi taldetan banatuko dira haurrak: 6-8 urte artekoak 3. gelan eta 9-12 urtekoak, berriz, 2. gelan.
Esteka honetan duzu informazioa: https://web.araba.eus/eu/-/jakinmin-filosofia-saioak
ABIAPUNTUA
2021 urtean zehar, hainbat ekitaldi antolatu dira Paulo Freire pedagogo eta filosofoaren jaiotzaren 100. urteurrena ospatzeko, eta pentsatu nuen gure fakultatean ere urteurren honek sona eduki behar zuela, gure xumetasunean.
Inspirazio iturri nagusia Almeriako Unibertsitateko Teresa García Gómezen gonbitea izan zen, 2021eko martxo aldera Freireren kontzeptuak azalduko zituen liburu batean parte hartzea proposatu zigunean Javier Encina eta bioi. Lan horretarako, bi sarrera prestatu genituen: “Extensión cultural” eta “Comunicación“. Liburuak testu labur eta xumeak bildu nahi izan ditu, Freireren praxira erraz hurbiltzeko tresna gisa. Hauxe liburua:
García Gómez, Teresa (argit.) (2021). Palabras y pedagogías desde Paulo Freire. La Muralla.
Liburuan parte hartzea aitzakia bikaina izan zen Freireren lanak berrirakurtzeko, baita bere biografia arakatzeko ere.
IRAKASGAIA
Baina natorren harira. EHUko Gasteizko Hezkuntza eta Kirol Fakultatean, Lehen Hezkuntzako graduko 1. mailako ikasleekin Komunikazio Gaitasunaren Garapena -euskara eta gaztelania- Lehen Hezkuntzan I irakasgaia ematen dut, fakultateko hiru taldeetan, eta irakasgaiaren helburu nagusia “alfabetatze akademiko-zientifikoa” deritzona da: testu akademiko-zientifikoen bilaketa, iragazpena, irakurketa, sintesia, debatea eta erreferentzia-erak lantzea, alegia. “Alfabetatze” horren esanahia gehienetan inbasio kulturala izaten da, ikasleek modu akritikoan onartu behar baitituzte Unibertsitatearen era diskurtsiboak (ondorengo aurkezpenean azaltzen da laburki).
[slideshare id=238916329&doc=zientziarenjabegabetzea-201019191402]
Sakontzeko:
Ezeiza, Ainhoa & Encina, Javier (2019). Zientziaren jabegabetzea, etika eta haurrei lotutako ikerketa. In A. Ezeiza eta J. Encina (koord.), Educación sin propiedad (separata, 2. argit) (35-64. orr.). ISM eta UNILCO-espacio nómada. Hemen eskuragarri: https://labur.eus/UxeWB
Horrela, Freireri omenaldia egiteak testu akademiko-zientifikoak jorratzeko aukera eskaintzeaz gain, ikasleengan kritikotasuna sustatzen lagundu digu, bai hezkuntzaren inguruan, baita Zientziaren eta Unibertsitatearen aurrean ere.
Kontua ez da ikasleak Zientziaren “aurka” kokaraztea, inolaz ere. Kontua da ikasleek zientzia eraikitzeko moduak ulertzea, bestelako jakintzetatik desberdintzea eta egiantzekotasunaren amarrutan ez erortzea, hau da, pentsatzea inportanteena “itxura zientifikoa” ematea dela (APA arauak aplikatzea, adibidez, nahiz eta iturria pobrea izan; edo testu batetik esaldi bat testuingurutik kanpo erabiltzea, autoreen proposamenaren kontra ere, baina, hori bai, dena oso ondo erreferentziatua; edo unibertsitateko irakasle batek idatzitako testua bada, automatikoki ontzat ematea; edo edozein ikerketa ona dela pentsatzea, ikerketa-metodoen inguruan hausnartu gabe, edo ikerketaren etika aztertu gabe…).
Hemen, irakasgaiko bideo gehiago ikus ditzakezu, irakasgaiaren zenbait ideia hobeto ulertzeko (irudian klikatuz ikusiko duzu):
 https://youtu.be/Br9ZESelgLY
EGINDAKO LANKETA
Irakasgaian, aurretik beste gai batzuk landu ditugu: kultura eta kulturak, Zientzia eta Hezkuntza Zientziak, albiste faltsuak eta egiantzekotasuna, komunikazio antsietatea… Ikasleek, hainbat testu irakurri eta ahoz eztabaidatu ostean, euren ikuspegiak foro birtualean idatzi dituzte, eta horrela, erreferentzia bibliografikoak erabiltzera hurbiltzen hasi dira.
Horrez gain, hainbat saiotan, ikasleek euren proposamenak gauzatu dituzte, ahozkotasuna lantzeko helburuz. Saio hauek elkar ezagutzeko eta jarduera akademikoen loturetatik askatzeko erabili ditugu, giza-beharrak asebetetzeko modu gisa (Manfred Max-Neef-en adieran).
Irakasgaiaren erdi aldera, urriaren bigarren hamabostaldian, FREIRE GOGOAN proiektua aurkeztu diet. Proiektuaren jomuga poster erakusketa bat egitea izan da. Hauek izan dira proiektuaren elementuak:
- Paulo Freireren gaztaroko testuinguru geopolitiko soziala aurkeztu. Hau ahoz egin genuen eta Brasil eta Txileko garaiak komentatu genituen, informalki. Hori bai, express formatuan 😉
- Brasilgo krisia, mugimendu kristauak, helduen alfabetatzea, Brasilgo diktadura, Txileko gobernu demokristaua, Aurrerapenerako Aliantza eta J.F. Kennedy, Komunismoaren indarra, Kuba, askapenerako teologia, Allenderen garaipena eta hilketa…
- Artikulu honen laburpen akademiko-zientifikoa idatzi (laburpen edo “errezentsioen” egitura erabiliz):
- Cabaluz, F. & Areyuna-Ibarra, B. (2020). La ruta de Paulo Freire en Chile (1964-1969): alfabetización popular e influencias del marxismo heterodoxo. Revista Colombiana de Educación, 1(80), 291-312. https://doi.org/10.17227/rce.num80-11066
- Liburu honen erreseina argitaratu, foro birtualean, eta klasean komentatu:
- Poster-taldeak libreki sortu, 5-8 kide artekoak (handi samarrak egin behar dira, poster erakusketan txandaka antolatzeko).
- Gai-banaketa: talde bakoitzak gai bat hautatu du, gaiak gela guztien artean banaturik. Hauek dira hautatutako kontzeptuak:
- Hitz eta gai eragileak (Arceluz, 2006)
- Itxaropenaren pedagogia (Ibáñez Luque, 2021)
- Galderaren pedagogia (Castaño Villar, 2021)
- Zapalduaren antzerkia (de Vicente Hernando, 2021)
- Kontzientzia kritikoa (Díez-Gutiérrez, 2021)
- Autonomiaren pedagogia (Freire, 1999)
- Komunikazioa (Ezeiza & Encina, 2021)
- Kontzientizazioa (Díez-Gutiérrez, 2021)
- Elkarrizketa (Mayor Paredes, 2021)
- Hitzaren irakurketa (Teixeira Maldonado, Quintão de Almeida & Moreno Doña, 2021)
- Utopia (Ibáñez Luque, 2021)
- Praxia (Escaño, 2021)
- Hezkuntza askatzailea (Granjero Andújar, 2021)
Iturri bibliografiko hauetan oinarritu gara, kontzeptuetan murgiltzeko:
Ikusten den bezala, gehien erabili dugun iturria azken liburua izan da (García Gómez, 2021), testuak ulergarriak eta laburrak izanik, ikasleek oso ondo maneiatu dituztelarik. Kontzeptuen ideia bera liburu honetatik hartua da, eta oso-oso lagungarria egin zaigu lana antolatzeko eta Freireren lana hobeto ezagutzeko. Izan ere, ikasleek hasieran uste zuten Freireren biografiaren poster bat egin beharko zutela, antzeko lana egina zutelako beste irakasgai batean, baina biografian zentratu izan bagina, hagiografiak aterako ziren eta Wikipediaren antzerako edukien kopiaitsatsia. Aldiz, kontzeptuak landuta, talde bakoitzaren lana elkarren artean konpartitzeak zentzu handiagoa hartuko zuen, eta, aldi berean, kontzeptu batean zentratzeak lan sakonagoa egiteko aukera zabaltzen zuen.
- Talde bakoitzak, kontzeptu bakoitzari lotutako testu bat landu du, denbora laburrean (3 ordu, gutxi gorabehera): testua irakurri, ulertu, taldean komentatu, posterra irudikatu eta sortu, Canva erabiliz (tresna ikasleek hautatua izan da, baina talde guztietan tresna bera erabili dute, seguruenik erraza delako maneiatzen eta kalitate oneko posterrak egin daitezkeelako).
- Posterrak A4 formatuan inprimatu ditugu, koloretan, eta talde bakoitzak berrikusketa sakona egin die, bai testuak ondo-ondo birpasatzeko (errorerik egon ez zedin), bai estetikoki azken doikuntzak egiteko (kolore konbinazioak, espazioak eta hutsuneak…). Azken bertsioa A1 posterretan inprimatuko zenez, erroreak oso handi ikusiko zirela ohartarazi nien, eta horrek formari arreta berezia jartzea sustatu zuen.
- Posterra nola azaldu prestatu dute.
POSTER ERAKUSKETA: PAULO FREIRE GOGOAN
Erakusketa, blog honetan bertan iragarri genuen bezala, abenduaren 7an izan zen, arratsaldez. Egun hori erabili genuen gure fakultatean ez zegoelako hainbeste jende, eta pandemia zela eta, nahiago genuen talde txikietan sakabanaturik egotea, jende pilaketak saihesteko. Horrez gain, poster erakusketa zaratatsua izaten da, azalpenak korridoreetan egiten direlako eta pertsona asko aritzen direlako han-hemenka. Datak zenbait tentsi0 eragin bazizkigun ere (badirudi hainbat ikaslek ez zutela etortzeko asmorik… hori ez da horren harritzekoa, bestalde, baina tira), ikasleek oso ondo erantzun zuten.
Momentu ederrenetako bat hasiera izan zen. Ikasleek beren posterra A1 formatuan ikusteak poza eta harrotasuna eragin zuen, eta beren posterra zeinen polita zen komentatzen hasi ziren. Ondoren, talde bakoitza bitan banatu zen, eta denbora eman nuen posterrez poster ibiltzeko, talde erdiak azalpenak eman bitartean. Bi gune nagusitan aritu ginen, eta argazkietan erakusten den moduan (anonimotasunagatik eraldatutako argazkiak), distantzia pandemikoak errespetatzen aritu ginen.
 Gimnasioko posterrak
 Korridorean  Gimnasioan Giro ederrean aritu ginen. Oso pozgarria izan zen ikasleek zeinen gustura azaldu zuten euren posterra, behin eta berriz. Lehen itzulien ostean, aldaketa egin genuen eta beste talde-erdia geratu zen posterrean, azalpenak ematen.
Hasieran dinamika arraroa egin bazitzaien ere, askatasunez aritu ziren baina, era berean, posterrek eskaintzen duen gertutasunari esker, galderak eta iruzkinak egin zituzten. Gainera, post-it batzuk utzi nituen, posterretan komentarioak idazteko, eta ugari izan ziren idatzitako iruzkinak, gehienak interesgarriak, atseginak eta lagungarriak.
Hona posterrei amaieran egindako argazkia:
Eta hona ikaskideen arteko feedbackarekin bildutako post-it-etako batzuk:
Hau da saio amaieran, posterrak jasotakoan, grabatu nuen bideoa, posterren eta iruzkinen ideia bat jasotzeko (egin klik irudian edo estekan, bideoa ikusteko):
 https://www.youtube.com/watch?v=r2ZmynRDUpA
Ikasleengan eragina izan zuen saio honek, izan ere, irakasgaiaren amaiera aldera egin genuen hausnarketan gehienek aipatu zuten saio hau. Lanketa hau guztia sakontasunez egin genuen? Ba, zintzoki, uste dut ez genuela asko-asko sakondu, egin genituen jarduerak denbora labur samarrean egin genuelako. Hala ere, Freireren lanera hurbiltzeko baliagarria izateaz gain, hurbilpen horretan beren interpretazioak egin ahal izan dituzte, eta zenbait kasutan atxikipena sentitu dute Freireren lanarekiko.
Horrekin batera, komunikazio gaitasun akademikoa lantzeko proiektu ona izan dela esango nuke, idatzizkoaren ulermena, ahozkoaren ulermena, idazmena (laburpen eta erreseina akademikoen kontzeptuetara hurbilduz) eta ahozkoaren adierazpen akademikoa landu dugu, gertutasunez, enpatiaz eta modu esanguratsuan.
KULTUR INBASIOA ETA MUTISMO KULTURALA
Egindako lanketan, nabarmena izan da ikasle gutxi-gutxik dutela Latinoamerikako mugimendu sozial eta politikoen berri, Kubatik aparte; aldiz, denek dute JFKren inguruko erreferentziarik, nahiz eta erreferentzia horretan ez duten erlazionatu komunismoaren aurkako borrokarekin edo Aurrerapenerako Aliantzaren planarekin. Bestalde, Espainiar estatuan demokrata-kristauak PPn edo, gure kasuan, EAJn integraturik daudenez, oso gutxik kokatu dute orientazio politiko hau. Zer esanik ez, askapenerako teologiaren inguruko ezagutza falta. Freireren ibilbidea ulertzeko, uste dut ezinbestekoa dela testuinguru soziopolitikora hurbiltzea, bestela ezin da ondo ulertu zergatik proposatu zuen zapalduaren pedagogia.
Bestalde, bi kontzeptu izan dira ikasleen arreta gehien bereganatu dutenak, hedapena vs. komunikazioaren inguruko Freireren liburuaren irakurketaren ostean: kultur inbasioa eta mutismo kulturala.
Mutismo kulturalarekin berehalako atxikipena sentitu dute, horrela sentitzen baitira askotan. Freirek planteatu zuen bezala, jende guztiak du zeresana, nahiz eta bere hitzetan esan “ez dutela ezer esateko” eta, ondorioz, teknikariek, hedatzaileek edo irakasleek hori erabili ezjakintzat jotzeko. Bi arrazoi nagusi daude mutismoaren eraketan: gutxiespena eta errepresioa. Hitza hartzen duzunero esaten duzuna txorakeria dela entzunez gero, edo zure hitzak zure kontra jotzeko erabiliz gero (dela eskolan kalifikazio eskasa lortzeko, dela gizartean, zigor gogorrak jasateko), ixiltzea ohitura bihurtzen da, eta ohitura hori ondorengoei helarazten zaie. Azkenean, ez da erraza gogoratzea zergatik ixiltzen garen. Nabarmena da errepresioak ixilarazi duela Gerra Zibila nozitutako jende asko eta asko.
Geurera ekarriz, egoera ez hain gogorrean, jakina, ikasleek txikitatik ikasten dute ezin dela hitz egin edozein unetan, ezin direla zenbait kontu kritikatu edo zalantzan jarri, eta botererik gabekoen hitzek ez duela baliorik. Hori ondo ikasita eta barneratuta dagoenean, orduan irakasleak hitz egiteko eskatzen die ikasleei, hitza hartzeko… eta hitza hartzen ez dutenez, esaten zaie “ez dutela parte hartu nahi” edo “ez dutela interesik gaian”; ondorioz, hitz egiteko sistema koertzitiboa antolatzen da: parte hartzeagatik sariak, parte ez hartzeagatik negatiboak…
Baina ikasleen benetako partaidetza sustatuko bada, arazoaren iturrira jo behar da eta ikasleen autoestimua landu, ikasleen jakintzak balioetsiz eta eztabaidatuz, konfiantzazko ingurune batean. Hau ez da egun batetik bestera egiten, prozesu bat da eta prozesu hori pertsona batzuentzat oso azkarra bada ere, beste pertsona batzuek denbora gehiago behar izaten dute. Normala, ez dira fidatzen edo ez dakite nola hartu hitza. Horregatik, Freirek planteatzen duen bezala, komunikazioa da giltza, eta komunikazioa soilik da komunikazio egiturak horizontalduz gero. Freirek planteatu zuen komunikazioa (hau da, benetako komunikazioa) maitasun-ekintza dela, ez “ikasleak maitatzen dituzulako” (new age joera neoliberalek proposatzen duten moduan), baizik eta komunikaziora maitasunez irekitzen garelako, errespetuz eta goxotasunez, kritikoki jokatuz baina ez ikasleen hitzak suntsituz eta beti irakaslearenak gaineratuz.
Mutismo kulturalaren kontzeptuaz hitz egitea asko estimatu zuten ikasle gehientsuenek, beren egoera hobeto ulertzeko eta irakasle direnean ere, komunikazioaren garrantziaz jabetzeko.
Inbasio kulturalaren kontzeptua, aldiz, konplexuagoa izan da eztabaidatzeko eta hausnartzeko. Eskolak etengabe egiten duen zerbait izanik, hobeto landu dugu jakintza herrikoien balioaz eztabaidatuz. Freirek oso ondo seinalatu zuen pedagogia inbaditzaileak direla nagusi eta, ondorioz, kolonizazioa edo neokolonialismoa ari ginela (ari garela) sustatzen. Gaur egun, hau are nabarmenagoa da, globalizazioak homogeneizazio prozesu kolonialista nabarmena ezarri duelako. Horregatik, globalizazioaren kolonizazioari aurre egiteko nazionalismoetara jotzea ez da izango erantzuna, masa-kulturaren eta kultura instituzionalaren (instituzionalizatuaren eta, askotan, folklorizatuaren) oposizioa eragiten duelako, gazteak masa-kulturaren eta lokalismoen ezpaten artean erabakitzeko eskatuz. Zentzu horretan, Freirek proposatzen du elkarrizketa eraikitzaileak aktibatzea, jakintzak elkarlotzea eta lantzea, beti “ikasle irakaslearen” ideietatik abiatuz (hitz eta gai eragileen laguntzaz, adibidez), “ikasle irakaslearen” emanzipaziorako baldintzak landuz eta “irakasle ikaslearen” sentsibilitatez (guk jabegabetze edo “desempoderamiento” hitza gehituko genuke hau azaltzeko).
Arreta pedagogikoa, hortaz, harreman-moduetan jarri behar da, edukiak bigarren mailara pasaz. Bestela, inportanteena “transmititu beharreko edukiak” badira eta tresna pedagogikoak “pilulari azukrea gehitzea” bada, hau da, ardatza transmisioa bada, kolonizatzen segiko dugu eta jendearen jakintzak suntsitzen jarraituko dugu, jendea ixilaraziz.
ESKERTZAK
Eskerrak eman nahi dizkiet lankideei, poster erakusketa egiteko eman dizkidaten erraztasunengatik. Dekanotzari eta bereziki Igor Caminori, posterrak jartzeko panelak eskuratzeko egindako ahaleginagatik (oso lanpetuta bazegoen ere). Administrazioko langileei, Arantza eta Junkali batez ere, panelekin emandako laguntzagatik. Fakultateko garbitzaileei, beren lana oztopatu badugu ere, atseginez lagundu digutelako.
Eta, jakina, Lehen Hezkuntzako graduko 1. mailako ikasleei, oso energia onean lan egiteagatik eta lan-giro bikaina sustatzeagatik.
Datorren asteartean, ABENDUAK 7, Paulo Freireri omenaldi xume bat egingo diogu Lehen Hezkuntzako graduko 1. mailako ikasleok, bere jaiotzaren 100. urteurrena ospatzeko:
PAULO FREIRE GOGOAN. POSTER ERAKUSKETA.
- NON: UPV/EHUko Hezkuntza eta Kirol Fakultateko Hezkuntza eraikinean (Juan Ibáñez de Sto. Domingo k/, 1, Vitoria-Gasteiz). Beheko korridorean eta gimnasioan.
- NOIZ: ABENDUAK 7, 16:00-19:00
Izan ere, pedagogo brasildar honen ekarpenak funtsezkoak dira gaur egungo hezkuntza proposamenak ulertzeko, eta ikastolen mugimenduan ere eragin handia izan zuen. Horrez gain, ezin dugu aipatu gabe utzi ikertzeko ikuspegi soziopraxikoaren lehen sustatzaileetako bat izan zela, ikerketa ekintza parte-hartzaileari bidea ireki ziotelarik. Garrantzi handikotzat jo dugu bere zenbait lan gaur egungo begietatik irakurtzea.
Omenaldi honetan, Paulo Freireren lanean gako izan diren hainbat kontzeptu hautatu ditugu, bakoitzarekin poster bat egiteko, talde-lanean. Hauek dira hautatutako kontzeptuak:
Hitz eta gai eragileak
Itxaropenaren pedagogia
Galderaren pedagogia
Zanpatuaren antzerkia
Kontzientzia kritikoa
Autonomiaren pedagogia
Komunikazioa
Kontzientizazioa
Elkarrizketa
Hitzaren irakurketa
Utopia
Praxia
Hezkuntza askatzailea
Iturri bibliografiko hauetan oinarritu gara, Freire hobeto ezagutu eta kontzeptuetan murgiltzeko:
- Arceluz, W. (2006). Universo vocabular y praxis freireana en intervenciones sobre analfabetismo funcional. Revista Iberoamericana de Educación, 38(3), 1-6. https://rieoei.org/historico/deloslectores/1235Arceluz.pdf
- Cabaluz, F. & Areyuna-Ibarra, B. (2020). La ruta de Paulo Freire en Chile (1964-1969): alfabetización popular e influencias del marxismo heterodoxo. Revista Colombiana de Educación, 1(80), 291-312. https://doi.org/10.17227/rce.num80-11066
- Freire, P. (1984). ¿Extensión o comunicación? La concientización en el medio rural (13ª ed. en español). Siglo XXI.
- Freire, P. (1999). Autonomiaren pedagogia. Ikastaria, 10, 9-71. https://core.ac.uk/download/pdf/11502009.pdf
- García Gómez, T. (argit.). Palabras y pedagogías desde Paulo Freire. La Muralla.
Erakusketa-egunean, posterren autoreek azalpen labur bat emango dute egokitutako kontzeptuaren inguruan, erakusketa bisitatzen duten pertsonak talde txikitan elkarturik, distantzia-neurriak zaintzeko.
Erakusketa arratsaldeko 16:00etan hasiko da, eta posterrak 19:00ak arte egongo dira erakusgai.
Gonbidatuta zaudete ekitaldi honetan parte hartzera!
Aurtengo azaroaren 11n, Iruñeko Baluarten, Euskal Soziolinguistika Jardunaldia egingo da, Soziolinguistika Klusterrak antolaturik. Aurtengo gai nagusia migrazioak eta harrera linguistikoa da, oso bizi dagoen debate baten aurrean hausnarketak, ikerketak eta esperientziak partekatzeko helburuz.
Honela aurkeztu du jardunaldia beren webguneak:
Ez da berria gure artean immigrazioaren fenomenoa. Labur esatearren, XX. mendearen hasieratik, eskualdearen arabera ezaugarri desberdinekin, gizarteko egitura demografikoan aldaketa sakonak eragin ditu euskararen lurraldean. Milurtekoaren aldaketarekin, alabaina, Espainiako eta Frantziako estatuetatik kanpo jatorria duen immigrazioa nabarmenki handitzen ari da, eta adierazle guztiek erakusten dute bizi dugun COVID19 osasun-krisia behin gaindituz gero, are eta gehiago haziko dela.
Kontuan izan behar da, gainera, gaur egungo immigrazioko biztanleriak inoiz baino ezaugarri desberdinagoak dituela, bai jatorri-estatuei dagokionean, baita kultura zein hizkuntza desberdinei dagokionean ere. Jakina, horrekin batera azaleratzen ari diren egoera sozial, ekonomiko eta politikoak ere askotarikoak dira. Beraz, aurreikusi gabeko konplexutasuna kudeatzea ezinbestekoa izango da euskararen biziberritze-prozesuan gizarteak aurrera egin dezan eta kulturen eta hizkuntzen arteko errespetuan eraikitako gizarte kohesionatua bideratu dadin.
2021eko Euskal Soziolinguistika Jardunaldian erronka horri arrakastaz erantzuteko gakoak identifikatzeko saiakera egingo da. Horretarako gaia ikuspegi desberdinetatik lantzen duten pertsonak elkar topatzea eta solastea erraztuko da. Egoeraren deskribapena egiten duten ikerketak, erakunde publikoetatik eta hezkuntza-komunitateetatik martxan dauden egitasmoak ezagutzeko aukera eskainiko da eta aditu zein arituen arteko iritzi trukerako guneak bideratuko dira.
EGITARAUA
Urriaren 20tik 22ra, Bilboko Hezkuntza Fakultatean kongresu interesgarri hau egingo da. Hizlari bikainak elkartuko dira eta oso gai interesgarriak landuko dituzte. Kongresua online izango da baina modu sinkronikoan, hau da, zuzenean segituko dira aurkezpenak, eta horrela hizlariekin elkarreraginean aritu ahal izango da.
Honela dio kongresuko webguneak, bere aurkezpenean:
Garapen Iraunkorrak bermatu nahi du gizaki guztiek beren potentziala gara dezatela, duintasunez eta berdintasunez, ingurumen osasungarrian eta ongizatea sustatuz. Horretarako, Nazio Batuen Erakundeak Garapen Iraunkorrerako 2030 Agendan 17 helburu jaso zituen (NBE, 2015). Helburu horiek defendatzen dute, besteak beste, kalitatezko hezkuntza inklusiboa bultzatzea, genero-berdintasuna lortzea eta emakume nahiz neskato guztiak ahalduntzea, ingurugiroaren babesa, desberdintasunak murriztea edo gizarte baketsuak eta inklusiboak sustatzea.
Bestalde, hizkuntza literarioa testutik kanpo dagoen errealitatea ulertzeko baliagarria da: literaturak, ikuspuntu estetiko eta ideologikotik, elkarrizketa sozialak betikotzen ditu, edota zalantzan jartzen, eta, hain zuzen ere horregatik, berebizikoa da haurren eta gazteen kontzientzia kritikoaren garapenean. Hori dela eta, azkenaldian balio sozialak (ekologia, genero-berdintasuna, kultur aniztasuna, etab.) sustatzen dituzten obra literarioen argitalpenek gora egin dute eta, haiekin batera, testu literarioen balio didaktikoaren erabilerak.
Kongresu honetan Haur eta Gazte Literaturaren (HGL) eta Garapen Iraunkorrerako Helburuen (GIH) arteko konbinazioari buruzko eztabaida-foroa sortu nahi dugu. Izan ere jarrerak eta ohiturak aldatzeko bide onenetako bat da hezkuntza, haurtzaroa baita haurrak sentsibilizatzeko eta kontzientziatzeko adin tarterik egokiena.
Irailaren 2tik 29ra bitartean, Hezkuntza, Oroimena eta Praxia izeneko online mintegia garatzen ari da, Seminário Internacional: Educação, Memória e Práxis.
Bertan, Paulo Freireren (1921-2021) jaiotzaren 100. urteurrena gogoratu nahi izan da, Antonio Gramsciren (1891-2021) 130. urteurrena eta Universidade Federal de Viçosaren Hezkuntza Sailaren eta aldaketa soziala eta ikaskuntza emantzipatorioa sustatzeko RED sare latinoamerikarraren arteko hitzarmenaren urtebetetzea (2020-2021)
Ondorengo estekan, programa osoa ikus daiteke eta izena eman (doakoa):
https://educacaomaterialista.wordpress.com/seminario-internacional-educacao-memoria-e-praxis/
Webinarrak Educação Materialista-ren Youtubeko kanalean ematen ari dira: https://www.youtube.com/c/educacaomaterialista
ISM taldekide den EDCO (Espacio de Educación Común) ikerketa-taldekideek beren esperientziak partekatuko dituzte Mexikotik, 2. Webinarrean, ostegunean, irailak 16, Mexikoko 11:00etan (Brasilgo 13:00etan, Estatu espainiar penintsularrean 18:00etan).
Gure kide Sinaí Rivera Martínez eta Emiliano Urteaga Uríasek hartuko dute parte. Ez galdu aukera paregabe hau!
|
|
