Aurrekoan GIH 1: POBREZIA DESAGERTZEA landu genuen, ondoren GIH 3: OSASUNA ETA ONGIZATEA, gero GIH 5: GENERO BERDINTASUNA, horren ostean GIH 6: EDATEKO URA ETA SANEAMENDUA, eta gaur hamabigarrenaren inguruan eztabaidatuko dugu: EKOIZPEN ETA KONTSUMO ARDURATSUAK.
Hasteko, UNESCO Etxearen bideoa ikusiko dugu: https://youtu.be/4cXuOxlzZnw?si=wQ5DSvHv0FFoODV0
Hauek dira UNESCO Etxeak GIH honi lotutako ikaskuntza-helburuak betetzeko proposatu dituen gaiak:
- Publizitatea, parekideen presioa, kide izatea eta nortasunaren sorrera
- Produkzioaren eta kontsumoaren historia, ereduak eta balio-kateak, baliabide naturalen (berriztagarriak eta berriztaezinak) kudeaketa eta erabilera
- Kontsumoak eta produkzioak gizartean eta ingurumenean dituzten ondorioak
- Energiaren produkzioa eta kontsumoa (garraioa, merkataritza eta bizitegietako erabilera, energia berriztagarriak)
- Elikagaien produkzioa eta kudeaketa (nekazaritza, janarien prozesaketa, elikagaien aukeraketa eta ohiturak,
hondakinak sortzea, baso-soiltzea, elikagaien gehiegizko kontsumoa eta gosea) - Turismoa
- Hondakinak sortzea eta kudeatzea (prebentzioa, murriztea, birziklatzea eta berrerabiltzea)
- Bizimodu iraunkorrak, eta produkzio eta kontsumo iraunkorrerako askotariko praktikak
- Produkzio eta kontsumo iraunkorrerako etiketatze-sistemak eta egiaztagiriak
- Ekonomia berdea (sehaskatik sehaskara, ekonomia zirkularra, hazkunde berdea, desazkundea)
Besteak beste, ikas-jarduera hauek egitea proposatu du UNESCO Etxeak:
- Norberaren aztarna ekologikoa kalkulatu eta gogoeta egitea
- Zenbait produktu aztertzea (eskuko telefonoak, ordenagailuak, jantziak…), bizi-zikloaren analisia (BZA) erabiliz
- Produkzio eta kontsumoarekin lotutako ekintza-proiektu bat (gazteei zuzendua) sortzea eta zuzentzea (adibidez, moda, teknologia, etab.)
- Ikerketa-proiektu bat egitea, galdera honen inguruan: “Iraunkortasuna zenbait gauzari uko egitea da?”
Maddi Iztueta Olano kazetariak (2023ko ekainak 18) argitu bezala, “Europako herritar bakoitzak 15 kilogramo arropa erosten ditu urtean batez beste, baina 5,8 milioi tona arropa botatzen dira urtean, hots; pertsonako 11 kilo inguru.
EB Europako Batasunaren esanetan, fast fashion-a ez dago modan. Baina kontrakoa islatzen dute datuek. Europako modaren industriak 166.000 milioi eurotik gorako salmentak ditu urtean, eta gehien kutsatzen duten industrietan laugarrena da. Are, arropa ekoizteko erabilitako material guztiaren %13 bakarrik birziklatzen da, eta %1 baino gutxiago aprobetxatzen da arropa berria egiteko.
Hori aldatu nahian, zera jarri du helburutzat EBk: 2030. urterako, merkatuan saltzen den arropa guztia jasangarria, iraunkorra eta birziklagarria izatea. Horretarako, hauxe Europako Batzordeak iaz proposatu zuen neurria: Produktu Jasangarriak Arautzeko Ekodiseinua”.
Migratzaile venezuelar talde bat Txileko Atacama basamortuko arropa-metetan bilatzen. Argazkia: Martin Bernetti/AFP
Arroparen industria munduko kutsakorrenetakoa da, eta hegazkinek zein itsasontziek baino CO2 gehiago isurtzen du atmosferara. Nazio Batuen Erakundeko Ingurugiro Programak zehazten duenez, praka bakero batzuk egiteko 7.500 litro ur erabili behar dira eta 33,4 kilo karbono isurtzen dira airera (Urrutikoetxea, 2020ko urtarrilak 21).
Fast fashion deiturikoa gehienbat Asiako hego-ekialdean ekoizten da: Taiwan, Myanmar, Kanbodia, Laos, Vietnam, Txina, Bangladesh… Bertan ekoizten da ekoizpen-kostoa “baxua” delako, hau da, langileak oso lan-baldintza gogorretan egiten dutelako lan oso diru gutxiren truke. 2013an, esaterako, “Rana Plaza” eraikina eraitsi zen eta 1.100 hildako eta 2.500 zauritu egon ziren (Equipo de Derecho Ambiental, 2020ko abenduaren 7a); Primark-eko arroparen parte bat bertan ekoizten zen.
Praka bakeroak egiteko, adibidez, kotoia behar da, eta kilo bat kotoi lortzeko 7.000 litro ur behar dira. Zuntz hau India, besteak beste Txina, Pakistan edo Uzbekistan-en ekoizten dute, eta distantzia luzeak egiten ditu arropa josi eta tintatzen duten industrietara iristeko (Álvarez, 2012). Bakeroek, gainera, berezitasun bat dute: bere kolorea. Indigo sintetikoan, bere osagai nagusian, hamar eragile kimiko erabiltzen dira: petroleoa, benzenoa, zianuroa eta, formaldehidoa, besteak beste (Thomas, 2019), eta horri margultze edo tinta kentze prozesurako erabiltzen den ura eta eragindako kutsadura gehitu behar zaio.
ERREFERENTZIA BIBLIOGRAFIKOAK
Álvarez, C. (2012). De latas, pantalones o fichas de Lego. Ihitza 38, 25. https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/ihitza0/es_def/adjuntos/ihitza38.pdf
Equipo de Derecho Ambiental (2020ko abenduaren 7a). ¿Somos lo que vestimos? Impacto ambiental de la fast fashion o moda rápida. Conexión Ambiental. https://conexionambiental.pe/somos-lo-que-vestimos-impacto-ambiental-de-la-fast-fashion-o-moda-rapida/
Iztueta Olano, M. (2023ko ekainak 18). ‘Fast fashion’-a ez dago modan. Berria. https://www.berria.eus/paperekoa/1914/018/001/2023-06-18/fast-fashion-a-ez-dago-modan.htm
Thomas, D. (2019). Fashionopolis. El precio de la moda rápida y el futuro de la ropa. Ed. Superflua.
UNESCO Etxea (2020). Garapen Iraunkorrerako Helburuetarako Hezkuntza. Ikaskuntza-helburuak. https://unetxea.org/eu/portfolio-item/garapen-iraunkorrerako-helburuetarako-hezkuntza-ikaskuntza-helburuak/
Urrutikoetxea, A. (2020ko urtarrilak 21). Kalkulatu zure arropa erosketek ingurugiroan duten eragina. Berria. https://www.gaztezulo.eus/albisteak/kalkulatu-zure-arropa-erosketek-ingurugiroan-duten-eragina