Egungo Euskararen Hiztegia
—Ņ—
[bertsioa: 2024-01-10]

ñabar izond adkor nabarra.

Perkalezko soineko ñabar batez jantziriko emakume lodi adineko bat.  Jose Morales   «Arima hilak» - Nikolai Gogol, 1998 - 96. orr.

Haien begiradak, haien aurpegiak, haien traje dotore, ñabar eta koloredunak.  Felipe Juaristi   «Airezko emakumeak», 2003 - 217. orr.

Objektu ñabar eta iletsu bat hurbildu zitzaion, zalantzati.  Monika Etxebarria   «Goragalea» - Jean Paul Sartre, 2003 - 265. orr.

Halakoa izaten da erien bistan ageri diren haluzinazio ñabar eta engainagarrien kasua.  Xabier Kintana   «Alderraien gidaria» - Mose ben Maimon, 2006 - 84. orr.


ñabararazi, ñabararaz, ñabararazten du ad ñabartzera behartu.

Baina so egiozue zuhaitz-hosto bati, ikusi haren zain apetatsuak, itzalak eta eguzkiak ñabararaziriko tonuak.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 15. orr.


nabardura ik ñabardura.

ñabarduratsu izond ñabarduraz betea.

Ñabardurak eta iradokizunak zentsurapean jartzen dituen hori berori da, izan ere, berari dagokion auzi batean, iradokizun egilerik ñabarduratsuena eta setatiena.  Andres Urrutia   «Frantziako kode zibilaren lehen proiektua» - Jean di Portalis, 2000 - 47. orr.


ñabarduratxo iz

Eta ñabarduratxo honekin gainera: Oñati aldean, "yaka" ez baina, "fraka" esaten zutela.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 19. orr.

Hara hor ba, uztaileko maparen ñabarduratxoak.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 267. orr.

Nolanahi ere, ñabarduratxoa hor dago seinalatuta.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 466. orr.


ñabardurazale izond ñabarduren zalea dena.

Ez zen ñabardurazalea, baina haien dohaina miresgarria zitzaion, eta itxuraz maltzurkeriarik gabeko baina funtsean hain inozenteak ez ziren errima xume haietarik batzuen mamia ulertu nahiko zukeen.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 146. orr.


ñabartasun iz ñabarra denaren nolakotasuna.

Hitz-lau arruntetik neurtitz berezirainoko gradu guztiak aurki baitaitezke obran, ñabartasun hori ere nolabait gordetzen ahalegindu gara.  Juan Garzia   «Hamlet» - William Shakesperare, 2002 - 14. orr.


nabartu, nabar(tu), nabartzen 1 da/du ad nabar bihurtu.

Ordurako kolore eztietan nabartua zen jendetzaren artetik igaro eta txilin-hots alaiko musikatara joan ziren.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 68. orr.

Kolore anitzez nabarturiko irudiek.  Elizen arteko biblia   Jkd 15,4

Kale janzkeran, emakume asko eta asko, hamaika koloretako guardasolak eskutan zeramatzatelarik; eta hondar gogor eta bustiko alderdian plaia nabartuz, alfer itxuran denak: gizasemeak eta andereak, umeak eta inudeak.  Txillardegi   «Putzu», 1999 - 318. orr.

Ezerosotasuna biziki areagotzen da kopuruz duen indarra gehitu eta kultur egitura nabartu egiten duenean atzerriko jendearen sarrerak.  Iñaki Mendiguren   «Historiaren azterketa II» - A.J. Toynbee, 2000 - 253. orr.

2 ilundu-edo.

Ekiak soa nabartzen zion.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 308. orr.

Arratsaldea nabartzen ari zela, gizonak agertu ziren.  Juan Garzia   «Pedro Páramo» - Juan Rulfo, 2001 - 130. orr.

Zuzi bat ikusten zen kaian jadanik nabartzen ari zen gauean.  Joseba Sarrionandia   «Lagun izoztua», 2001 - 350. orr.

Igeldo ostean ezkutatu zaharra ez den eguzkiak urdin aratz argitzen du itsasaldean ostertza, eta, hondo klaro horren kontra, badia inguratzen duten molkoak arre-nabartuz doaz ezari-ezarian kontrargitan.  Iņaki Iņurrieta   «Kuskue tanden», 2004 - 206. orr.

3 (era burutua izenondo gisa)

Fonetikak erakusten zizkigun eboluzio luze eta zehatzak ez nituen aise segitzen, nahiago nituen sintaxiaren konplikazio nabartuak.  Piarres Aintziart   «Azken apeza», 2005 - 95. orr.


ñak
1 ñak-ñak-ñak murtxikatzaren onomatopeia.

Dena da laua hemen, dena behar da idatzi, metaforizatu, letren iragazitik igaroarazi, odolik irtengo ez den arren murtxikatu ñak ñak ñak.  Eider Rodriguez   «Eta handik gutxira gaur», 2004 - 89. orr.


ñaka 1 iz ñakua.

Falta zuen Lafittek bertzorduko ñaka hura, eta Martiarenak betiko joko abil hura, baina hain ziren xixtatuak Inchauspe horrekin!  Herria   2001-02-08


naka-naka adlag irenstearen onopatopeia. ik ņaka-ņaka.

Ardiki peza erraldoia naka-naka irensteari ekin nion, deus ez bailitzan, haurrak triste jarraitzen zuen bitartean.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 56. orr.

Gasna, naka-naka irenstean, edozein sukalde ilunetan, lur azaleko nomada guztiekin, ahataraka haurridetzen naiz.  Itxaro Borda   «%100 basque», 2001 - 13. orr.

Onartzen baldin baduzu haatik, gure ezkontza bereziaren naka-naka klikatzeko, ohea prest daukat.  Itxaro Borda   «Entre les loups cruels», 2001 - 98. orr.


ñakaka adlag

Ez da nehor hemen xanpaka eta ñakaka ari.  Herria   2004-11-04


ñakako iz ñakua.

Orduan Rene Dermit, arras balios, lotu da gogotik, Reteguik ere ñakako batzu egiten zituela eta sarea zaintzen.  Herria   2003-07-24


ñaku iz pilota jokaldi mota bat.

Bi paretak, gantxoak, ñakuak; guztira 14 tanto erdietsi zituen Tricioko maisuak.  Berria - Kirola   2004-06-25


ñame iz tropiko arteko lurraldeetako belar-landarea, batataren antzeko tuberkuloak ematen dituena (Dioscorea batatas).

-Mrs. Merivale, urteak dira hain patata gozorik jaten ez nuela. Ñame-zaporea dute.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 386. orr.


ñañar 1 izond txikia eta kaskarra. (pertsonez)

Ñañarra zen eta hankak ere izugarri ttikiak zituen, botoitxo askoko bota txiki beltzak jantzita.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 15. orr.

Baziren gure inguruan festa-hondatzaile ñañar batzuk, besoak zerura luzatuz lurrera belauniko erortzen ziren bitartean harengatik zigortuko gintuztela esaten zutenak.  Joxan Elosegi   «Ahardikeriak» - Marie Darrieussecq, 2004 - 82. orr.

Inolako arretarik jarri gabe begiratu nion Lisettari Croceren liburuak uzten zizkion konde ñañar hari. Hi behintzat ez haiz ñañar koipetsu ile beltz kizkurdun horietakoa, gauero ileari bay-rum ematen diona gainera.  Fernando Rey   «Gure etxeko kontuak» - Natalia Ginzburg, 2004 - 167. orr.

2 (gauzez)

Muga maleta txiki baten barnean pasatu zuela kontatzen dio edonori, eta baliteke egia izatea, askoz gehiago ez baitu betetzen bere gorputz ñañarrak oraindik ere.  Hasier Etxeberria   «Arrainak ura baino», 1999 - 117. orr.

Liburuko irakasle alu hori ez zen zehatz-mehatz nik ezagututako inor, baina, bai itxura ñañarrean bai izaera zitalean, txikitako irakasle jakin bat izan nuen inspirazio-iturri, Txanpi ezizeneko kakanarru alu bat, Periko ez bezala egiazki gorrotatzera iritsi nintzena.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 23. orr.


ñañarro izond ñañarra.

"Gameboyko ñañarro horren klona ematen din", egin du neskak bere kolkorako.  Patxi Iturritegi   «Behi eroak», 2003 - 20. orr.


ñandu iz Hego Amerikako zabaldietako hegazti lasterkaria, ostrukaren antzekoa, lumadi griskarakoa, hiru behatzeko oinak dituena (Rhea americana).

Ilargi-gaua zen; buelta bat ematera irten, eta han topatu nuen, ñandu bat begira zeukala.  Juan Garzia   «Ipuin hautatuak» - Jorge Luis Borges, 1998 - 214. orr.


ñaño izond adkor 1 nanoa.

Artzain ergel ñaño bat han zen lo kuluxka.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 186. orr.

Zeharo gogaiturik, egongelatik irten eta nola hala ematen nuen denbora: batzuetan karrajutik paseoan, nesken geletako poster horterak aztertuz; beste batzuetan neure hankaz irekitako balkoian, alboko txakur ñañoarekin eztabaidan.  Jon Arretxe   «Larunbatak», 2001 - 68. orr.

Zer dauka kalboso koipetsu eta ñaño horrek nik ez daukadana?  Jon Arretxe   «Ostiralak», 2000 - 62. orr.

Orduan behintzat kursiak iruditu zitzaizkidan erabat, erromantizismo melenga, belaska eta ñaño batez eginak.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Nerabearen biluzia», 1999 - 72. orr.

Vaudeville itxurako filmean, yogi ñaño bat jipoitzen dute Quebec-en whiski truk.  Iñaki Arranz   «Hitza azti», 2006 - 218. orr.

Ondo asko dakigu esperantza, letra handi eta larriz idatzita ere, hitz pobrea dela, ñaño samarra akaso.  Berria - Harian   2005-03-19

2 (izen gisa)

Potoloa koipezto hutsa da; ñañoak badauka grazia, baina oso itsusia da, eta kankailu ixila.  Jon Arretxe   «Larunbatak», 2001 - 59. orr.

Baina orduan beste izaera bat behar zuen, eta ez guk jarri diogun ñaño antzeko hura.  Xabier Mendiguren Elizegi   «16 ipuin amodiozko», 2002 - 164. orr.

Ispilu ilunean, alabaina, nire irudiaren isla baizik ez zen, ñaño, ttar eta zimurduretan kizkurtua.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 246. orr.

Giroa horrela berotu ondoren, esertzera joan da ñañoa.  Xabier Olarra   «Estilo-Ariketak» - Raymond Queneau, 2005 - 41. orr.

Eta janzkera dotore, eta printzesa maitemindu, eta ezkutari konde, eta ñaño barregarri.  Patxi Ezkiaga   «On Kixote Mantxako» - Miguel de Cervantes, 2005 - 96. orr.

Unai Iturriagak eta Fedi Paiak saio polita eskeini zuten, batto Edurne zuriarekin maitemindua zen ñañoaren rolan, sagar pozoindua jan eta lo zela, Fredi printze urdinarekin ukan elkarrizketan.  Herria   2005-11-10


ñañokeria iz

Igande arratsalde batean Aloñaren lantokiko lagunak etorri zitzaizkigun etxera bisitan, emakumezko lankideak zehatzago esanda, Aloña eta umea ikustera eta halakoetan esaten diren ñañokeriak esatera.Gainera, igual ñañokeri bat irudituko zaizu hola esanda baiño, jendea barrutik ere ezautzen duzu.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arima enkoniatuak», 2006 - 111. orr.


ñañotu, ñaño(tu), ñañotzen dadu ad ñaño bihurtu.

Ñañoturiko izarrak aitzakia beti besteri botatzeko joera izaten du, neroni buru naizela.  Andoni Egaņa   «Hogeita bina», 2004 - 137. orr.


napur 1 iz ipar ñapurra, ahozuria.

Gora Lapurdi eta Ibaialde, gure agiatnza hoberenek lagunt ditzatela Angeluar napur horiek.  Herria   2003-02-20

2 (izenondo gisa) irud/hed

Udaberri hastapenetako apirila maitagarrien argitasunaren apurrak golkoa inarrosten zidan, bide napurretarik nindoala, haize kontra eta hezurretaraino txipatua: egia erran Bardeetako eki errautsekin batera, mortu gorrailetara ohituago nintzen.  Itxaro Borda   «Entre les loups cruels», 2001 - 92. orr.


ñapurkeria iz litxarreria.

Badakite laster hurbilduko dela beren etxetik Jexux Haurra edo Olentzero, bat ala bertzea, jostailuz eta ñapurkeriz gainditua.  Herria   2004-12-23

Eta berrikitan ikasi dudan hitza, gormandiza delakoaren orde, ñapurkeria, arras gustukoa zait.  Piarres Aintziart   «Santiago oinez», 2000 - 169. orr.


ñapurki adlag litxarreriaz.

Hainbat ñapurki lotu zaizkio Pariseri non Patrick Devedjian barne ministro ordeak erran baitu: "Frantzian departamendua erakunde indartsuena da estatuaren ondotik".  Herria   2003-11-27


ñapurtar iz

Etxahun Barkoxek, Axularrek edota Etxepare mirikuak bezala, andereñoek, txoriñoek, zure begi ñirñirrek, Baionako barraraino laño dauden itsasoek eta gainerako ñapurtarrek ez zuten España kañi hau merezi.  Iñigo Aranbarri   «Hitzak eta giltzak», 2001 - 33. orr.


ñarñarkari izond

Harri nabarra, adreilu gorria, errotulu gorri eta berdeekiko asfalto ñarñarkaria, estolda gaineko paper-puskak; guztia haren inguruan biraka zebilen, emeki-emeki, lainoan murgilduta.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 249. orr.


ñarro 1 izond tamaina txikikoa.

Gure lagun ñarroaren seriotasunetik eta ikasteko zaletasunetik zerbait kutsatuko zitzaiolako mentura zuen, nonbait. Agenda ttar bat, mukizapia, ezpainetako barra eta kartera tiki baina itxuraz betea atera zituen, hurrenez hurren, larruzko zaku ñarrotik.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 155. orr.

Kriseiluko argi dardaratiak errainu ñarroak sortu zituen haren begietan.  Anjel Lertxundi   «Azkenaz beste», 2005 - 98. orr.

Begi ñarro horiek halako bi egin ziren.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 98. orr.

2 (izen gisa)

Zer zela eta jarri nion halako ezizen hanpatua lurretik bi hazbete ere altxatuko ez zen ñarro bati?  Alberto Ladron Arana   «Xake mate», 2002 - 44. orr.


ñarrotu, ñarro(tu), ñarrotzen 1 da/du ad begiez mintzatuz, erdi itxi, bildu. ik txilotu.

-Nor da? -esan zuen gizonak, ilunpetan begiak ñarrotzen zituela.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 142. orr.

-Zer gertatzen da? -esan nion, begiak ñarrotuz.  Anjel Lertxundi   «Zorion perfektua», 2002 - 85. orr.

Begiak ñarrotu nituen, gehiago bistatu nahirik.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 353. orr.

Apurka, begiak ñarrotuz, ohitu naiz.  Koldo Izagirre   «Agirre zaharraren kartzelaldi berriak», 1999 - 93. orr.

Ñarrotu du ezkerreko begia, betazalak bilduz.  Koldo Izagirre   «Agirre zaharraren kartzelaldi berriak», 1999 - 34. orr.

· Beste batzuek betazalak ñarrotu dituzte eta irri egiteko gogo izugarriari eusten diotela dirudi.  Jon Alonso   «Lisboako Setioaren Historia» - José Saramago, 2000 - 335. orr.

2 (era burutua izenondo gisa)

Orduan, botila-koloreko bi begi berde ñarrotu topatu nituen bekain keinukari baten azpitik niri begira.  Irene Aldasoro   «Dublindarrak» - James Joyce, 1999 - 39. orr.


ñegartti izond adkor negartia.

Han entzuten da txantxangorriaren kanta ñegartti ezaguna.  Pello Zabala   «Naturaren mintzoa», 2000 - 150. orr.


nimino ik ņimiņo.

ñimiñodun izlag ñimiñoko.

Pergaminozkoak ziren, edota antzeko larrutxez egindakoak, eta haietako bakoitzak Senaren eskuin-ibaiertzaren ikuspegia ageri zuen margotuta, leiho ñimiñodun eraikin eta guzti.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 112. orr.


ñimiñokeria iz huskeria.

Carbayok aztertzen ninduen, isilik, esaten uzten zidan, partez asperturik bailegoen, partez nire ñimiñokeriak, nire xelebrekeriak libertituko bailuen.  Jon Alonso   «Euskal karma», 2001 - 68. orr.


ñimiñotu, ñimiño(tu), ñimiñotzen da/du ad ñimiño edo ñimiñoago bihurtu.

Funtzionario hark hain zuen bizar duina, hain luzea, hain zilarrezkoa, non aurpegia ondorioz ñimiñotu, ezeztatu egiten zitzaion, bizarra aurpegitik hazi beharrean aurpegia bizarretik sortzen balitzaio bezala.  Matías Múgica   «Hiltzaile baten aitormena» - Joseph Roth, 2004 - 76. orr.

Kanutoak begiak ixteraino ñimiñotu zizkion.  Unai Iturriaga   «Berandu da gelditzeko», 1999 - 35. orr.


nini 1 iz ume txikia. ik ņiņi.

Ez dezaten pentsa etxetik kanpo moldatzeko gauza ez den nini errukarria denik.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Uda betiko balitz», 2003 - 47. orr.

Haur koxkortzen hasia eta nini sortu berria haiekin doaz.  Berria - Euskal Herria   2004-08-15

Jatorritik bidaiari lotua den jaialdi honek aurten amaren tripan dagoen ninia edo Egiptoko lurrek gorde altxorrak zintzilikatuak dituzte.  Berria - Kultura   2004-05-09

Ibai bazterrera jo zuten hogei eguneko ninia eramanez.  Itxaro Borda   «Zeruetako erresuma», 2005 - 173. orr.

-Txibatoa? -Aloñak, ninia tititik zintzilik-.  Xabier Mendiguren Elizegi   «Arima enkoniatuak», 2006 - 109. orr.

Aldi hartan bizia galdu zuena 22 hilabeteko nini txiki bat izan zela, zorigaiztoko bonba baten ondoan pasatzeagatik.  Pello Salaburu   «XX. mendearen argi-itzalak», 2001 - 84. orr.

Baldin eta buruko mina bazuen, edota oinetako arkuak ziztaka bazituen, kexuka aritzen zen, urrikalgarri, nini bat antzo.  Mirentxu Larrañaga   «Hona hemen gu biok» - Dorothy Parker, 2006 - 150. orr.

Nini baten moduan tratatzen zuen.  Mirentxu Larrañaga   «Peaceful soldadua» - Michael Morpurgo, 2006 - 32. orr.

nini baten ipurdia bezain soila nuela kokotsaldea eta ez nuela bizarra egiteko premiarik.  Mirentxu Larrañaga   «Peaceful soldadua» - Michael Morpurgo, 2006 - 118. orr.

Begiratu zuelarik, ikusi zuen bere adineko neska bat, "coca-cola" tiserta zikin luze bat gona gisa, nini biluzi bat altxoan.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 162. orr.

2 (hitz elkartuetan)

Nere esku lodiak olioz bustitzen nituen eta zure nini gorputz ttipia artoski eta emeki manipulatzen nuen.  Ramuntxo Etxeberri   «Skyroom», 2004 - 232. orr.

3 begi-ninia.

Begiek ez zuten ez bizitasunik ez distirarik, eta nini gabeak ziruditen.  Koro Navarro   «Kontakizunak» - Edgar Allan Poe, 2000 - 26. orr.

Betazalek niniaren erdia estaltzen zioten.  Unai Iturriaga   «Berandu da gelditzeko», 1999 - 202. orr.

Saloira bildutako emakumeak [...] larru gorri jarri ziren, beren gorputz gorriztatuak denon begiei, eta batez ere errege-ordearen nini zuriei eskainiz.  Felipe Juaristi   «Airezko emakumeak», 2003 - 73. orr.

Ez naiz niniak mintzen edo ikusmena zauritzen duten irudiez mintzo.  Xabier Amuriza   «Gauzen izaeraz» - Lukrezio, 2001 - 271. orr.

Niniak ere katuarenak zituen, eta sudurpean ageri zitzaizkion ile apurrek ere katua zekarkidaten gogora.  Edorta Jimenez   «Sukar ustelaren urtea», 2004 - 43. orr.

4 begi-nini

Argi gutxi denean zabaldu egiten da begi-ninia, argi gehiago sar dadin.  Josu Zabaleta   «Irudia» - Jacques Aumont, 2004 - 20. orr.

Emakumearen begi-nini beltzak lasai zeuden.  Ibon Uribarri   «Loti ederrak» - Yasunari Kawabata, 2006 - 91. orr.

Medikuaren linternatxoak begi-nini dilatatu batzuk argitu zituen.  Joxemari Urteaga   «Ordaina zor nizun», 2001 - 106. orr.

Begi-ninietako hondo-hondotik begiratzen zidan gogortasun neurriz gaineko batez.  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 59. orr.

Ispilu aurrean eseri zen bere begi-nini zabaldu beltzei so.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 332. orr.

Lehen gutuneko azken esaldi hura begi nini dilatatuetan irakurri zion, baina espresio goxo eta irribarresua erakutsi zuen Macarenaren aurpegiak.  Joxemari Urteaga   «Ordaina zor nizun», 2001 - 102. orr.

Begi-nini gardenen inguruan argizko uztai horixka zeukan.  Juan Kruz Igerabide   «Txoria» - Oh Jung-hi, 2006 - 63. orr.

5 -en begiko nini

Gramo bat azukre pisatu nuen, platinozko arragoan (gure begiko ninia zen huraxe) su emateko.  Juan Garzia   «Sistema periodikoa» - Primo Levi, 1998 - 226. orr.

Nire poltsikoa gizentzera etorriko da jabe koleratuak bere begiko niniaren truke ordainduko duenaren laurdena.  Aingeru Epaltza   «Lasto sua», 2005 - 26. orr.

6

Debaldetan pasa ditut hatz-niniak paretan.  Koldo Izagirre   «Nik ere Germinal! egin gura nuen aldarri», 1998 - 25. orr.

hitz multzoen maiztasunak (gutxienez 3 aldiz agertzen direnak)

begi nini (17); nini beltz beltz (3)

begi ninia (20); begi ninia itxiago (3); begiko ninia (3)

begi niniak (23)

begi ninian (5)

begi niniaren (7)

begi niniek (5)

begi ninien (5)

begi ninietako (3)

begi ninietan (15)


ñir-ñir (orobat ñirñir g.er.) 1 adlag ñirñirka.

Ia ilundua zuen, eta Branfordeko argiak ñir-ñir ari ziren.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 100. orr.

Urrezko ezproiak bota orpoetan; diamantez jositako gandorra kaskoan ñir-ñir.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 270. orr.

Perrette bat-batean altxatu zen, begiak ñir-ñir: [...].  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 126. orr.

Ikusgarri margotutako etxe zurezkoak, plaza baten inguruan pilaturik, eta, goian gailen, katedralaren kanpandorre garaia, gurutze urreztatua ñir-ñir eguzkipean.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 358. orr.

Handitzen ari zen, pozik, eguzkitan ñir-ñir, dena bikain zebilelakoan, ohitura baketsuko jendea sekula ez zela hain ederki gizendu pentsatzen zuela.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 196. orr.

Kalean hotza, zerua oskarbi, izarrek ñir-ñir, eta mutxurdinek mar-mar.  Unai Iturriaga   «Berandu da gelditzeko», 1999 - 229. orr.

2 ñir-ñir egin

Nikelezko zerbaitek ñir-ñir egin zuen Baldwinen eskuan.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 317. orr.

Eta milaka eta milaka ziren haren lepoan, haren beso eta eskuetan, haren gerrian, haren oinetan ñir-ñir egiten zuten diamanteak.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 308. orr.

Elur-maluten ertzek ñir-ñir egiten zuten farolen ondotik pasatzean.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 351. orr.

Ñir-ñir egin zuten Peretteren begiek.  Jon Muñoz   «Loroaren teorema» - Denis Guedj, 2006 - 102. orr.

Begi ilunek ñir-ñir zegioten, han beheko itsaso distiratsuak bezala.  Anjel Lertxundi   «Argizariaren egunak», 1998 - 115. orr.

Begiekin ñirñir egiten ikusi nuen, baina ez dakit zer sentitu zuen.  Jon Muņoz   «Ispiluen gainean lotan» - Jordi Sierra i Fabra, 2004 - 247. orr.

Ez nintzen guti harritu, tupustez, Ximurraren auto urdineko keinukariek ñir-ñir egitean bide ondoko aparkaleku baterat.  Aingeru Epaltza   «Rock'n'roll», 2000 - 345. orr.

Aurre-postuetako suek ñir-ñir egiten zuten bizi-bizi.  Karlos Zabala   «Mikel Strogoff» - Jules Verne, 2002 - 408. orr.


ñirñir (orobat ñir-ñir g.er.) 1 iz dirdira, distira.

Eri ikusezin batzuk Mikelen masailean pausatu dira, ñirñir bat bezain fereka llaburrean.  Aingeru Epaltza   «Lasto sua», 2005 - 15. orr.

Nirñir batek postarantz desbiderarazten dizkio begiak: mezuak dauzka.  Antton Olano   «<//jokoa.com>» - Gemma Lluch, 2002 - 168. orr.

Ellen besaulki malgu batean eserita zegoen, gela luze baten bukaera aldean, non solasen txintxina eta zutargien eta harribitxien ñirñirra sumatzen baitziren.  Lopez de Arana   «Manhattan Transfer» - John Dos Passos, 1999 - 255. orr.

Xekearen begi urdinek izarren pareko ñirñirra zuten.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 69. orr.

Pattar edontzi txikiak, ardo baso lodiak [...] denak goikoz behera, ipurdia airean, barraren ñirñirak haien zurbiltasunean islatzen zirela.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 158. orr.

Pantailako ñirñirrak atzera begiratzera behartu du.  Antton Olano   «<//jokoa.com>» - Gemma Lluch, 2002 - 46. orr.

Erosek begien ñirñirrak xedatzen eta gezien puntak zorrozten dituen legez, Anterosek soak desbideratzen ditu eta azkonen garratza kamusten.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 46. orr.

Jaurenearen begietan ñirñir bat agertu zen, belusezko bonetaren hegi zabalaren azpitik, Izarren ñirñir hotzak zirrara eragin zidan.  Elena Touyarou   «Hautsi da katea» - Toti Mtz. de Lecea, 2004 - 49. orr.

Ñirñir metaliko bat aterarazi dio goizeko eguzkiak ezkutaleku batean aparkatutako Toyota zuriari.  Javi Cillero   «Hollywood eta biok», 1998 - 114. orr.

Aintzira lokartuak bezalakoak ziren; beiraren baten ñirñir iheskorrak olatu baten zilar distira argitzen zuen haien erdian.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 168. orr.

Neskak, ordea, han irauten zuen, garrezko ñirñir bat begietan, dendaren fatxadan jarritako kale argien errenkadaren azpian.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 259. orr.

2 (hitz elkartuetan bigarren osagai gisa)

Merlenka kaxak, opalo ñirñirez beteak.  Karlos Zabala   «Parisen sabela» - Emile Zola, 2004 - 147. orr.

Han ezer ikustekorik ez bazegoen ere, gure hegal bustiaren gaineko argi-ñirñir berdea izan ezik.  Joxe Austin Arrieta   «Homo Faber» - Max Frisch, 2001 - 9. orr.

Argi ñir-ñirrak bakarrik ikusten genituen herrixkan barrena, eta haran osoan zehar beherantz.  Mirentxu Larrañaga   «Peaceful soldadua» - Michael Morpurgo, 2006 - 80. orr.


ñirñirdun izond ñirñirra duena.

Hala, bada, Nottingham-eko dukearen konpainian sartu zen, eta tafetai eta damaskozko soinekoak apailatu zitzaizkion, ñirñirdunak, zilar-oihalezkoak eta urre-oihalezkoak, begiztadun kortseak eta kalamuzko ileorde kiribil luzezkoak.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 117. orr.


ñirñirka (orobat ñir-ñirka) adlag

Goian ilargi izoztu eta zahar-zaharra ñirñirka ari zen, mendigainak erdizka estalirik.  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 49. orr.

Esango nuke euria ere egin duela, hori erakusten baitute ñir-ñirka ikusten ditudan argi distiren islek.  Pello Salaburu   «Euskararen etxea», 2002 - 187. orr.


ñirñirkari izond

Uneoro mudatzen zen mundua, lorez betea, elurrez, argiz, berdez, batzuetan morez, batzuetan kobre-kolore garbiz, beste batzuetan urdinez, eguzkiz, horiz, laranja-kolore ñirñirkariz...  Fernando Rey   «Ararat mendiaren sumina» - Yasar Kemal, 2003 - 44. orr.


ñirñirtsu izond

Zerbait ñirñirtsua han joan zen itzulika eguzkipean.  Juan Garzia   «Bizi alegiazkoak» - Marcel Schwob, 2002 - 135. orr.


ñirñirtu, ñirñir(tu), ñirñirtzen da/du ad.

Lepoko edo bizkarreko oinazeak jasango balitu moduan sorbaldak beheratuta, Joseluren begiek lurreko baldosak zituzten jopuntu, nahiz eta burua geldirik begi-niniek alde batera eta bestera ñirñirtutako barreialdiek labezomorroen ehizean aritzearen itxura ematen zioten.  Josu Landa   «Odolbildua», 2002 - 106. orr.


ñoki iz batez ere irinez, gurinez, esnez eta arrautzez osaturiko orearekin eginiko bola, labean edo ur irakinetan prestatzen dena.

Mendi horren tontorrean badago jendea ñokiak eta ravioliak besterik egiten ez duena.  Berria - Kultura   2006-03-21

Kapoiak ñoki eta ravioliekin jaten: halaxe irudikatu gintuen XIV. mendeko Giovanni Boccacciok euskaldunok.  Berria - Kultura   2006-03-21


ñoño izond txepela.

Han, Hollywoodek, gaur egungo Hollywood ñoñoak, eginiko zinemak ez zuen inolako arrakastarik izan.  Berria - Kultura   2004-02-25


ñoñokeria iz txepelkeria.

Behin, kanpoko editore batek aitortu zidan asko miresten zuela samurtasuna nola tratatuta zegoen nire istorioetan eta horrek asko poztu ninduen, bihotza errebindikatzeak ez baitu zertan ñoñokeria ekarri behar.  Ana Urkiza   «Zortzi unibertso, zortzi idazle», 2006 - 101. orr.


ñoñostiar iz adkor

Ñoñostia, ñoñostiarrak Donostia eta donostiarren desitxuraketa esanguratsua, aski zabaldua.  Iñaki Arranz   «Hitza azti», 2006 - 146. orr.

Donostiako ñoñostiarren ibilerak eta harat-honatak.  Joan Mari Irigoien   «Oilarraren promesa», 2003 - 115. orr.

Kromagnon goitizena jarri zian ñoñostiar grazioso alu hura, kasu.  Jokin Muņoz   «Bizia lo», 2003 - 117. orr.


ñoo (orobat ñooo) interj koño-ren leungarria.

Latza, ñoo, ostias.  Karlos Linazasoro    «Glosolaliak», 2004 - 113. orr.

Ez dakit nik, ñooo.  Karlos Linazasoro    «Glosolaliak», 2004 - 53. orr.


ñu iz afrikar sabanako antilope handia, ile arrekoa, gorputza, isatsa eta hankak zaldiaren antzekoak dituena (Connochaetes sp. eta Gorgon sp.).

Behin Kewko ehiztari batek begiztatu zuen urrutira bakean zen ñua.  Xabier Olarra   «Deabruaren hiztegia» - Ambroise Bierce, 2001 - 209. orr.

Iruditzen zitzaidan atsegin izango zuela Afrikako sabanan denboraldi bat egitea eta aholkuak ematea hango elefante-saldoak eta harrapakin diren animaliak -antilopeak eta ñuak- kudeatzeko.  Xabier Olarra   «Antropologo bat Marten» - Oliver Sacks, 2003 - 271. orr.

Nekoraren begiak ñu hilak baino hilago zeuden.  Unai Elorriaga   «Van't Hoffen ilea», 2003 - 142. orr.

Antzeko galera gertatzear da Amazonasko eta Mekongeko siluruekin, Gangesko izurdeekin eta Mara ibaiko ñu urdinekin.  Berria - Gaiak   2006-03-14

Coventry edo Birmingham-eko fundizioetan kutxa beteka mozten ziren ikurrak; alde batean Victoria gozakaitzaren burua -regina et emperatrix-, eta bestean ñua edo ibisa jauzika.  Oskar Arana   «Lotsaizuna» - John Maxwell Coetzee, 2004 - 177. orr.