Dokumentazioa, Medikuntzaren Historia, Teoria eta Metodoa irakasgaia UPV/EHUko Medikuntza eta Erizaintza Fakultateko Medikuntzako Graduan ematen da. Oinarrizko irakasgaia da, eta gradu horretara hasierako ikasturteko lehen lauhilekoan sartzen diren ikasle guztiek egiten dute. Irakasgai hau Euskal Herriko bi hizkuntza ofizialetan ematen da: euskaraz eta gaztelaniaz. Medikuntzako graduko ikasleak lau taldetan banatzen dira: bi gaztelaniaz (01 taldea eta 02 taldea) eta beste bi euskaraz (31 taldea eta 32 taldea). Beraz, irakasgai hau talde horietako bakoitzean ematen da, eta horiek, aldi berean, egitura txikiagoetan banatzen dira saio praktikoetarako eta are talde txikiagoetan mintegietarako, ondoren deskribatuko den bezala.

Edukiei dagokienez, irakasgai honek bi arlo nagusi ditu: Alde batetik Medikuntzaren Historia, ordu teoriko guztietan ematen dena. Beste alde batetik dokumentazioarekin eta ikasleak medikuntzaren ikasketekin eta ikerketarekin duen lehen harremana saio praktikoetan. Mintegiko orduak beste bi saio motetan egindako jardueren osagarri gisa diseinatuta daude, metodologia kolaboratiboagoa eta tamaina txikiko taldeekin.

UPV/EHUko Medikuntza Graduan eskuratutako gaitasunen planaren barruan ere helburu batzuk jasotzen dira. Irakasgai hau graduko gaitasun hauek garatzen laguntzeko diseinatu da:



• Datu epidemiologikoak lortu eta erabiltzea, eta osasunari lotutako erabakiak hartzeko joerak eta arriskuak balioestea.

• Eskuragarri dagoen nabaritasun zientifikoan oinarrituta, esku-hartze terapeutikoen eragin, indikazio eta eraginkortasunaren oinarriak ulertzea.

• Gaixoaren arazoak arretaz entzutea, arazo horiei buruzko informazioa lortu eta laburbiltzea, eta informazio horren edukia ulertzea.

• Gaixoekin, senideekin, komunikabideekin eta beste profesional batzuekin eraginkortasunez eta garbi komunikatzea, ahoz nahiz idatziz.

• Gaixotasunak giza gorputzaren egituran eta funtzioan dituen ondorio, mekanismo eta adierazpenak ulertu eta ezagutzea.

• Hazkuntzak, garapenak eta zahartzeak gizabanakoarengan eta haren gizarte-ingurunean dituzten ondorioak ulertu eta ezagutzea.

• Ikerketa-jarduerarako oinarrizko prestakuntza eskuratzea.

• Mediku-lanbidearen oinarrizko elementuak ezagutzea, printzipio etikoak, lege-erantzukizunak eta gaixoa oinarri duen lanbide-jarduna barne.

• Osasun-egoerak eta gaixotasunen garapena ezartzen dituzten eragileak eta arrisku-faktoreak ulertu eta ezagutzea.



Ikasleak honako zeharkako gaitasun hauen aurrerapena eta garapena erakutsi behar du:

• Ahozko eta idatzizko komunikazioa hobetzeko gai izan behar du, arintasunez, autonomiaz eta sormenez.

• Hainbat informazio-iturri hautatzea, bilatzea eta kudeatzea (inprimatuak, ahozkoak, ikus-entzunezkoak, digitalak, etab.).

• Pentsamendu kritiko eta independente baten bidez lortutako informazioa interpretatzea eta ebaluatzea.

• Beste lankide batzuekin lankidetzan aritzea eta lankidetzan aritzea, besteen lanarekiko sentibera izanik.



Azkenik, ikasleak diziplina-konpetentzia eduki batzuei buruzko ulermena eta ezagutza erakusteko gai izan behar du. Gaitasun espezifikoak, hain zuzen ere:

• Eskola eta pertsonaia desberdinen esanahia eta ekarpen nagusiak ulertzea, medikuntza primitibotik hasi eta Erdi Aroko mundura arte, antzinatasun klasikotik igarota. Aldi eta kultura bakoitza testuinguruan kokatzea eta Medikuntzaren Historiari egindako ekarpen nagusiak aurkitzea ezinbestekoa izango da.

• Europako medikuntzaren ezaugarri esanguratsuenak azaltzea, errenazimendutik gaur egunera arte, espezialitate mediko handien arabera (anatomia, fisiologia, kirurgia, patologia eta terapeutika). Osasun-zerbitzuen garapen historikoa ulertzea, baita Trantsizio Demografikoaren eta Osasun Trantsizioa eta Epidemiologikoaren Teoriaren kontzeptuak ere.

• Gaixotasunen historian ikusitako bilakaera ezagutzea, egungo egoera ulertu ahal izateko. Heriotza-tasak eta epidemiologiaren berezko beste adierazle batzuk erabiltzea.

• Jarrera kritikoa eta gogoetatsua garatzea, gaur egungo ikuspegitik, Medikuntzaren Historian aztertutako aurrerapenak eta horien ondorengo eragina balioesteko.

• Medikuntzako profesionalaren oinarriak ulertzea: zitazio-eredua, bilaketa bibliografikoak, terminologia medikoa, besteak beste.

• Ikerketa-jarduerara lehen hurbilketa bat egitea, artikulu motak bereiziz eta mundu zientifikoaren oinarrizko kontzeptuak eta argitalpen motak ulertuz.

I. unitate didaktikoa: Sarrerako kontzeptuak:



II. unitate didaktikoa: Teknika aurreko Medikuntza



III. unitate didaktikoa: Medikuntza teknikoa-Grekolatindarra



IV. unitate didaktikoa: Medikuntza Erdi Aroan



V. unitate didaktikoa: Gaixotasunen historia



VI. unitate didaktikoa: Espezialitate medikoen historia I, Anatomia





Praktikak eta Mintegiak



Zitazio-sistemak eta datu-baseak



Datuen kudeaketa



Ikerketarako sarrera, argitalpen motak



Terminologia Medikoa



Datu historiko-medikoen lana



Ikerketa-lana





I. Mintegia: Bisita gidatua: Medikuntza Historiaren Euskal Museoan

II. Mintegia: Paleopatologia

III. Mintegia: Pandemia baten kudeaketari buruzko play-roling

IV. mintegia: Literatura eta medikuntza

V. mintegia: “Valor para fracasar” dokumentalara (kirurgia)



VII. unitate didaktikoa: Espezialitate medikoen historia II, fisiologia eta patologia



VIII. unitate didaktikoa: Espezialitate medikoen historia III, kirurgia eta terapeutika



IX. unitate didaktikoa: Azken gogoetak - Emakumeak Medikuntzaren Historian

Ikasgelan erabili beharreko metodologia saio motarekin lotuta egongo da. Esan dugun bezala irakasgai honetan saio teorikoak, praktikak eta mintegiak oso desberdinak dira, bai edukien aldetik bai iraupen aldetik. Hala ere, helburu nagusia irakaskuntza mota guztietan ikasleen parte-hartzea sustatzea da. Lan kooperatiboa funtsezkoa da irakasgai honetan.

- Saio teorikoetan azalpen-partaidetza (“expositivo-participativa”) metodologia erabiliko da. Metodologia honetan irakasleak gaiak eta materiak azaltzen ditu, baina ikasleen parte-hartzea beti sustatuko da. Helburu hau burutzeko haien interesa piztuko da galderen bidez. Eskolak power point formatuan egingo dira.

- Saio praktikoetan metodologia guztiz parte-hartzailea da. Hainbat jarduera sortuko dira, binaka zein taldeka. Kasu askotan, taldean egindako ikerketa-proiektuan bezala, irakasleak haien talde lana bakarrik gidatzen du, modu autonomoan lan egiten delako. Gainera, proiektu zehatz honetan, ikasleek erakusketa bat egin beharko dute ikasturtearen amaieran ikaskideentzat. Metodologia, beraz, parte-hartzailea izango da, irakasgaiak horretarako aukera ematen duen guztietan.

- Mintegiak jarduera bereziak dira; Bideoak ikustea eta eztabaidatzea, bisita gidatuak, role playing-ak, etab. Oso jarduera desberdinak dira, baina beste bi ikasgaien ezagutzak osatzea dute helburu. Berriz ere, ikasleen parte-hartzea lortzea da helburu nagusia.

• Ebaluazio Jarraituaren Sistema
• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 50
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 20
  • Lanen, irakurketen... aurkezpena (%): 10
  • Portfolio (%): 20

Proba teorikoa/ azterketa finala: azterketaren egun ofizialean azken proba bat egingo da, irakasgai osoaren % 50eko balioarekin. Ebaluaketa Ez-jarraia eaukeratzen bada %100 izango da. Proba honetan hainbat ariketa praktiko eta teoriko egingo dira, eta azken horiek pisu handiagoa izango dute. Probak ordubete eta 30 minutu iraungo du. Ikasgelan ikasitako eduki guztiak galdetu daitezke, eta, era berean, irakasleak ikasturtean zehar eman ez dituen edukiei buruzko galderarik ez da egingo. Ikasleek lehen egunetik ezagutzen dute azterketa-eredua, eta horretan lehentasuna ematen zaio Medikuntzaren Historia ikasteari, hiru ariketarekin. Lehenengoa garapen teorikoari buruzko galdera da, eta guztira bost puntuko balioa du. Bigarren ariketan galdera laburrak erantzungo dira. Azken galdera praktikekin lotutako ariketa laburra izango da, eta guztira bi puntuko balioa izango du. Galdera teorikoetan, ikasleak dagozkion gaitasunak betetzen dituen eta Medikuntzaren Historiako gertaera eta arazo garrantzitsuak aztertzeko eta azaltzeko gai den ebaluatzen da. Ariketa praktikoan, ikasgelako praktiketan landutako gaitasunekin zuzenean lotutako arazo edo gai metodologiko bati aurre egiteko gai izatea nabarmentzen da.

Proba teorikoa/ azterketa finala: azterketaren egun ofizialean azken proba bat egingo da, irakasgai osoaren % 50eko balioarekin. Ebaluaketa Ez-jarraia eaukeratzen bada %100 izango da. Proba honetan hainbat ariketa praktiko eta teoriko egingo dira, eta azken horiek pisu handiagoa izango dute. Probak ordubete eta 30 minutu iraungo du. Ikasgelan ikasitako eduki guztiak galdetu daitezke, eta, era berean, irakasleak ikasturtean zehar eman ez dituen edukiei buruzko galderarik ez da egingo. Ikasleek lehen egunetik ezagutzen dute azterketa-eredua, eta horretan lehentasuna ematen zaio Medikuntzaren Historia ikasteari, hiru ariketarekin. Lehenengoa garapen teorikoari buruzko galdera da, eta guztira bost puntuko balioa du. Bigarren ariketan galdera laburrak erantzungo dira. Azken galdera praktikekin lotutako ariketa laburra izango da, eta guztira bi puntuko balioa izango du. Galdera teorikoetan, ikasleak dagozkion gaitasunak betetzen dituen eta Medikuntzaren Historiako gertaera eta arazo garrantzitsuak aztertzeko eta azaltzeko gai den ebaluatzen da. Ariketa praktikoan, ikasgelako praktiketan landutako gaitasunekin zuzenean lotutako arazo edo gai metodologiko bati aurre egiteko gai izatea nabarmentzen da.

Oinarrizko bibliografia

Cid F (Dir). Historia de la Ciencia. Barcelona: Planeta; 1977-1982. 4 vol.



Cid F (Coor) Crónica de la Medicina. Barcelona: Plaza & Janes; 1995. 2 vol.



Duffin J. Una historia de la medicina escandalosamente breve. Toronto: Melusina; 2018



Laín Entralgo P. (Dir.). Historia Universal de la Medicina. Barcelona: Ed. Multimedia Masson; 1998



Laín Entralgo P. (Dir.). Historia Universal de la Medicina. Barcelona: Salvat; 1972-1975. 7 vol.



López Piñero JM. Historia de la Medicina. Madrid: Alba Libros; 2005.



López Piñero JM. La Medicina en la Historia. Madrid: La esfera de los libros; 2002.



López Piñero JM, Terrada ML. Introducción a la Medicina. Barcelona: Crítica; 2000.



Sánchez González MA. Historia de la medicina y Humanidades médicas. Barcelona: Elsevier Masson; 2012.



Sánchez González MA. Historia, teoría y método de la medicina: introducción al pensamiento médico. Barcelona: Masson; 2002.



Sanchéz Granjel L. Historia de la Medicina. 3ªed. Salamanca: Graf Cervantes; 1975.

Gehiago sakontzeko bibliografia

Fresquet JL. Internet para profesionales de la salud. Barcelona; Uriach: 2008.
Walker M. Cómo escribir trabajos de investigación. Barcelona; Gedisa: 2005.
DOCUMENTOS ELECTRÓNICOS:
International Committee of Medical Journal Editors. Recommendations for the Conduct, Reporting, Editing, and Publication of Scholarly Work in Medical Journals
[Internet].[última revisión 2019]. [Consultado el 24/8/2020] Disponible en: http://www.icmje.org/icmje-recommendations.pdf

Aldizkariak

ANNALES: Histoire, Sciences Sociales
ASCLEPIO: Revista de Historia de la Medicina y de la Ciencia
Bulletin of the History of Medicine
DYNAMIS: Acta Hispánica ad Medicinae Scientiarumque Historiam Ilustrandam
Gaceta Médica de Bilbao
GESNERUS: Swiss Journal of the History of Medicine and Sciences
Histoire des Sciences Médicales
History of Science
Medicina e Historia: Revista de Estudios Históricos de las Ciencias de la Salud
Medicina nei Secoli
Medical HIstory

Web helbideak

- International Committee of Medical Journal Editors. Uniform Requirements for Manuscripts Submitted to Biomedical Journals: Writing and Editing for Biomedical Publication. Updated June 2007. [Internet]. CMJE; 2007 [acceso mayo de 2015]. http://www.icmje.org/