Ur Hornidura eta Saneamendua irakasgaia 3. mailan ematen da, lehen lauhilekoan, Ingeniaritza Zibileko eta Arkitektura Teknikoko Gradu Bikoitzean.



Irakasgaia, funtsean, Fluidoen Mekanika eta Hidraulika irakasgaian oinarritzen da, zeina bigarren mailan ematen baita lehen lauhilekoan, bai eta Lurrazaleko eta Lurpeko Hidrologia irakasgaian ere, zeina bigarren mailan ematen baita lehen lauhilekoan. Oinarriak lehen aipatutako irakasgaietan ikusitakoak badira ere, irakasgai honetan horien aplikazioak lantzen dira: uraren ziklo integrala, ur-hornidura (grabitatearen edo ponpaketaren bidez), hodiak, balbulak eta saneamendu-sareak.



Irakasgaia egiteko gomendioak. Beharrezko aurretiazko ezagutzak



• Fluidoen eta hidraulikaren mekanikari buruzko oinarrizko ezagutzak, hau da, fluidoen propietateak, hidrostatikaren ekuazioa, presio-eskala eta -unitateak, Bernoulliren ekuazioa, lerro piezometrikoaren kontzeptua, mugimendu-kantitatearen teorema, analisi dimentsionala eta antzekotasuna eta Darcy-Weisbach, Hazen-Willians eta Manning-Chezyren ekuazioak.

• Hidrologiako oinarrizko ezagutzak.

• Matematikako oinarrizko ezagutzak: trigonometria eta erraztasuna ekuazioak ebaztean.

• Kalkulagailua erabiltzeko trebetasuna eta arintasuna.

• Windows inguruko informatika-programak ezagutzea: Word, Excell eta Power-Point.



Komeni da azpimarratzea irakasgaiak ikasleei etengabeko lana eskatzen diela lauhilekoan zehar, kontzeptuak barneratzeko eta menderatzeko.



Espezialitate-izaera duenez, irakasgaiak osagai aplikatu handia du, eta ezagutza tekniko espezifikoen oinarri bat ematen die ikasleei uraren kudeaketa integralaren esparruan (kanalak, hodiak, hodien azterketa, ponpa hidraulikoak, ponpaketa-instalazioak, presiozko sare edo sistema hidraulikoak, saneamendu-sareak...). Oinarri hori erabili ahal izango du bai etorkizunean eremuan espezializatzeko (hiri-hidraulika, plangintza hidrologikoa...), bai esperientzia profesionalean (obra hidraulikoak, urbanizazio-obrak eta -proiektuak, ur-partzuergoak, etab.).



Gainera, irakasgai honetan Zabalketa eta IC-LI GGKEek parte hartzen dute, ikasleen artean kontzientzia kritikoa sustatzeko, ekosistemen erabilera ez-jasangarriak pertsonen eta herrien pobrezia- eta genero-desberdintasuneko egoerekin duen kausazko harremanari buruz. Zehazki, irakasgai honen helburu orokorra da ikasleak gai izatea hornidura- eta saneamendu-proiektu bat garatzeko, giza garapen iraunkorraren ikuspegia duen benetako egoera batean oinarrituta, eta, horretarako, gizarte-, ekonomia- eta ingurumen-gaiak kontuan hartuta.

r Hornidura eta Saneamendua irakasgaia Ingeniaritza Zibileko Graduaren honako gaitasun hauen barruan dago:



G001: Herri-lanetako ingeniari teknikoaren lanbidean jarduteko gaitasun zientifiko-teknikoa eta aholkularitza, analisi, diseinu, kalkulu, proiektu, eraikuntza, mantentze, kontserbazio eta ustiapen funtzioen ezagutza.



G005: Bere eremuko baliabide hidraulikoak eta energetikoak mantentzeko eta kontserbatzeko gaitasuna.



G008: Bere eremuan, azaleko edo lurpeko uren bilketak diseinatzeko eta azterketak egiteko gaitasuna.



Horren helburua hornidura- eta saneamendu-sistemak ezagutzea eta ulertzea da, baita horien dimentsionamendua, eraikuntza eta kontserbazioa ere. Zehazki, hauek dira irakasgaian zehar lortu nahi diren ikaskuntzaren emaitzak:



• IE1. Uraren erabilera eta kudeaketa integralaren oinarriak ulertzea, hartzen eta hornitzen denetik behar diren baldintzetan isurtzen den arte. Ikasleek hornidura-sare bat diseinatzeko proiektuan lan egingo dute. Horretarako, ezinbestekoa da kudeaketa integral baten oinarrizko kontzeptuak ulertzea, proiektu horretan praktikan jarri ahal izateko (G001, G005 eta G008rekin lotuta).



• IE2. Edateko ura eskuratzearekin eta saneamenduarekin lotuta dagoen egoera bat aztertzea eta horri buruzko diagnostiko bat egitea. Ikasleek errealitatea aztertu eta ura eskuratzeko arazoa konpontzeko aukerak identifikatu behar dituzte. Horretarako, garapenerako lankidetzan erabili ohi diren proiektuak kudeatzeko bi tresna erabili behar dituzte: arazoen zuhaitza eta helburuen zuhaitza (G001, G005 eta G008).



• IE3. Ur-hornidurako sare bat biltzeko, bideratzeko (grabitatearen edo ponpaketaren bidez) eta biltegiratzeko azpiegiturak diseinatzea eta kalkulatzea. Egoera aztertu ondoren, altako hornidura-sarea xehetasun guztiekin definitu behar dute ikasleek: hartzeko modua, trazadura eta eroanbide mota (grabitatea edo ponpaketa), eta erregulazio-andelen kokapena eta ezaugarriak (G001, G005 eta G008).



• IE4. Hornidura-sistema baten edateko ura banatzeko sarea diseinatzea eta kalkulatzea. Goi-hornidurako sarea diseinatu ondoren, ikasleek behe-hornidurako sarea (banaketa-sarea) diseinatu beharko dute, eta hainbat egoeratan (G001 eta G005 egoerekin lotuta) ondo funtzionatzen dutela egiaztatu beharko dute (emariak, presioak, abiadurak...).



• IE5. Saneamendu-sare unitarioa edo banatzailea diseinatzea eta kalkulatzea. 2. mailako Gainazaleko eta Lurpeko Hidrologia ikasgaian eskuratutako ezagutzetatik abiatuta, ikasleek kolektore baten diseinu-emaria kalkulatu eta kolektore hori dimentsionatu ahal izango dute (G001 eta G005ekin lotuta).



• IE6. Diseinatzen ari diren azpiegituraren ingurumen-inpaktu posibleak identifikatzea eta arintze-neurri egokienak hautatzea. Bai goi-hornidurako sarearen diseinuan, bai banaketa-sarearen diseinuan, ikasleek azpiegiturak sor ditzakeen ingurumen-inpaktuak identifikatu beharko dituzte, bai eraikitzen den bitartean, bai haren bizitza baliagarrian, eta inpaktu horiek minimizatzeko edo konpentsatzeko neurriak proposatu beharko dituzte (G001, G005 eta G008).



• IE7. Ura hornitzeko eta/edo saneatzeko proiektu baten iraunkortasun teknikoa, ekonomikoa eta soziala kontuan hartzea eta ziurtatzea. Proiektuaren amaieran, ikasleek iraunkortasun-fitxa bat bete beharko dute, eta bertan adierazi beharko dute zer neurri edo jarduera osagarri garatuko diren proiektua denboran iraunkorra izan dadin eta alderdi ekonomiko, sozial eta teknikoetan behar bezala funtziona dezan, martxan jarri eta 20 urtera. Halaber, proiektuak zer GJHri laguntzen dion identifikatu eta azaldu beharko du (G001, G005 eta G008rekin lotuta dago).

Teoriako programa:



1 Gaia. Uraren erabilera integrala



Ur-kontsumoa. Eskari-motak. Ur-dotazioa. Uraren ziklo integralaren ikuspen orokorra: ura hartzea- kondukzioak, energia lortzeko erak, EUA araztegiak, eguneko erregulazioa, saneamendua, ur zikinen kanpoko saneamendua, UZTA araztegiak.



2 Gaia. Hodieriak



Materialen aukeraketa, babesa, material garrantzizkoenak, hodietako esfortzuak (Barlow-en formula, ariete-kolpea), hodietako probak, arautegia.



3 Gaia. Pieza bereziak eta balbulak



Balbula-motak, karakterizazio hidraulikoa, balbuletan kabitazioa, erregulazio-balbulak, kontrol automatikoko balbulak (PMB, PSB, EMB) babes-balbulak (bentosak).



4 Gaia. Adukzioak



Adukzio-motak, diseinua, grabitate-adukzioak, ponpaketa-adukzioak, adukziotan airearen presentzia. Kondukzioetan karga-galeren kalkulua. Ponpa hidraulikoak. Ponpaketa-instalazio baten funtzionamendua. Geruza libreko adukzioak. Ubideen diseinua. Hidraulikoki sekzio hoberenak.



5 Gaia. Ur-banaketa sareak



Sare-motak, elementuak, sare bateko balantze hidrikoa, emarien kalkulua, kalkulurako parametroak.



6 Gaia. Banaketa-sareen diseinua eta kalkulua



Sistema adarkatuak eta saretuak. EPANET programa.



7 Gaia. Edateko ura tratatzeko estazioak edo araztegiak



Ura biltzeko metodoak (azalekoak eta lurpekoak). Biltegiratzea. Uraren ezaugarri fisiko, kimiko eta biologikoak, ura tratatzeko metodo fisikoak, (harea kentzea, sedimentazioa, filtrazioa). Metodo kimikoak (koagulazioa eta flokulazioa). Metodo biologikoak (sistema aerobiko eta anaerobikoak).



8 Gaia. Saneamendu-sareak. Tipologiak. Elementuak.



Sare unitarioak eta separatiboak, Ekaitz-tankeak, arketak, hodiak, eta abar.



9 Gaia. Saneamendu-sareen diseinua eta kalkulua



Estolderia-sareen diseinua. SWMM programa.



10 Gaia. Ur zikinak tratatzeko estazioak edo araztegiak



Prozesu fisikoak (arbastatzea, dilazerazioa eta koipeak kentzea), fisiko-kimikoak (dekantazioa), biologikoak eta lohiak kentzeko prozesuak.



Laborategiko praktiken programa:



1) Hodiak, balbulak eta ponpa hidraulikoak aztertu.

2) EPANET programaren aurkezpena (EUTE)

3) SWMM programaren aurkezpena(SANEAMENDUA)

4) Turboponpa baten kurba errealak lortzea biraketa abiadura ezberdinetan.

5) Banaketa-sareen diseinua EPANET programaren bidez

6) Saneamendu-sareen diseinua SWMM programaren bidez

Proposatutako irakaskuntza-metodologiak klase magistrala eta Proiektuetan Oinarritutako Ikaskuntza (Project Based Learning-PBL) konbinatzen ditu enpresaren inplikazio handiarekin. Kasu honetan, bi GKE dira: Zabalketa eta ICLI.



Saio magistralak tailerreko saioekin osatzen dira. Saio horietan, ezagutza eraikitzen laguntzen da, ikasleen lanaren bidez, eta irakasleek ahalik eta gehien berrikusten eta kritikatzen dute. Kasu batzuetan, saio batek eskola magistrala eta tailerra eman ditzake. Ikasleek, ahal dela, 3ko taldeetan lan egingo dute tailerreko saioetan.



Proiektua errazago ebazteko eta lauhileko amaieran aurkezteko, prozesua hainbat motatako entrega eta berrikuspenetan banatzen da.



Hala, irakasgaian zehar hainbat jarduera mota erabiliko dira:



- Irakasgaiaren zati teorikoak eta ariketa praktikoak azaltzeko azalpen-eskolak

- Talde-lana eta talde-tutoretzak

- Ikasleek ikasgelan aurkeztea

- Hainbat jarduera informatika-gelan (Epanet eta SWMM programak)

- Laborategiko praktikak

- Azterketa partzialak, ikasleari bere ezagutzak aztertzeko eta irakasleari lortutako ezagutza-maila ebaluatzeko eta antzemandako akatsak konpontzeko.

- Adituen hitzaldiak eta landa-praktikak

• Azken Ebaluazioaren Sistema
• Kalifikazioko tresnak eta ehunekoak:
  • Garatu beharreko proba idatzia (%): 70
  • alde lanak (arazoen ebazpenak, proiektuen diseinuak) (%): 30

Irakasgaia ebaluazio jarraituaren sisteman ebaluatzeko, proiektuan zehar lortzen diren nota partzialen ( % 30) eta bi azterketa partzialen ( % 35 bakoitza) arteko batez besteko ponderatua erabiltzen da.



Proiektuaren ebaluazioa egiteko, kontuan hartuko dira enuntziatu bakoitzaren entregak eta jarduera osagarriak, halakorik balego. Horiek ikasturtearen hasieran finkatuko dira. Entregetako bakoitzaren errubrikak (poster formatua, ahozko aurkezpena eta/edo memoria) enuntziatuekin batera emango dira ikasturtean zehar.



Ikasleen errendimendu indibidualaren ebaluazioa bi azterketa partzialen bidez egingo da. Irakasgaia gainditzeko, beharrezkoa izango da, nolanahi ere, bi partzialen artean 5 puntuko edo hortik gorako batez besteko nota lortzea.



Azken ebaluazioa: Irakasgai osoari buruzko idatzizko proba bat izango da (notaren % 100). Azken ebaluazioko azterketak, ohiko deialdian zein ohiz kanpokoan, eskolak esleitutako egun eta ordu ofizialetan egingo dira.



Lehenespenez esleitutako ebaluazio-mota ohiko deialdirako etengabeko ebaluazioa izango da, eta ezohikorako, berriz, azken ebaluazioa. Hala ere, ikasleak azken ebaluazioa egin dezake ohiko deialdian, jarraian adierazitako baldintzak zorrotz betez.



UPV/EHUko graduko titulazio ofizialetako ikasleen ebaluazioa arautzen duen araudiaren 8. artikuluak, jarraian adierazten denak, ebaluazio jarraituari uko egiteko baldintzak zehazten ditu:

"Nolanahi ere, ikasleek azken ebaluazio-sistemaren bidez ebaluatuak izateko eskubidea izango dute, etengabeko ebaluazio-sisteman parte hartu duten ala ez alde batera utzita. Horretarako, ikasleek idatziz aurkeztu beharko diete irakasgaiaren ardura duten irakasleei ebaluazio jarraituari uko egiten diotela. Horretarako, 9 asteko epea izango dute lau hileko irakasgaiek eta 18 astekoa urteko irakasgaiek, lauhileko edo ikasturtearen hasieratik kontatzen hasita, ikastetxearen egutegi akademikoaren arabera. Irakasgaiaren irakaskuntza-gidak epe luzeagoa ezarri ahal izango du ". UREN HORNIDURA ETA SANEAMENDUA irakasgaiaren kasuan, EZ DA ezartzen arauak adierazitakoa baino epe luzeagorik, eta, beraz, 9 ASTEKO GEHIENEKO EPEA ezartzen da, salbuespenik gabe, lauhilekoaren hasieratik zenbatzen hasita, ebaluazio jarraituari uko egiteko, lau hilez behingo irakasgaia baita.



Ikasleak AURKEZTU GABEKO gisa kalifikatzeari dagokionez, "Graduko titulazio ofizialetan ikasleak ebaluatzeko araudia" izeneko 12. artikuluaren 2. atalak, deialdiari uko egiteari buruz, honako hau adierazten du:



"Ebaluazio jarraituaren kasuan, probaren pisua irakasgaiaren kalifikazioaren % 40 baino handiagoa bada, nahikoa izango da azken proba horretara ez aurkeztea azken kalifikazioa ez aurkezteko edo ez aurkezteko. Kasu honetan:

aitzitik, azken probaren pisua irakasgaiaren kalifikazioaren % 40 edo txikiagoa bada, ikasleek uko egin ahal izango diote deialdiari, dagokion irakasgaiaren irakaskuntza-aldia amaitu baino hilabete lehenago, gutxienez. Uko egite hori idatziz aurkeztu beharko zaie irakasgaiaren ardura duten irakasleei ".



Ebaluazio-proba guztiak berdinak izango dira irakasgaiko talde guztietan.

Deialdi arruntean ikasgaia gainditzen ez badute, ikasleak ezohiko ebaluaziora aurkeztu ahal izango dira.



Ezohiko deialdian irakasgaiaren ebaluazioa deialdi arruntaren azken ebaluazioaren berdina izango da, hau da, idatzizko proba bat, batez ere irakasgaiaren edukia (notaren % 100). Ikasleak EZ AURKEZTUAREN kalifikazioa jasoko du azken ebaluaziora aurkezten ez denean soilik.



Ebaluazio-proba guztiak berdinak izango dira irakasgaiko talde guztietan.

- Irakasgaiko gaien aurkezpenak (ppt).
- Koadroak eta abakoak
- Aurreko urteetako azterketen bilduma
- ICLI1 eta ICLI2 koadernoak
- Dosierra: Lubuyeri buruzko informazioa
- Almandoz, J., eta Pellejero, I. (2014) Problema eta galdera teorikoen bilduma. Uren hornidura eta saneamendua. Ingeniaritza Zibileko Gradua. Gipuzkoako Ingeniaritza Eskola – Donostia-San Sebastián. EHU.

Oinarrizko bibliografia

- García-Serra, J., Martinez, F. Cabrera Marcet, E. y Espert, V. (2018) Ingeniería hidráulica aplicada a los sistemas de agua. Monografías Instituto Tecnológico del Agua, Centro de Estudios Urbanos., Universidad Politécnica de Valencia. UPV. ISBN: 978-84-6133-948-8.



- Steel, E.W. y McGhee, T.J. (1981) Abastecimiento de agua y alcantarillado. Barcelona. Gustavo Gili, S.A.



- Salvador Villà, I., Realp Campalans, E., Basteiro Bartolí, L. Oliete Josa, S. y Pérez-Foguet, A. (2005) Abastecimiento de agua y saneamiento. Tecnología para el desarrollo humano y acceso a los servicios básicos. Associació Catalana d’Enginyeria Sense Fronteres. ISBN: 84-689-1937-3. Disponible online en la dirección: https://upcommons.upc.edu/bitstream/handle/2117/25169/M9_Abastecimiento%20de%20agua%20y%20saneamiento.pdf?sequence=10&isAllowed=y

Gehiago sakontzeko bibliografia

- Mays, L.W. (2002) Manual de Sistemas de distribución de Agua. Madrid, McGraw-Hill.

- Trifunovic, N. (2006) Introduction to Urban Water Distribution. IHE Delft lecture notes series. Taylor & Francis Group, London, UK. ISBN: 0-415-39517-8.

- Cesario, L. (1995) Modeling, Analysis and Design of water Distribution Systems AWWA. ISBN: 0-89867-758-0.

- CEDEX (2009) Guía técnica sobre tuberías para el transporte de agua a presión, Sexta edición, Centro de Estudios y Experimentación de Obras Públicas (CEDEX), Madrid, ISBN: 84-779-0492-2.

- Ayuso, J.L., Castro, O. y García, A.P. (2011) Diseño hidráulico de colectores de aguas pluviales y obras de paso. Córdoba, Servicio de publicaciones de la Universidad de Córdoba. ISBN: 978-84-9927-084-5.

- Catalá, F. (1992) Cálculo de caudales en las redes de saneamiento. Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos, Madrid. ISBN: 84-600-7282-7.

- CEDEX (2009) Guía técnica sobre redes de saneamiento y drenaje urbano. Tercera edición, Centro de Estudios y Experimentación de Obras Públicas (CEDEX), Madrid, ISBN: 978-84-7790-491-5.

Aldizkariak

1) Tecnología del agua
2) Ingeniería del Agua
3) Water 21 Magazine of the International Water Association

Web helbideak

1) https://www.youtube.com/watch?v=hXrvkGYf91A
2) http://www.iwahq.org/1nb/home.html
3) http://www.iwa-network.org/
4) https://wpd.ugr.es/~lids/wordpress/
5) http://www.upv.es/contenidos/CATAGUAS/